Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νόυμαν: «Μίλενα από την Πράγα»
Το όνομα Μίλενα Γιεσένκα είναι σχετικά άγνωστο στο ευρύ αναγνωστικό κοινό. Αν όμως το συνδυάσουμε με το όνομα του σπουδαίου συγγραφέα Φράντς Κάφκα και τα Γράμματα στη Μίλενα, το βιβλίο που περιλαμβάνει την αλληλογραφία τους, τότε μας γίνεται πολύ πιο οικείο. Η αναφορά στη σχέση της Μίλενα με τον Κάφκα περιλαμβάνεται σε ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου της Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νοϋμαν, ενώ στην αρχή όλων των κεφαλαίων παρατίθενται αποσπάσματα από τα γράμματα του Κάφκα στη Μίλενα.
Διαβάζοντας το συγκλονιστικό αυτό βιβλίο, από την πρώτη έως την τελευταία του σελίδα εισπράττεις την άσβηστη φλόγα για ζωή που διακατείχε τη Μίλενα, ακόμη και στις πιο δύσκολες καταστάσεις, έως και την τελευταία της πνοή.
Η ζωή της Μίλενα Γιεσένκα ήταν ιδιαίτερα ταραχώδης και μυθιστορηματική. Η Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νοϋμαν, φίλη της Μίλενα και στήριγμά της στο ναζιστικό στρατόπεδο του Ράβενσμπρουκ, συντάσσει την πρώτη βιογραφία της Μίλενα σχεδόν είκοσι χρόνια μετά την απελευθέρωσή της, το 1963, ως πράξη φιλίας και μιας υπόσχεσης στη φίλη της που χάθηκε εντός του στρατοπέδου. Χαρακτηριστικά σημειώνει: «Γύρισα στην ελευθερία και τήρησα τη διαθήκη της Μίλενα: έγραψα το βιβλίο μας για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Παραμονές του θανάτου της μου είχε πει κάποια στιγμή: “Ξέρω ότι τουλάχιστον εσύ δεν θα με ξεχάσεις. Μ’ εσένα θα συνεχίσω να ζω. Θα πεις στον κόσμο ποια ήμουν, θα είσαι ο επιεικής κριτής μου...”. Αυτά τα λόγια μου έδωσαν το κουράγιο να γράψω τη βιογραφία της Μίλενα».
Η Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νοϋμαν υπήρξε μάρτυρας της φρικτής εμπειρίας των στρατοπέδων συγκέντρωσης τόσο στη Σοβιετική Ένωση, στο στρατόπεδο της Καράγκαντα, όσο κατόπιν και στη Γερμανία, στο στρατόπεδο του Ράβενσμπρουκ. Έχοντας καταφέρει να επιβιώσει των στρατοπέδων συγκέντρωσης, θα αναγάγει σε χρέος ζωής να καταδείξει την ομοιότητα των δύο ολοκληρωτικών καθεστώτων, του ναζισμού και του κομμουνισμού.
Στο πλαίσιο αυτό, η βιογραφία της Μίλενα Γιεσένκα επιτυγχάνει έναν διπλό στόχο: αναδεικνύει την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης εντός του στρατοπέδου του Ράβενσμπρουκ, που σταδιακά μετατρέπεται από στρατόπεδο εργασίας σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, και από την άλλη ανατρέχει στον βίο της Μίλενα Γιεσένκα. Η εξιστόρηση της βιογραφίας έχει ως αφετηρία τα παιδικά της χρόνια, την τεταμένη σχέση με τον πατέρα της και τις επαφές της με Γερμανούς και Εβραίους διανοούμενους της Πράγας. Κατόπιν εξιστορείται το ταξίδι της στη Βιέννη και ο γάμος της με τον Αυστριακό κριτικό λογοτεχνίας Έρνστ Πόλακ. Συνεχίζεται με τη δημοσιογραφική πορεία και την ενασχόλησή της με περιοδικά της εποχής και την καταγραφή της μαρτυρίας της γύρω από τις οξυμένες σχέσεις των Τσέχων με τους Γερμανούς και την προσάρτηση των γερμανόφωνων περιοχών της Τσεχίας από τον Χίτλερ, ενώ έχει ήδη προηγηθεί η προσχώρησή της στο Κομμουνιστικό Κόμμα Τσεχίας και η διαγράφη της. Στο τέλος, το ξεδίπλωμα του βίου της εστιάζεται στην προσπάθειά της να δημοσιογραφεί και να υπερασπίζεται την ελευθερία της πατρίδας της, καθώς και η συμμετοχή της σε δίκτυο φυγάδευσης Εβραίων καλλιτεχνών από την Τσεχία, έως τη σύλληψή της και τον εγκλεισμό στο στρατόπεδο.
Το βιβλίο Μίλενα από την Πράγα το διαπερνά από την αρχή έως το τέλος το βαθύ αίσθημα της φιλίας και η αγάπη για τη χαμένη φίλη. «Η βαθιά φιλία πάντα είναι μεγάλο δώρο. Όταν βιώνεις όμως μια τέτοια ευτυχία στο απελπιστικό περιβάλλον του στρατοπέδου, μπορεί να γίνει περιεχόμενο ζωής. Η Μίλενα κι εγώ τον καιρό που ήμασταν μαζί καταφέραμε να ξεπεράσουμε το αφόρητο παρόν. Όμως με τη δύναμη και την αποκλειστικότητά της, η φιλία αυτή έγινε κάτι περισσότερο, έγινε ανοιχτή διαμαρτυρία ενάντια στον εξευτελισμό. Οι Ες Ες μπορούσαν να τα απαγορέψουν όλα, να μας εξευτελίσουν μετατρέποντάς μας σε αριθμούς, να μας απειλήσουν με θάνατο, να μας εξαθλιώσουν, αλλά ως προς τα αισθήματα της μιας μας για την άλλη, μείναμε ελεύθερες και αλώβητες».
Διαβάζοντας το συγκλονιστικό αυτό βιβλίο, από την πρώτη έως την τελευταία του σελίδα εισπράττεις την άσβηστη φλόγα για ζωή που διακατείχε τη Μίλενα, ακόμη και στις πιο δύσκολες καταστάσεις, έως και την τελευταία της πνοή.
«Οι Ες Ες μπορούσαν να τα απαγορέψουν όλα, να μας εξευτελίσουν μετατρέποντάς μας σε αριθμούς, να μας απειλήσουν με θάνατο, να μας εξαθλιώσουν, αλλά ως προς τα αισθήματα της μιας μας για την άλλη, μείναμε ελεύθερες και αλώβητες».
Ιδιαίτερη και απαραίτητη μνεία πρέπει να γίνει στην ελληνική έκδοση των εκδόσεων Κίχλη & Τα Πράγματα που μετά από πενήντα χρόνια από την αρχική του έκδοση το παρουσιάζουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό με την καλύτερη δυνατή μορφή του. Πέρα από το κυρίως κείμενο, η έκδοση περιλαμβάνει ένα άκρως αναλυτικό παράρτημα με βιογραφικά σημειώματα ανθρώπων που συνάντησε η συναναστράφηκε στην πορεία της η Μίλενα, από δημοσιογράφους και συγγραφείς έως πολιτικούς και αρχιτέκτονες, υπάρχει ακόμη ένα επίμετρο της επιμελήτριας της έκδοσης, Αδριανής Δημακοπούλου, με άκρως ενδιαφέρουσες επισημάνσεις και συμπληρωματικές πληροφορίες, ενώ δεν θα μπορούσε να λείπει το φωτογραφικό παράρτημα που συνοδεύει και ολοκληρώνει την αρτιότητα της έκδοσης.
Πραγματικά ένα σπουδαίο βιβλίο, που εμπλουτίζει την ελληνική βιβλιογραφία γύρω από τα θέματα των στρατοπέδων συγκέντρωσης και του Ολοκαυτώματος.
Μίλενα από την Πράγα
Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νόυμαν
Επιμέλεια Αδριανή Δημακοπούλου
Μετάφραση Τούλα Σιετή
Κίχλη
Τα Πράγματα
516 σελ.
ISBN 978-960-93-7691-4
Τιμή: €20,00
