Suphi Varim: «Έγκλημα στη Σμύρνη»
Τούρκος αστυνόμος, Έλληνας ντετέκτιβ
Από τη γειτονική Τουρκία εσχάτως μας έρχονται αρκετά μυθιστορήματα. Ασφαλώς, ο πιο δημοφιλής τούρκος συγγραφέας στη χώρα μας είναι ο νομπελίστας Ορχάν Παμούκ, ωστόσο εκδίδονται τα έργα και άλλων συμπατριωτών του, κυρίως αστυνομικά μυθιστορήματα. Πρόσφατα, ο Βασίλης Δανέλλης, ένας από τους σημαντικότερους νέους Έλληνες συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας, μετέφρασε το μυθιστόρημα Έγκλημα στη Σμύρνη που έχει βραβευτεί στην Τουρκία με το Βραβείο Καλύτερου Αστυνομικού Μυθιστορήματος 2014 του περιοδικού Dunya Kitap. O συγγραφέας του, ο Σουπχί Βαρίμ, γεννήθηκε στη Σμύρνη, όπου ζει, και στο βιβλίο του αναφέρεται σε μια Σμύρνη λίγο πριν από την Καταστροφή, μια Σμύρνη που δεν υπάρχει πια, για την οποία προφανώς έχει διαβάσει σχετικά βιβλία. Το μυθιστόρημα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον για μας τους Έλληνες, όχι μόνο διότι περιγράφει μια κοσμοπολίτικη και πολυπολιτισμική ελληνική πόλη με ιστορία και πολιτισμό, αλλά διότι οι βασικοί ήρωες είναι Έλληνες – Ρωμιούς τους αποκαλεί ο συγγραφέας.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, στη Σμύρνη στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ο επιθεωρητής της αστυνομίας Τζεβντέτ Σαμί συναντάει τον Έλληνα φίλο του, τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Σωκράτη Ελισαίο, και του ζητάει να τον βοηθήσει στην εξιχνίαση ενός σκοτεινού εγκλήματος, της δολοφονίας του φαρμακοποιού Ρεσάτ Χιουσεΐν.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, στη Σμύρνη στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ο επιθεωρητής της αστυνομίας Τζεβντέτ Σαμί συναντάει τον Έλληνα φίλο του, τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Σωκράτη Ελισαίο, και του ζητάει να τον βοηθήσει στην εξιχνίαση ενός σκοτεινού εγκλήματος, της δολοφονίας του φαρμακοποιού Ρεσάτ Χιουσεΐν – τον χτύπησαν στο σπίτι του με ένα μαρμάρινο αγαλματίδιο. Ο Ελισαίος, που βιοπορίζεται ξετρυπώνοντας κακοπληρωτές και πλαστογράφους για λογαριασμό Λεβαντίνων (απόγονων των Ευρωπαίων που είχαν εγκατασταθεί στην πόλη) και Ελλήνων εμπόρων, αναλαμβάνει δράση, θέλοντας να βοηθήσει την αστυνομία, η οποία με τη σειρά της του δίνει πληροφορίες όταν τις χρειάζεται. Η έρευνά του τον οδηγεί στα δρομάκια του Τουρκομαχαλά, της Αρμενοσυνοικίας, της γειτονιάς των Εβραίων, στις αριστοκρατικές συνοικίες των Ελλήνων, στα αρχοντικά των Λεβαντίνων στα περίχωρα του Μπουρνόβα και του Μπουτζά, μα και στην Προκυμαία, το περίφημο «Και» (από τη γαλλική λέξη «Quai»). Λίγο αργότερα, δολοφονείται και ο δικηγόρος Βασίλης Χριστόπουλος, συνεργάτης του δικηγόρου Δημήτρη Μανέτα, ο οποίος νωρίτερα είχε συναντηθεί τυχαία με μια μυστηριώδη Ρωσίδα, τη Γιούλια Ιβάνοβνα. Κι ο μεν Βασίλης προσπαθούσε να ξεχάσει τον πόνο για τον θάνατο της Άλις Φλέμινγκ, της αγαπημένης του, ενώ η Γιούλια συνδέεται ερωτικά με έναν Ρώσο φωτογράφο, τον Βίκτορ, ο οποίος είναι κατάσκοπος στην υπηρεσία του Τσάρου.
Η Σμύρνη με τα ιππήλατα τραμ, τα κέντρα διασκέδασης, όπου ακούγονται βιολιά, ακορντεόν και μπουζούκια – ακόμα κι ένα καραβάνι ζώων εμφανίζεται, ζωντανεύει χάρη στον συγγραφέα και τον μεταφραστή, χαρίζοντας στους αναγνώστες την αίσθηση πως η πόλη ποτέ δεν καταστράφηκε.
Στην ιστορία εμπλέκονται ένας Έλληνας καραβοκύρης, ο Άγγλος γιατρός Φλέμινγκ, πατέρας της Άλις, συλλέκτες πολύτιμων αντικειμένων, ένας παράξενος παλαιοπώλης, ένας Γάλλος τραπεζίτης, ένας Ιταλός ασφαλιστής, ένας ταχυδακτυλουργός, παντρεμένα ζευγάρια που μοιχεύονται, λαθρέμποροι, αρχαιοκάπηλοι. Το Έγκλημα στη Σμύρνη είναι ένα συμπαθητικό αστυνομικό μυθιστόρημα με υποθέσεις κληρονομιάς και απάτης, που θυμίζει εκείνα τα γοητευτικά της Άγκαθα Κρίστι με τον Ηρακλή Πουαρό. Μολονότι διαδραματίζεται λίγα χρόνια μετά τον (άτυχο για τους Έλληνες), Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, δεν έχει πολιτικές επισημάνσεις, δεν θίγει πολιτικά ή θρησκευτικά ζητήματα, κι ο συγγραφέας του δεν κάνει κοινωνική κριτική. Ο Έλληνας ντετέκτιβ απλώς προσπαθεί να λύσει τα μυστήρια με τις νοητικές του ικανότητες, συνδέοντας τα στοιχεία που διαθέτει μεταξύ τους και βγάζοντας συμπεράσματα.
Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στον Βασίλη Δανέλλη, ο οποίος, πέρα από την άριστη μετάφρασή του, έχει γράψει πλήθος υποσελίδιων σημειώσεων με τις οποίες εξηγεί λέξεις και φράσεις, και κυρίως μας ξεναγεί σε γειτονιές, ιστορικά κτίρια και τοποθεσίες που έπαιζαν βασικό ρόλο στην καθημερινότητα των κατοίκων. Η Σμύρνη με τα ιππήλατα τραμ, τα κέντρα διασκέδασης, όπου ακούγονται βιολιά, ακορντεόν και μπουζούκια – ακόμα κι ένα καραβάνι ζώων εμφανίζεται, ζωντανεύει χάρη στον συγγραφέα και τον μεταφραστή, χαρίζοντας στους αναγνώστες την αίσθηση πως η πόλη ποτέ δεν καταστράφηκε.
Έγκλημα στη Σμύρνη
Suphi Varim
Μετάφραση: Βασίλης Δανέλλης
Αλεξάνδρεια
184 σελ.
ISBN 978-960-221-746-7
Τιμή: €12,72
