Ted Chiang: «Ιστορίες της ζωής σου»
Όταν μιλάμε για δεκαπέντε συνολικά λογοτεχνικά κείμενα επιστημονικής φαντασίας και sci-fi σε μέγεθος νουβέλας και νουβελέτας (novelette: αφήγηση μικρότερη από νουβέλα και μεγαλύτερη από διήγημα), γραμμένα από το 1990 έως σήμερα, τότε σίγουρα δεν αναφερόμαστε σε έναν πολυγραφότατο συγγραφέα. Όταν όμως διαβάζουμε πως τα μισά από αυτά έχουν μαζέψει τα κορυφαία λογοτεχνικά βραβεία επιστημονικής φαντασίας και sci-fi στην Αμερική, όπως το Nebula και το Locus, αλλά και το Hugo και το Sidewise, τότε νομίζω πως η περίπτωση γίνεται ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα. Κι αυτή η περίπτωση ακούει στο όνομα Ted Chiang.
Ο Chiang γεννήθηκε στο Port Jefferson της Νέας Υόρκης το 1967. Σπούδασε επιστήμη των υπολογιστών, κάτι που είναι ευδιάκριτο στα έργα του, και το 1989 ολοκλήρωσε τον κύκλο μαθημάτων στο Εργαστήρι Δημιουργικής Γραφής Clarion. Επιπλέον δίδαξε εκεί για τέσσερα χρόνια δημιουργική γραφή επιστημονικής φαντασίας.
Αυτόν τον ολιγογράφο και πολυβραβευμένο συγγραφέα αποφάσισαν, γενναία, οι εκδόσεις Κέδρος να συστήσουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Και λέμε «γενναία» αφού οι αναγνώστες λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας και sci-fi αποτελούν ένα μικρό μεν αλλά συνεχώς αναπτυσσόμενο και δυναμικό κομμάτι του ελληνικού αναγνωστικού κοινού. Και ως ολιγογράφος, λογικό είναι το Ιστορίες της ζωής σου – Και άλλες ιστορίες να αποτελεί και την πρώτη του συλλογή.
Μέσα στις ιστορίες του ανακατεύονται ζητήματα μαθηματικών, φυσικής, μηχανικής και γλωσσολογίας. Όλο αυτό το συνονθύλευμα, όμως, έχει γερά ανθρωπιστικά και ορθολογικά κριτήρια. Κι εκεί που όλες αυτές οι δυσνόητες και περίεργες φιλοσοφικές εικασίες και τα άλυτα μαθηματικά προβλήματα κορυφώνονται, στο τέλος βιώνονται από τον αναγνώστη ως συναισθηματικές κορυφώσεις.
Το βιβλίο περιλαμβάνει οκτώ κείμενα, της τάξης των 50.000 λέξεων περίπου το καθένα, εξαιρουμένου του «Η εξέλιξη της ανθρώπινης επιστήμης», εκ των οποίων τα τέσσερα ήδη βραβευμένα και όλα δημοσιευμένα σε περιοδικά επιστημονικής φαντασίας στην Αμερική, εκτός του τελευταίου. Τα βραβευμένα είναι το «Ο πύργος της Βαβυλώνας», με το Βραβείο Nebula, το «Η ιστορία της ζωής σου», με το ίδιο βραβείο, το οποίο έγινε και ταινία πρόσφατα με τίτλο Η άφιξη, το «Εβδομήντα δύο γράμματα», με το Βραβείο Sidewise και το «Κόλαση είναι η απουσία του Θεού», με τα Βραβεία Nebula, Hugo και Locus.
Η γραφή του Chiang είναι περισσότερο ακριβής παρά εντυπωσιακή. Σχεδόν επίπεδη. Σου δίνει την εντύπωση πως στερείται συναισθήματος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει αυτό στα κείμενά του. Για να παρακολουθήσεις τα τεκταινόμενα στις ιστορίες του χρειάζεται να είσαι αρκετά μυημένος στον χώρο της λογοτεχνίας sci-fi και της επιστημονικής φαντασίας καθώς και σε βαριές επιστημονικές αρχές τέτοιου τύπου που τα διέπουν. Κι αν θεωρήσουμε πως το sci-fi είναι λογοτεχνία, περισσότερο, ιδεών, ο Chiang καταφέρνει να την απογειώσει. Και μάλιστα χωρίς να ολισθαίνει σε φιλοσοφικές αναλύσεις, σημείο όπου, εξαιτίας της θεματολογίας, εύκολα κάποιος θα μπορούσε να την πατήσει. Αυτό μπορεί και να το καταφέρνει εξαιτίας μιας «ανθρώπινης νοημοσύνης» που διέπει τις ιστορίες του και η οποία πετυχαίνει να ενώσει τις ιστορίες μεταξύ τους, δημιουργώντας έτσι μια αμεσότητα προς τον αναγνώστη.
Μέσα στις ιστορίες του ανακατεύονται ζητήματα μαθηματικών, φυσικής, μηχανικής και γλωσσολογίας. Όλο αυτό το συνονθύλευμα, όμως, έχει γερά ανθρωπιστικά και ορθολογικά κριτήρια. Κι εκεί που όλες αυτές οι δυσνόητες και περίεργες φιλοσοφικές εικασίες και τα άλυτα μαθηματικά προβλήματα κορυφώνονται, στο τέλος βιώνονται από τον αναγνώστη ως συναισθηματικές κορυφώσεις. Όπως στο «Διαίρεση με το μηδέν», όπου στο τέλος αισθανόμαστε μια περίεργη συμπάθεια για την ηρωίδα, αντιλαμβανόμενοι την κρίση που έφερε στη ζωή της ένα μαθηματικό παράδοξο που η ίδια ανακάλυψε.
Το σίγουρο είναι πως ο Chiang μπορεί και παίζει στα δάχτυλα το υπερφυσικό και το ορθολογικό σκέλος των ιστοριών του, οδηγώντας το κείμενό του κατά βούληση, ψυχρά και μελετημένα. Ξεχωρίζω το «Ο πύργος της Βαβυλώνας» και το «Κόλαση είναι η απουσία του Θεού». Στο πρώτο αποφασίζει να δει τον μύθο του ορθολογικά, ως αρχιτεκτονικό δημιούργημα και τίποτα παραπάνω. Εξ ου και το τέλος, η κορυφή του Θεού, που οδηγεί τον ήρωα πίσω στην αρχή, στην γη, λίγο έξω από τη Βαβυλώνα. Στο άλλο, αν και η θεματολογία παραμένει υπερφυσική, δεν γίνεται ποτέ μεταφυσική –ενώ θα μπορούσε εύκολα– και εξελίσσεται, λέξη τη λέξη, ορθολογικά με καθαρά ερευνητική διάθεση.
Τελειώνοντας θα πρέπει να δώσουμε τα εύσημα στην εξαιρετική μετάφραση του Δ. Αρβανίτη, που έφερε στη γλώσσα μας επιδέξια τέτοια λογοτεχνικά κείμενα.
Ιστορίες της ζωής σου
Και άλλες ιστορίες
Ted Chiang
Μετάφραση: Δημήτρης Αρβανίτης
Κέδρος
376 σελ.
ISBN 978-960-04-4763-7
Τιμή: €15,50
