Δεν μπορώ να πω ότι το e-mail που έλαβα πέντε μήνες μετά την κηδεία του Άρη, του μονάκριβου γιου μας, ο οποίος σκοτώθηκε με μηχανή όταν αυτή αναποδογύρισε πάνω στη γλιστερή από λάδια άσφαλτο μια νύχτα στη διασταύρωση των οδών Σόλωνος και Μασσαλίας, δεν απομάκρυνε προσωρινά από μένα και τη γυναίκα μου, τη Δάφνη, το λήθαργο της θλίψης και την απέραντη απόγνωση. Ήταν σαν να σκορπίστηκαν οι σκιές και φάνηκε επιτέλους ένα ξέφωτο λουσμένο από παρήγορο φως.

Agapite kyrie Stefane G.,

me lene Erkan Çetin, eimai 25 eton kai i katagogi mou apo ton propappo mou, pou gennithike stin Kriti kai irthe edo sti Smirni to 1923, einai apo Ellada. Eho spoudasei himikos mixanikos kai ematha ellinika sto panepistimio tis Ankyras. Diavasa to vivlio sas, ton “Fotografo ton dromon”, kai mou arese poly. Merikes omos protaseis den tis katalavaino. Mporo na sas rotiso gia aftes? Efharisto poly…

Ήταν εντελώς ανεξήγητο πώς βρέθηκε το βιβλίο μου στα χέρια του (το e-mail μου ήταν γραμμένο κάτω από το σήμα του κοπιράιτ) κι αυτό ζήτησα να μάθω από τον Ερκάν, εκφράζοντας συγχρόνως τις τυπικές μου ευχαριστίες, γραμμένες κι αυτές στα greek-english. Έμαθα πως τον Φωτογράφο τον είχε προτείνει ο νεαρός δάσκαλος των ελληνικών στο πανεπιστήμιο, Έλληνας της Σμύρνης, τρίτης όμως γενιάς, ο οποίος έζησε από παιδί σε ένα ιδιαίτερα καλλιεργημένο περιβάλλον και, όταν πια ενηλικιώθηκε, έκανε λαμπρές σπουδές στην ελληνική λογοτεχνία. Στο βιβλίο μου, ο κύριος αφηγητής ήταν ένα δεκάχρονο παιδί, ο Μάκης, που κατέγραφε απλά κωμικοτραγικές σκηνές της γειτονιάς του, όπως αυτή αποτυπωνόταν στα περίεργα και ανήσυχα μάτια του στη δεκαετία του ’60. Οι ελάχιστοι όμως ιδιωματισμοί ήταν αυτοί που δυσκόλευαν τον νεαρό Τούρκο, κι αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος της επικοινωνίας του μαζί μου.

Η υποτυπώδης γνώση της τουρκικής που είχα από τα χρόνια του στρατού (είχα υπηρετήσει ως έφεδρος αξιωματικός είκοσι οκτώ μήνες στην Ξάνθη) έγινε η αιτία για την καθημερινή μας επικοινωνία μέσω του messenger, πέραν από την ερμηνεία των ιδιωματισμών, να ξεπέσει σε ένα μάθημα ελληνικών και τουρκικών. Συνήθως η κουβέντα μας τελείωνε γύρω στις έντεκα το βράδυ με την ευχή «Iyi sabahlamalar!»[1] – της οποίας ο μουσικός ήχος εξέφραζε, όλως περιέργως, κάτι το οριστικό και αμετάκλητο. Όμως τόσο εγώ, όσο και η γυναίκα μου, σαν και είχε προηγηθεί μια μυστική συνεννόηση μεταξύ μας, είχαμε αποφύγει προς το παρόν να ανακοινώσουμε την πρόσφατη απώλεια του παιδιού μας.

Ήταν ένα συνηθισμένο βράδυ, όταν ύστερα από πρόταση του Ερκάν ενεργοποιήσαμε τις κάμερες. Η χαρά μας ήταν μεγάλη που είδαμε τους γονείς του, τον Μοχαρέμ και την Αϊλά, και ειδικά τον νεαρό φίλο μας. Όμορφοι άνθρωποι, αρκετά φιλικοί, με έντονα ελληνικά χαρακτηριστικά. Η όλη τους φυσιογνωμία όμως και ειδικά το ντύσιμό τους θύμιζε Έλληνες επαρχιώτες μιας άλλης εποχής – ίσως γι’ αυτό και έδειχναν κατά πολύ μεγαλύτεροι από την πραγματική τους ηλικία.

Λίγα δευτερόλεπτα χρειάστηκαν για να διαπιστώσουμε τη μεγάλη ομοιότητα του Ερκάν με τον Άρη μας: φορούσε γυαλιά, όπως ο γιος μας, τα φρύδια του ήταν τοξωτά και παχιά, ενώ το πρόσωπο οστεώδες. «Δεν είναι δυνατόν!…» ψιθύρισε έκπληκτη δίπλα μου η Δάφνη, κι ύστερα, γνέφοντας φιλικά προς την οθόνη, σηκώθηκε να πάει μέσα. Στο χολ την άκουσα να την παίρνουν τα κλάματα. Η Σάντι, η σκυλίτσα μας, γρύλιζε για ώρα πλάι της, κουνώντας πέρα δώθε την ουρά της. Έμεινα εγώ στη θέση μου, το ίδιο βουρκωμένος, χωρίς να θυμάμαι τι ακριβώς είπα στον νεαρό απ’ το μικρόφωνο της κάμερας. Πάντως η επικοινωνία μας για εκείνο το βράδυ ήταν ιδιαίτερα σύντομη και ολοκληρώθηκε με το καθιερωμένο «Iyi Sabahlamalar!», που, αυτή τη φορά, λέγοντας την ευχή ο ίδιος ο Ερκάν, αντήχησε με ιδιαίτερο χρώμα.

Τις επόμενες δυο μέρες, μια πρωτόγνωρη χαρά είχε πέσει στο σπιτικό μας. Εγώ και η Δάφνη νιώθαμε σαν να εκπληρώθηκε μια ανέκφραστη ευχή, επειδή αναγνωρίσαμε στο πρόσωπο του Ερκάν τον Άρη μας, αν και ήταν σχεδόν βέβαιο πως μια τέτοια ταύτιση μας εξουθένωνε.

Μεσημέρι Κυριακής. Συνομιλούσαμε με τον νεαρό Τούρκο, έχοντας και πάλι τις κάμερες ανοιχτές. Κάποια στιγμή, όταν από τη μισάνοιχτη πόρτα του δωματίου του ακούστηκε δυνατή η φωνή της Αϊλά, της μητέρας του, ο Ερκάν τρόμαξε. Έκανε μια κίνηση απότομη και η κάμερά του, ξεφεύγοντας από τη θέση της, έπεσε στη χνουδωτή φλοκάτη του δαπέδου. Η εικόνα θάμπωσε ξαφνικά κι έγινε κατακόκκινη μέσα στις παχιές ίνες. Δίπλα της ακριβώς, ξεχώρισα τη μεγάλη ρόδα ενός αναπηρικού καροτσιού, και, στη ράβδο στήριξης, ακουμπισμένα δύο αδύνατα πόδια, σχεδόν ατροφικά, ενώ οι γάμπες, καλυμμένες με δερμάτινα λουριά, κατέληγαν σε ορθοπεδικά μποτίνια.

«Kyrie Stefane, sorry, alla eho provlima... Yarιn görüşeceğiz[2]…» είδα γραμμένο στην οθόνη και η μετάδοση του messenger διακόπηκε απότομα.

Για μερικά λεπτά, μόνο η βραχνή ανάσα μου ακουγόταν στο δωμάτιο. Με τρεμάμενα χέρια άναψα τσιγάρο. Η αφηρημάδα μου έγινε αιτία να κάψω τα δάχτυλά μου.

Το ίδιο απόγευμα, χωρίς να πω τίποτε στη Δάφνη, πήγα μόνος στο νεκροταφείο. Η Σίντι όμως με ακολούθησε στη σκάλα, γλίστρησε στην πιλοτή, πήδηξε πρώτη στο αυτοκίνητο και θρονιάστηκε μεγαλόπρεπα στη θέση του συνοδηγού ύστερα από ένα μεγάλο χασμουρητό. Της φόρεσα τη ζώνη, όπως συνήθως έκανα.

Οι ανθισμένες πασχαλιές σκόρπιζαν βαριά ευωδιά σε όλο τον περιφραγμένο από κυπαρίσσια χώρο. Υπό το βλέμμα της Σίντι που είχε καθίσει δίπλα στον τάφο, καθάριζα, θυμάμαι, το τζάμι της φωτογραφίας που είχε λεκιάσει από την πρόσφατη βροχή. Ο Άρης, υπερήφανα καθισμένος πάνω στη μηχανή του, σαν να χαμογελούσε. Όταν εντελώς συνειρμικά ο νους μου πήγε στον Ερκάν, τα μάτια μου νότισαν. Η σκυλίτσα, κουνώντας έντονα την ουρά της, σύρθηκε στα πόδια μου.

Φεύγοντας, στάθηκα για λίγο στο πλακοστρωμένο δρομάκι της εισόδου και κοίταξα πίσω μου. Ένα μεγάλο περιστέρι, ανοιγοκλείνοντας τις φτερούγες σαν παρήγορο χαιρετισμό, άραξε θεαματικά πάνω στον μαρμάρινο σταυρό του τάφου. 

Twitter