«Η σκακιέρα» της Ελένης Χωρεάνθη
Στον Μάκη
Κάθε φορά που βρισκόταν σε αδυναμία να γράψει δυο στίχους, ας ήταν κι έναν, άρχιζε να χαρακώνει την κενή επιφάνεια με γραμμές οριζόντιες, κάθετες, πλάγιες και διαγώνιες, να σχηματίζει τετράγωνα σχήματα και παραλληλόγραμμα, ρόμβους, να τραβάει ακτίνες και διαμέτρους, να κάνει κύκλους στα κενά των σελίδων. Είχε γεμίσει σελίδες ολόκληρες με γραμμές που μπερδεύονταν σαν τις κυριακάτικες γλώσσες των Φιλιππινέζων υπηρετριών.
Όμως, όταν έμπαινε στη μεγάλη σάλα του αρχοντικού, η προσοχή της Αριάδνης εστιαζόταν σ' ένα μικροσκοπικό αντικείμενο, τυπικά ασήμαντο. Όπως αποδείχτηκε, όμως, αργότερα, πολύ σημαντικό για την ερμηνεία των περίεργων ευρημάτων και των σπάνιων κειμηλίων που φυλάσσονταν στα σκοτεινά υπόγεια του μεγάρου, υποθετικά, μέχρις αποδείξεως του εναντίου. Το μικροσκοπικό εκείνο αντικείμενο κατείχε περίβλεπτη θέση στην πρόσοψη της τεράστιας προθήκης που κάλυπτε από πάνω ίσαμε κάτω ολόκληρη την πλευρά της σάλας, ακριβώς απέναντι από την είσοδο σε αυτή.
Η Αριάδνη δεν έδινε ποτέ σημασία στις κρεμαστές πολύχρυσες λάμπες, ούτε στις θαυμάσιες τοιχογραφίες με τις αρχαϊκές παραστάσεις που στόλιζαν τους υπόλοιπους τοίχους και την οροφή της σάλας. Πάντα την προβλημάτιζε και προκαλούσε ευχάριστα τη φαντασία της εκείνη η μικροσκοπική φαγεντιανή σκακιέρα που έμοιαζε με ελεφάντινη, αντίγραφο, προφανώς, αρχαίας σκακιέρας σε μικρογραφία. Την κληρονόμησε από τους ευγενείς προγόνους της μαζί με όλα τα άλλα κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία που της άφησαν. Και πάντα ήθελε να ερευνήσει την υπόθεση, δεδομένου ότι δεν της είχε εξηγήσει ποτέ κανείς για ποιο λόγο η μικροσκοπική σκακιέρα κατείχε δεσπόζουσα θέση στην προθήκη. Κανείς δεν είχε αναφερθεί ποτέ στη σκακιέρα, μήτε οι γονείς, μήτε οι παππούδες της κι από τις δυο πλευρές, αλλά και οι γιαγιάδες της που πρόλαβε εν ζωή και ευτύχησε να ακούει από το στόμα τους και να μάθει «από πρώτο χέρι» τα ατέλειωτα παραμύθια τους για τις γενεές των γενεών των προγόνων από όπου κρατούσε η ένδοξη φύτρα της.
Ίσαμε τότε που συνέβησαν οι τεράστιες ανατροπές στη ζωή της και άλλαξαν τα σχέδια και τις προοπτικές της, δεν την είχαν αφήσει τα εντελώς ασήμαντα προσωπικά της προβλήματα και η βαρετή καθημερινότητα να ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα αυτό, ασήμαντο μεν φαινομενικά, σημαντικό, ωστόσο, σε συνδυασμό με το σύνολο των κληροδοτημάτων που χωρίς να τη ρωτήσουν της εμπιστεύτηκαν οι ένδοξοι, όπως προκύπτει από τα μυθικά, τα ιστορικά και τα γεωγραφικά επιπλέον δεδομένα, πρόγονοί της, να διαφυλάξει και να συντηρήσει. Και με τη σειρά της, φυσικά, να τα εμπιστευτεί σε άλλους στη συνέχεια και, σαφώς, να εξασφαλίσει τη διαιώνισή τους.
Μια χαρά τα είχε κανονίσει και βάδιζε πάνω σε καλά οργανωμένο σχέδιο. Πρώτα να ξεπληρώσει ένα προσωπικό της χρέος και μετά να αρχίσει τη διερεύνηση αυτού του θέματος. Αλλά την πρόλαβαν οι εξελίξεις και οι ανατροπές που έφεραν τα πάνω κάτω στη ζωή της και αναποδογύρισαν, ευτυχώς δεν κατέστρεψαν, τα σχέδιά της.
Όλα συνέβησαν εντελώς ξαφνικά κι απρόσμενα εκείνη τη μία και μοναδική τρυφερή νύχτα του Αυγούστου. Και δεν άλλαξαν μόνο τα μεγαλεπήβολα σχέδια, δεν έπεσαν στο κενό οι φιλόδοξες ιδέες, δεν ματαιώθηκαν, έστω και προσωρινά, οι σοφά προγραμματισμένες κινήσεις της Αριάδνης για την εκπόνηση επιστημονικής μελέτης σχετικά με μια σωστή διατροφή, βασισμένη σε «Αρχαίων και Βυζαντινών γεύσεις», συνδυασμένες με τις μεσογειακές διατροφικές συνήθειες των Νεοελλήνων, αλλά «μετεβλήθη εντός της ο ρυθμός του κόσμου».
Εντελώς ξαφνικά κι απρόσμενα, εκείνη τη μία και μοναδική τρυφερή νύχτα του Αυγούστου εμφανίστηκε από το πουθενά το δικό της, όχι και τόσο ασήμαντο, παρελθόν. Ξαφνικά κι απρόσμενα, εμφανίστηκε από το πουθενά μεταμεσονύκτιος ο Ιάσονας, ένα πολυκαιρισμένο κι εξαφανισμένο «από καταβολής κόσμου» αίσθημα, ο τρυφερός έρωτας της αβάσταχτης εφηβείας. Έσκασε μύτη την ώρα που ο ουρανός, ανίδεος για όσα συνέβαιναν στις ταραγμένες ψυχές των πληγωμένων ανθρώπων, έβρεχε πλήθος αστέρια πάνω στην αλαφιασμένη πλάση.
Ήταν, άραγε, ένα τυχαίο περιστατικό, ένα μοιραίο συμβάν στην περιπέτεια του βίου της ή επρόκειτο για προμελετημένο και προσχεδιασμένο γεγονός; Μήπως περίμενε μια κατάλληλη ευκαιρία και συνέπεσε αυτή να του δοθεί τη συγκεκριμένη στιγμή, ώστε να εμφανιστεί σαν ο από μηχανής θεός σε αρχαία τραγωδία, όχι για να δώσει διέξοδο στα αδιέξοδα, αλλά με σκοπό να προκαλέσει την τύχη και να προκύψουν νέα δεδομένα για επανασύνδεση μιας παρωχημένης, σχεδόν ξεχασμένης από καιρό, σχέσης;
Ίσως ήταν προαποφασισμένο από το πεπρωμένο κι εκείνου, ώστε μια οριακή στιγμή της ζωής του να κόψει επιτέλους τα ασφυκτικά πλοκάμια της οικογενειακής δουλοσύνης και, απελευθερωμένος πλέον από κάθε φραγμό, να γεφυρώσει, με ένα τολμηρό και άκρως επικίνδυνο τέχνασμα, το αβυσσαλέο χάσμα που είχε απλωθεί ανάμεσά τους και τους χώριζε μια ολόκληρη ζωή· και να σταθεί ξαφνικά καλός και παστρικός, αθώα περιστερά μπροστά της.
Να συνέβη και στην περίπτωση της Αριάδνης κάτι ανάλογο με το τραγικό Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου; Μήπως επρόκειτο για το χρονικό μιας προαναγγελθείσης συνάντησης με το παρελθόν; Ίσως ήταν μια εσωτερική του ανάγκη που εξυπηρετούσε κάποια σκοπιμότητα, την πραγμάτωση κάποιου σχεδίου, και συνέπεσε με τη χρυσή βροχή των αστεριών.
Όπως και να ερμηνεύσει κανείς το γεγονός, η επέμβασή του τη συγκεκριμένη νύχτα κατέστρεψε ανεπανόρθωτα τη μαγεία της μεταμεσονύκτιας, μοναδικής και σημαδιακής ώρας. Χρειάστηκε να περάσει ένα σύντομο χρονικό διάστημα, μερικά μόνο δευτερόλεπτα στην πραγματικότητα, για να συνέλθει η ξαφνιασμένη Αριάδνη από τον συναισθηματικό αναβρασμό και την εσωτερική αναστάτωση που της προκάλεσε η τηλεφωνική παρουσία του. Ήταν τόσο ξαφνικό, συγκλονιστικά αιφνιδιαστικό το γεγονός, που χρειαζόταν χρόνο να το συνειδητοποιήσει και να βεβαιωθεί για τις πραγματικές προθέσεις του Ιάσονα. Έπρεπε να ξεπεράσει το σοκ και τον θυμό που την εμπόδιζε να οργανώσει με κάθε λεπτομέρεια τη στρατηγική μιας δυναμικής αντιμετώπισης, μιας επίθεσης αν χρειαζόταν, ως αντίποινα στην απροσδόκητη εμφάνισή του που θα έφερνε τα πάνω κάτω στην, έτσι κι αλλιώς, δρομολογημένη καθημερινή ζωή της.
Ήταν, άραγε, πραγματικότητα αυτό που ζούσε ή πλάσμα της φαντασίας της; Μήπως τον αναζητούσε απεγνωσμένα στα ακατοίκητα τοπία της ποιητικής διάστασης του χρόνου και του χώρου, στη γνωστή άγνωστη ονειρική πραγματικότητα που ενοικούσε στα υπόγεια του παλιού αρχοντικού και στο ανεξερεύνητο χάος του οικογενειακού της παρελθόντος, και ο επιζήσας εραστής των ονείρων της υπήρξε το εξιλαστήριο θύμα που πάνω του φόρτωσε όλα τα αμαρτήματα, τις παραλείψεις, τα λάθη των προγόνων και τις δικές της ανασφάλειες, τις αστοχίες, τις αποτυχίες και τις ενοχές;
[Απόσπασμα]
