Αντρέα Καμιλέρι: «Ο κλεμμένος ουρανός»
Ο Μικέλε Ριότα δεν είναι απλώς ένας συμβολαιογράφος. Είναι γεννημένος ανεπανόρθωτα συμβολαιογράφος – έτσι τον πείραζε η γυναίκα του για τη σχολαστικότητά του, για την πεζή του καθημερινότητα, για τη μετρημένη του ζωή. Τώρα, ένα βήμα πριν από τη συνταξιοδότηση, ο Μικέλε Ριότα είναι μόνος. Χήρος, άτεκνος και εύπορος.
Η ρουτίνα του φωτίζεται όταν λαμβάνει μια επιστολή από μιαν άγνωστη, μυστηριώδη γυναίκα. Η Άλμα Κοράντι γράφει πως βρήκε σ’ έναν πάγκο παλαιοβιβλιοπώλη το ένα και μοναδικό βιβλίο του Ριότα, το οποίο είχε συγγράψει στη νεότητά του και αφορούσε την επίσκεψη του ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Πιερ-Ογκίστ Ρενουάρ στο ιταλικό χωριουδάκι του Καπιστράνο και δύο τοιχογραφίες του στην εκκλησία εκεί. Η αλληλογραφία μεταξύ τους ανάβει, όπως και το ενδιαφέρον του ηλικιωμένου συμβολαιογράφου για τη φιλότεχνη αυτή καλλονή, η οποία του στέλνει τα γράμματά της άλλοτε από το Παρίσι, άλλοτε από τη Ρώμη, άλλοτε από το Μιλάνο, άλλοτε από τη Φλωρεντία. Η Άλμα Κοράντι ενδιαφέρεται θερμά για την επίσκεψη του Ρενουάρ στη Σικελία και για τυχόν άγνωστα έργα του ζωγράφου στην περιοχή του Αγκριτζέντο. Η επιμονή της ίσως φαινόταν ενοχλητική σε κάποιον άλλο. Οι αποκαλυπτικές της φωτογραφίες, ύποπτες. Για τον Μικέλε Ριότα, όμως, δεν υπάρχει τίποτα ενοχλητικό πέρα από τα γηρατειά του, τίποτα ύποπτο παρά τις συνεχείς μετακινήσεις της Άλμα Κοράντι. «Είναι πολύ δύσκολο ν’ αντισταθεί κανείς στη ματαιοδοξία», γράφει στην πρώτη του επιστολή προς τη μυστηριώδη παραλήπτρια και είναι σαν να προδιαγράφει την εξέλιξη της ιστορίας.
Το βιβλίο έχει ενδιαφέρουσα δομή: αποτελείται από επιστολές, υπομνήματα και αλληλογραφία των Αρχών. Στο πρώτο μέρος, η ιδιαιτερότητα είναι ότι διαβάζουμε μόνο τις επιστολές του Μικέλε Ριότα, από τις οποίες καταλαβαίνουμε τις απαντήσεις και τις αιτιάσεις της Άλμα Κοράντι. Η εξέλιξη στο ύφος του ηλικιωμένου συμβολαιογράφου είναι απολαυστική. Από το «Δικός σας», με το οποίο κλείνει τις πρώτες του επιστολές, περνάει στο «Δικός σας ταπεινός υπηρέτης», στο «Πιστός σας υπηρέτης», στο «Με όλη μου την αγάπη, σε φιλώ»... Κι εμείς, που τα βλέπουμε όλ’ αυτά υποψιασμένοι, αφού παρά τα όσα ενδιαφέροντα διαβάζουμε για τη ζωή του Ρενουάρ και για την τέχνη εν γένει, δεν ξεχνάμε ότι κρατάμε στα χέρια μας ένα μυθιστόρημα αστυνομικό, χαμογελούμε συγκαταβατικά.
Αλλά τον συμπονάμε τον Μικέλε Ριότα. Μας φέρνει στα νερά του. Θες η μοναξιά του, θες η λαχτάρα του να κατακτήσει όσο έχει κατακτηθεί, θες η βεβαιότητά μας για την άδοξη έκβαση της ερωτικής του περιπέτειας. Από τις λέξεις του αναβλύζει η χαρά της επικοινωνίας, η χαρά τού να λαμβάνεις ένα γράμμα από χέρι αγαπημένο, να χρονοτριβείς όσο μπορείς για να παρατείνεις τη γλυκιά αυτή αγωνία, η αίσθηση ότι υπάρχει επιτέλους μια αγωνία στην οποία μπορείς να δώσεις τέλος όποια στιγμή θελήσεις ανοίγοντας απλώς το φάκελο, ν’ αγγίξεις το χαρτί που έχει αγγίξει το αγαπημένο χέρι, το φάκελο που ίσως έχουν σφραγίσει τα αγαπημένα χείλη, να ρουφήξεις τη μυρωδιά του, ν’ αποκρυπτογραφήσεις τον γραφικό χαρακτήρα με τα τυχόν σβησίματα και τις μικρές μουτζούρες – όλα παίζουν το ρόλο τους στο να ξεκλειδώσεις το κείμενο και να διαβάσεις, μαζί με το γράμμα, την ψυχή αυτού που το έγραψε.
Ο Αντρέα Καμιλέρι, από τους πιο εμπορικούς συγγραφείς της Ιταλίας, υπογράφει εδώ ένα έργο για όσους αγαπούν να εξερευνούν τις ευρωπαϊκές διαδρομές της αστυνομικής λογοτεχνίας. Ο κλεμμένος ουρανός, τόσο λόγω σχήματος όσο και λόγω δομής –όπως, δηλαδή, όλα τα βιβλία με μικρά κεφάλαια ή επιστολές– εξυπηρετεί στην ανάγνωση σε μέσα μαζικής μεταφοράς. Είναι βιβλίο μικρό αλλά, έτσι όπως παντρεύεται η τέχνη με την αστυνομική πλοκή, όχι ευσύνοπτο. Το ένθετο 16σέλιδο με τους πίνακες του Ρενουάρ και μία ιδιόχειρη επιστολή του ζωγράφου προσφέρει την καλύτερη ανάπαυλα στα μάτια μας. Η καλή μετάφραση, στο πνεύμα μας.
Ο κλεμμένος ουρανός
Αντρέα Καμιλέρι
μετάφραση: Δήμητρα Δότση
Καστανιώτης
149 σελ.
Τιμή € 10,65
