fbpx
Jorge Louis Borges: «Το βιβλίο των φανταστικών όντων» κριτική του Χρ. Δ. Αντωνίου

Jorge Louis Borges: «Το βιβλίο των φανταστικών όντων»

Για τον πασίγνωστο σε όλο τον κόσμο Αργεντινό συγγραφέα Χ. Λ. Μπόρχες δεν χρειάζεται να ειπωθούν πολλά. Θα αντιγράψω μόνο τα ελάχιστα που υπάρχουν στο αυτί του εξωφύλλου: «Γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες το 1899 και πέθανε στη Γενεύη το 1986. Έζησε τυφλός τα περισσότερα χρόνια της ζωής του. Νυμφεύτηκε δύο φορές. Ταξίδεψε και διάβασε πολύ. Χρημάτισε (μεταξύ άλλων) διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Μπουένος Άιρες. Έγραψε ποιήματα, πεζά (μόνο διηγήματα και παραβολές), δοκίμια, σενάρια για τον κινηματογράφο. Δίδαξε και έδωσε διαλέξεις σε πανεπιστήμια της Αργεντινής και των ΗΠΑ. Αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Δεν τιμήθηκε με Βραβείο Νόμπελ». Περισσότερα βιογραφικά στοιχεία και πληροφορίες για την ιστορία των εκδόσεων αυτού του βιβλίου υπάρχουν στο εισαγωγικό σημείωμα του μεταφραστή Γιώργου Βέη, βραβευμένου συγγραφέα, ποιητή, δοκιμιογράφου και μεταφραστή.

Το βιβλίο, που είναι και μια πολύ ωραία έκδοση, έχει την πρωτοτυπία ότι δεν ασχολείται με πραγματικά, αλλά μόνο με «φανταστικά όντα», εκείνα δηλαδή τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώπινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο. Στην αρχή ο Μπόρχες, για να μας εισαγάγει στο θέμα του βιβλίου, αναφέρεται σ’ έναν συνήθη ζωολογικό κήπο με ζωντανά πραγματικά ζώα, π.χ. με λιοντάρια, τίγρεις, ιαγουάρους, γύπες, καμηλοπαρδάλεις και με όλη την εκπληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου. Ένα παιδί που βλέπει όλα αυτά τα ζώα θα περίμενε κανείς να φοβηθεί, να πανικοβληθεί – ωστόσο όλοι ξέρουμε ότι τα παιδιά δεν φοβούνται, αντίθετα, μάλιστα, απολαμβάνουν το θέαμα, χαίρονται. Η επίσκεψη μάλιστα σ’ έναν ζωολογικό κήπο είναι μία από τις χαρές της παιδικής ηλικίας. Απέναντι στα ζώα αισθάνονται ευχάριστα, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση που ανακαλύπτουν ένα καινούριο πράγμα, ένα παιχνίδι, ένα πάνινο ελεφαντάκι, κούκλες, κλειδαριές κ.ά. Δεν φοβούνται ίσως, γιατί νιώθουν προστατευμένα από τους γονείς τους. Όταν αργότερα λείψει αυτή η γλυκιά αίσθηση της προστασίας, αρχίζει ο φόβος, ο πανικός. Ο Πλάτων, γράφει ο Μπόρχες, θα μας έλεγε ότι το παιδί δεν φοβάται την τίγρη, γιατί την έχει ήδη συναντήσει στον κόσμο των «αρχετύπων» του και τώρα που τη βλέπει την «αναγνωρίζει», ενώ ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε ότι το παιδί δεν φοβάται, γιατί έχει τη συνείδηση ότι οι τίγρεις κι αυτό (το παιδί) είναι το ίδιο και το αυτό πράγμα ως εκφάνσεις της μοναδικής εκείνης ουσίας, της «Βούλησης», που διαμορφώνει την ποικιλία των όντων.

Οι δυνατοί, δηλαδή, συνδυασμοί είναι άπειροι κι η παραγωγή «φανταστικών όντων» απεριόριστη. Το θέμα είναι αν η ποιότητα των φανταστικών όντων θα είναι εξίσου καλή ή ανώτερη των πραγματικών. Θα διεγείρουν, δηλαδή, τη φαντασία μας όπως τα πραγματικά; Άποψη του Μπόρχες είναι ότι η μυθική τελικά ζωολογία «είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολογία του Δημιουργού».

Υπάρχει όμως κι ένας άλλος κήπος, «φανταστικών όντων», φανταστικών μυθολογικών ζώων, μέσα στον οποίο δεν συναντά κανείς λιοντάρια, τίγρεις κτλ., αλλά σφίγγες, κενταύρους, γρύπες, δράκοντες, γοργόνες, στοιχειά κ.ά. Σ’ αυτό τον κήπο θα μπορούσε κανείς να συμπεριλάβει περισσότερο πολυάριθμα, άπειρα ίσως και πολύ παράδοξα όντα, αφού μπορεί να τα επινοήσει συνδυάζοντας μέλη πραγματικών όντων. Επινοεί π.χ. τον Kένταυρο αναμειγνύοντας το μισό άνω κορμί του ανθρώπου με το μισό πίσω μέρος του αλόγου. Για τον Μινώταυρο αναμειγνύει κεφάλι ταύρου και κορμί ανθρώπου. Για τη γοργόνα αναμειγνύει το πάνω μέρος του κορμιού γυναίκας και την ουρά ψαριού. Οι δυνατοί, δηλαδή, συνδυασμοί είναι άπειροι κι η παραγωγή «φανταστικών όντων» απεριόριστη. Το θέμα είναι αν η ποιότητα των φανταστικών όντων θα είναι εξίσου καλή ή ανώτερη των πραγματικών. Θα διεγείρουν, δηλαδή, τη φαντασία μας όπως τα πραγματικά; Άποψη του Μπόρχες είναι ότι η μυθική τελικά ζωολογία «είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολογία του Δημιουργού».

Το βιβλίο περιλαμβάνει 120 λήμματα-διηγήσεις τέτοιων όντων. Θα μπορούσε, βέβαια, όπως γράφει ο Μπόρχες, να περιλαμβάνει πολύ περισσότερα, αλλά ο συγγραφέας πιστεύει ότι το παρόν βιβλίο αποτελεί μια βάση για μελλοντικές εκδόσεις που θα περιλαμβάνουν πολύ περισσότερα τέρατα με την αναδίφηση στις κλασικές και στις ανατολικές λογοτεχνίες. Γι’ αυτό τον λόγο καλούσε τους αναγνώστες της Λατινικής Αμερικής να στείλουν τα ονόματα, την ακριβή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των τοπικών τους τεράτων.
Το βιβλίο των φανταστικών όντων Χόρχε Λουίς Μπόρχες  Μετάφραση: Γιώργος Βέης  Πατάκης

Νομίζω ότι δεν είναι δυνατό να παρουσιάσουμε εδώ ιστορίες από το βιβλίο, γιατί δεν θα αποφεύγαμε την απλούστευση. Θα αναφέρω μόνο μερικούς τίτλους, έτσι ώστε να μπει ο αναγνώστης στο κλίμα αυτών των μαγευτικών διηγήσεων για τα παράδοξα όντα: «Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ», «Οι Αντιλόπες με τα έξι πόδια», «Ένας απόγονος του Λεβιάθαν», «Άρπυιες», «Οι Βαλκυρίες», «Ο Γρύπας», «Οι Διάβολοι του Σβέντεμποργκ», «Ο Δράκοντας της Ανατολής», «Ο Δράκοντας της Δύσης», «Οι Εβραϊκοί Δαίμονες», «Ο Κένταυρος», «Ο Μινώταυρος», «Ο Μονόκερος της Κίνας» κ.ά. Εννοείται, βέβαια, ότι οι ιστορίες αυτές μπορούν και πρέπει να διαβαστούν, όπως είναι παράκληση και του συγγραφέα, όχι με τη σειρά, αλλά κατ’ εκλογήν.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να προσθέσω ότι οι διηγήσεις αυτές περιέχουν πλούσιες βιβλιογραφικές παραπομπές σε αρχαίους και νεότερους συγγραφείς. Να προσθέσω ακόμη την άποψη του ίδιου του Μπόρχες γι’ αυτά τα φανταστικά όντα: «Ο τίτλος του παρόντος θα μπορούσε να δικαιολογήσει την περίληψη σ’ αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ, του σημείου, της γραμμής, της επιφάνειας, των –ν διαστάσεων υπερεπιπέδων και υπερόγκων, όλων των γενικών εννοιών, ενδεχομένως του καθένα από μας και του Θεού. Εν ολίγοις, του Σύμπαντος».

Το βιβλίο των φανταστικών όντων
Χόρχε Λουίς Μπόρχες
Μετάφραση: Γιώργος Βέης
Πατάκης
302 σελ.
ISBN 978-960-16-5429-4
Τιμή: €12,70
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Pip Williams: «Το λεξικό των χαμένων λέξεων»

Ένα βιβλίο για τις λέξεις και την ιστορία τους. Για τις λέξεις που χάθηκαν ανά τους αιώνες. Για εκείνες που έχουν άλλη σημασία για τις γυναίκες και άλλη για τους άντρες. Αλλά και ένα βιβλίο για τις...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
J. M. Coetzee: «Ο Πολωνός»

Διαβάζοντας τη νουβέλα Ο Πολωνός (2023) του Τζον Μάξγουελ Κούτσι, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση της Χριστίνας Σωτηροπούλου, ο αναγνώστης και η αναγνώστρια συνειδητοποιούν τη δύναμη που έχει ο...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Arturo Pérez-Reverte: «Ο Ιταλός»

Ο πολυγραφότατος Ισπανός συγγραφέας από την Καρθαγένη, ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, έχει φωτίσει πολλές φορές μέσα από τα μυθιστορήματά του άγνωστες στιγμές της Ιστορίας. Έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, μέχρι στιγμής,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.