Τζέιμς Ελρόι: «Η Μαύρη Ντάλια»
Ο Τζέιμς Ελρόι (Λος Άντζελες, 1948), ο σημαντικότερος Αμερικανός συγγραφέας αστυνομικών ιστοριών, το 1987 εξέδωσε τo μυθιστόρημα Η Μαύρη Ντάλια, που χαρακτηρίστηκε το καλύτερό του μέχρι τότε. Ήταν το πρώτο μέρος της περίφημης «Τετραλογίας του Λος Άντζελες» – ακολούθησαν τα: Μεγάλο πουθενά, Λος Άντζελες εμπιστευτικό και Λευκή τζαζ. Σε αυτό εξιστορεί την ανεξιχνίαστη δολοφονία μιας όμορφης 23χρονης, της Ελίζαμπεθ Σορτ, που βρέθηκε τον Ιανουάριο του 1947 κατακρεουργημένη σε ένα άδειο οικόπεδο του Λος Άντζελες. Οι εφημερίδες έκαναν την υπόθεση πρωτοσέλιδη και η κοπέλα αναφερόταν ως «Μαύρη Ντάλια», όνομα με το οποίο έγινε διάσημη μετά θάνατον.
Ο Ελρόι παίρνει αυτό το πραγματικό γεγονός και το αναπτύσσει με τη βοήθεια της φαντασίας του, δίνοντας στο τέλος μια λύση για το τι συνέβη. Αφηγητής στο μυθιστόρημα είναι ο αστυνομικός του Εγκληματολογικού Μπάκι Μπλάιχερτ, ο οποίος μαζί με έναν συνάδελφό του, τον Λι Μπλάνσαρντ, έχουν αναλάβει να ανακαλύψουν τον διεστραμμένο δολοφόνο. Πολύ σύντομα, οι δυο φίλοι καταλαμβάνονται από εμμονή για τη «Μαύρη Ντάλια» και αποφασίζουν να σκαλίσουν το παρελθόν της, ώστε να τη γνωρίσουν καλύτερα και να την κατανοήσουν. Η Ελίζαμπεθ (Μπέτι), «εύκολη» κοπέλα, μια νυμφομανής, κυνηγούσε τους άντρες στα μπαρ ντυμένη στα μαύρα, προτιμώντας τους στρατιώτες, οι οποίοι επέστρεφαν από τα μέτωπα του πολέμου που προηγήθηκε. Η ζωή της χαρακτηριζόταν από την προσπάθειά της να επιβιώσει σε μια χώρα που έθρεψε το λεγόμενο «αμερικάνικο όνειρο» και να ξεχωρίσει ως ηθοποιός παίζοντας στο Χόλιγουντ σε πορνό ταινίες λεσβιακού περιεχομένου.
Στην πορεία των ερευνών, ο Μπάκι πέφτει πάνω σε μια κοπέλα που μοιάζει στην Μπέτι, τη Μάντλιν Σπραγκ, κόρη πλούσιου επιχειρηματία, η οποία υπήρξε ερωτική σύντροφος της νεκρής. Είναι τόσο διαποτισμένος από την προσωπικότητα της Μπέτι ώστε, όταν κάνει έρωτα με τη Μάντλιν, νομίζει πως έχει ενωθεί με αυτήν. Αναζητώντας στοιχεία για τη «Μαύρη Ντάλια», διαπιστώνει πως στη δολοφονία είναι μπλεγμένα μέλη της οικογένειας Σπραγκ, μιας οικογένειας με σκοτεινά μυστικά. Στην ιστορία υπάρχουν ήρωες καλοί και κακοί, καθώς και ηρωίδες που μπορούν να χαρακτηριστούν μοιραίες, ενώ κάποιος αναφέρει τη γνωστή ρήση «Cherchez la femme».
Πρόκειται για ένα σκληρό ανάγνωσμα με ανατροπές στην πλοκή, που μπορεί να χαρακτηριστεί νουάρ αριστούργημα.
Ο Ελρόι αφιερώνει το βιβλίο στη μητέρα του, Τζενίβα Χίλικερ Ελρόι (1915-1958), με τη φράση «Μητέρα: Είκοσι εννέα χρόνια αργότερα, αυτός ο ματωμένος αποχαιρετισμός». Η αφιέρωση δεν είναι μυστηριώδης και δεν μπήκε τυχαία στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Διότι η μητέρα του δολοφονήθηκε με παρόμοιο τρόπο με την Ελίζαμπεθ Σορτ: τον Ιούνιο του 1958 βρέθηκε νεκρή, πεταμένη στον δρόμο. Ο δολοφόνος δεν ανακαλύφθηκε ποτέ και ο ίδιος ο Ελρόι άρχισε τις έρευνες για να τον εντοπίσει, αλλά ματαίως (η ιστορία της αναζήτησης είναι αποτυπωμένη στο βιβλίο του Τα σκοτάδια μου, που εκδόθηκε εφέτος από την Άγρα). Τότε ο Τζέιμς ήταν δέκα χρονών κι η μνήμη του έχει συγκρατήσει τις λεπτομέρειες του φριχτού εγκλήματος που σημάδεψε τη ζωή του.
Στον επίλογο που έγραψε το 2006 για τη Μαύρη Ντάλια, ο οποίος υπάρχει στο παρόν βιβλίο, ο Ελρόι υπογραμμίζει πως πίσω από αυτήν (το μυθιστόρημα και την ομώνυμη ταινία του Μπράιαν ντε Πάλμα), κρύβεται μια προσωπική ιστορία. Εξομολογείται πως είναι συνδεδεμένος περίπλοκα με τις δύο γυναίκες, την Ελίζαμπεθ Σορτ και τη μητέρα του, οι οποίες κακοποιήθηκαν με διαφορά έντεκα ετών η μία από την άλλη. «Θέλω να σφραγίσω τον μύθο τους με μια ελεγεία», τονίζει.
Το πένθος για την απώλεια της μητέρας του –οι γονείς του ήταν χωρισμένοι–, τον ώθησε στην παρανομία, αργότερα όμως μετεξελίχτηκε σε δημιουργικότητα και τον έκανε συγγραφέα προκλητικών αστυνομικών μυθιστορημάτων. Το έγκλημα τον συνάρπαζε, το μυαλό του ρουφούσε αστυνομικές ειδήσεις σαν στυπόχαρτο. Αργότερα, γοητεύτηκε από τα βιβλία του Ντάσιελ Χάμετ και του Ρέιμοντ Τσάντλερ και ασχολήθηκε με το γράψιμο: τα δύο εγκλήματα είχαν αρκετές ομοιότητες. Όπως λέει, ο θάνατος της μητέρας του ερέθισε τη φαντασία του. Η Τζενίβα (Τζιν) τον οδήγησε στην Μπέτι και η Μπέτι τον οδήγησε στην Τζιν. Η αρχική συγχώνευση των δύο γυναικών με το τραγικό τέλος σε ένα πρόσωπο ήταν απότομη και βραχύβια, προσθέτει. Μάλιστα, δεν διστάζει να πει πως η Ελίζαμπεθ Σορτ, μια «κυνηγός ρομαντικών ειδυλλίων», κατά δική του έκφραση, «ήταν έναν θηλυκός, αλλά περισσότερο ευπρεπής, Τζέιμς Ελρόι – δεν κατασκόπευε έξω από τα παράθυρα υπνοδωματίων».
Το βιβλίο εκδόθηκε πρώτη φορά πριν από είκοσι χρόνια από την Άγρα, σε μετάφραση πάλι του Ανδρέα Αποστολίδη. Πρόκειται για ένα σκληρό ανάγνωσμα με ανατροπές στην πλοκή, που μπορεί να χαρακτηριστεί νουάρ αριστούργημα.
Η μαύρη ντάλια
James Ellroy
μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης
Κλειδάριθμος
496 σελ.
Τιμή € 16,50
