Φωτογραφία: Αλέξιος Μάινας

Πρέπει όμως να συνεχίσω και ξέρω ότι την εποχή που διαδραματίζονται τα γεγονότα που περιγράφω, ο Ντοστογιέφσκι, έχοντας επιστρέψει από τη Γενεύη, ζούσε στη Δρέσδη, νοικιάζοντας, αν θυμάμαι καλά, ένα μικρό διαμέρισμα στην οδό Γιόχανστρασσε. Ξέρω ότι ήταν συντετριμμένος από το χαμό της μικρούλας κόρης του της Σόνετσκα, τον προηγούμενο χρόνο στην Ελβετία. Έκλαιγε γονατιστός με πικρά δάκρυα για ώρες μπροστά στο άψυχο σώμα του παιδιού, αφηγείται η Άννα Γρηγόριεβνα, που προσθέτει ότι έπειτα από τρεις ημέρες αβάσταχτου πένθους το παιδί θάφτηκε στην αυλή της ρωσικής εκκλησίας στη Γενεύη και ο τσακισμένος από τη λύπη πατέρας φύτεψε με τα χέρια του γύρω από τον τάφο της κυπαρίσσια. Κι εγώ, πολλά χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού μου στη Γενεύη, βρέθηκα στη ρωσική εκκλησία και στάθηκα για λίγο συγκινημένος μπροστά στον τάφο. Ήταν ένα γκρίζο χειμωνιάτικο πρωινό, έπεφτε μια παγωμένη ψιλή βροχή, κι εγώ στεκόμουν, θυμάμαι, με δάκρυα στα μάτια κάτω από εκείνα τα ίδια κυπαρίσσια που ο Ντοστογιέφσκι φύτεψε με τα χέρια του στη μνήμη της μικρής Σόνετσκα. Παρατήρησα δε με έκπληξη, ότι τον τάφο του παιδιού θα πρέπει να τον είχαν επισκεφθεί πρόσφατα, γιατί πάνω στη μαρμάρινη πλάκα κάποιος είχε αφήσει ένα μπουκέτο φρέσκα λουλούδια.

Πρέπει να πω ακόμα ότι έπειτα από μεγάλη επιμονή και προσπάθεια κατάφερα ν’ ανακαλύψω στα αρχεία της πόλης ένα κιτρινισμένο από τα χρόνια πιστοποιητικό. Το έγγραφο αυτό αναφέρει το θάνατο ενός βρέφους με τ’ όνομα Σοφία Φιοντόροβνα, από οξύ πνευμονικό οίδημα, σύμφωνα με το πόρισμα του γιατρού, κάποιου δρα Σιλβέστρε, και φέρει στο τέλος και την υπογραφή που ο ίδιος ο δυστυχισμένος συγγραφέας έβαλε με τρεμάμενο χέρι. Ξέρουμε ακόμα ότι, έπειτα από εκείνο το τραγικό γεγονός, ο Ντοστογιέφσκι άρχισε και πάλι να υποφέρει από βίαιες κρίσεις επιληψίας, είχε γίνει πολύ δύστροπος και ευερέθιστος, και επιστρέφοντας στη Γερμανία είχε κυριευτεί ξανά από το καταστροφικό πάθος της ρουλέτας, με αποτέλεσμα να περνά, αφηγείται και πάλι η Άννα Γρηγόριεβνα, ατελείωτες νύχτες στο καζίνο του Μπάντεν Μπάντεν, χάνοντας ό,τι είχε και δεν είχε, ως και το γαμήλιο δαχτυλίδι της Άννας είχε βάλει ενέχυρο, και γενικά, βρισκόταν στα όρια της αυτοκτονίας. Γύριζε στο σπίτι συντετριμμένος, σύμφωνα με την Άννα Γρηγόριεβνα, έχοντας χάσει για ακόμα μια φορά τα πάντα στην καταραμένη ρουλέτα, έπεφτε στα πόδια της κλαίγοντας και ζητώντας συγχώρεση, αλλά την επόμενη μέρα, ανήμπορος ν’ αντισταθεί σ’ αυτή την ακατανίκητη καταστροφική δύναμη, επέστρεφε στο καζίνο, ελπίζοντας ότι η τύχη του θα γύριζε ξαφνικά και θα κέρδιζε μονομιάς όλα όσα είχε χάσει. Νομίζω ότι από την απελπιστική αυτή κατάσταση τον έβγαλε μονάχα η αγάπη και η αστείρευτη υπομονή της γυναίκας του, και κυρίως, η γέννηση της δεύτερης κόρης του, Λιούμπα, την οποία λάτρευε.

Επιπλέον, κάτι που μονάχα εγώ γνωρίζω είναι ότι αν και απέφευγε την επαφή με τους γείτονες, έδειχνε μεγάλη αγάπη για ένα μικρό κοριτσάκι που ονομαζόταν Κλάρα και ζούσε στο απέναντι διαμέρισμα. Οι δυο τους είχαν αναπτύξει μια τρυφερή και ασυνήθιστη οικειότητα, της μάθαινε μάλιστα ρωσικές λέξεις που η μικρή προσπαθούσε να επαναλάβει με φοβερή σοβαρότητα και ακρίβεια, κάνοντας τον Ντοστογιέφσκι να γελά μέσα από την καρδιά του. Όταν το καλοκαίρι του 2001 ταξίδεψα ως την πόλη της Δρέσδης, ερευνώντας για το κοριτσάκι αυτό, κατάφερα να μάθω ότι ένα κοριτσάκι που ονομαζόταν Κλάρα Ζίνγκερ ζούσε στο ίδιο κτήριο της Γιόχανστρασσε, ακριβώς απέναντι από το διαμέρισμα των Ντοστογιέφσκι εκείνα τα χρόνια. Έμαθα ακόμα ότι αυτή η Κλάρα Ζίνγκερ έζησε ολόκληρη τη ζωή της στο ίδιο διαμέρισμα χωρίς να μετακινηθεί ποτέ, φθάνοντας σε βαθιά γεράματα, και ότι χάθηκε στο τέλος του πολέμου μέσα στον ολέθριο βομβαρδισμό που ισοπέδωσε την πόλη της Δρέσδης τη νύχτα της 13ης Φεβρουαρίου 1945, κάνοντας στάχτη εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.
Ένας από τους ελάχιστους επιζώντες εκείνης της φοβερής καταστροφής, χρόνια αργότερα θυμόταν μια καταχθόνια, ακατανίκητη δύναμη να τραβά τα πάντα προς τα έγκατα της γης, και τον ουρανό να σκεπάζεται από φλεγόμενες πέτρες. Την επόμενη μέρα ολόκληρη η πόλη ήταν διάσπαρτη από μικρά καμένα κούτσουρα. Χρειάστηκε αρκετό χρόνο για να συνειδητοποιήσει ότι όλα αυτά τα κατάμαυρα κούτσουρα ήταν άνθρωποι που είχαν την προηγούμενη νύχτα βρεθεί μέσα στην πύρινη καταιγίδα. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι στην πόλη ήταν νεκροί, και περπατώντας κανείς στα ερείπια που ακόμα κάπνιζαν, είχε την αίσθηση ότι βρισκόταν σ’ ένα απέραντο σεληνιακό τοπίο.

Ο ίδιος μάρτυρας αναφέρει ακόμα την περίπτωση ενός ανθρώπου που συνελήφθη εκείνες τις μέρες στην πόλη, κατηγορήθηκε για λεηλασία και εκτελέστηκε, επειδή έκλεψε από τα ερείπια του σπιτιού μια τσαγιέρα. Από την καταστροφική μανία του ολονύχτιου βομβαρδισμού δε γλίτωσε ούτε το κτήριο της Γιόχανστρασσε, που είχε φιλοξενήσει τον Ντοστογιέφσκι κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην πόλη, ούτε καν η περίφημη όπερα που είχε σχεδιάσει το 1841 ο μεγάλος αρχιτέκτονας Γκόντφριντ Ζέμπερ. Απ’ αυτό το μεγαλόπρεπο μπαρόκ κτήριο, στο οποίο κάποτε είχε παρουσιαστεί, μεταξύ άλλων, η πρώτη παράσταση της όπερας Τανχώυζερ του Βάγκνερ, δεν είχε απομείνει, έπειτα από τον ανελέητο βομβαρδισμό, παρά μόνο ένα καρβουνιασμένο κέλυφος. Πρόσφατα, έμαθα ακόμα ότι ο Ζέμπερ είχε εξαναγκαστεί να φύγει από τη Γερμανία λόγω της επαναστατικής του δράσης και της συμμετοχής του στην εξέγερση της Δρέσδης το 1849, και πέθανε εξόριστος στη Ρώμη. Υπήρξε επίσης στενός φίλος του Μπακούνιν. Όσο για την Κλάρα Ζίνγκερ, αναρωτιέμαι συχνά αν είχε άραγε μέσα της συγκρατήσει κάτι από τον χαμένο εκείνο χρόνο της μακρινής της παιδικής ηλικίας, μια σπίθα ίσως, μια θολή ανάμνηση, όταν μικρό κοριτσάκι, καθόταν στα σκαλιά της εισόδου δίπλα σ’ εκείνον τον γενειοφόρο κύριο, που ερχόταν από μια μυστηριώδη, άγνωστη χώρα και διασκέδαζε μαθαίνοντάς της ένα σωρό παράξενες λέξεις.

[Απόσπασμα από το ανέκδοτο μυθιστόρημα: Μια ιστορία φαντασμάτων]

O Σταμάτης Πολενάκης γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Σπούδασε και εργάστηκε στην Ισπανία και στην Ιρλανδία. Έχει εκδώσει 6 ποιητικές συλλογές, πιο πρόσφατη: Τα τριαντάφυλλα της Μερσέδες (εκδόσεις Μικρή Άρκτος, 2016). Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά και καταλανικά.

Twitter