Ουμπέρτο Έκο: «Φύλλο μηδέν»
Στο Μιλάνο, το 1992, κάποιος αποτυχημένος γραφιάς ονόματι Κολόνα, ένας λούζερ, που ποτέ δεν πήρε πτυχίο και βγάζει τον επιούσιο μεταφράζοντας, κάνοντας μαθήματα γερμανικής γλώσσας και γράφοντας σημειώματα σε επαρχιακές εφημερίδες, αφηγείται τη ζωή του. Αναγνώστης χειρογράφων σε εκδοτικούς οίκους, με όνειρο να γράψει ένα δικό του βιβλίο που θα του αποφέρει δόξα και πλούτη, αναγκάζεται να γράφει για άλλους αστυνομικά μυθιστορήματα (ως ghost writer), μιμούμενος το στιλ του Ρέιμοντ Τσάντλερ και του Μίκι Σπιλέιν. Τώρα στα πενήντα του, εγκαταλειμμένος από τη γυναίκα του, χωρίς στον ήλιο μοίρα, δέχεται να πάρει μέρος σε μια παράξενη επιχείρηση: να γράψει ένα βιβλίο για λογαριασμό κάποιου Σιμέι, ο οποίος με τη σειρά του θα κερδίσει μια περιουσία. Ο Σιμέι διευθύνει μια καθημερινή εφημερίδα, το Αύριο, που όμως δεν θα βγει ποτέ, απλώς ο χρηματοδότης της θέλει μέσα από αυτήν να εκβιάσει καταστάσεις, να ενοχλήσει κάποιους που βρίσκονται στα ανώτερα κλιμάκια της οικονομίας και της πολιτικής, ώστε να τον παρακαλέσουν να εγκαταλείψει την ιδέα του και έτσι ν' αποκτήσει πρόσβαση σε μια μεγάλη εταιρεία, εφημερίδα, τράπεζα ή τηλεοπτικό σταθμό. Ο Κολόνα μαζί με άλλους πέντε δημοσιογράφους, αποτυχημένους όπως αυτός, αρχίζει τις συσκέψεις για την έκδοση του πιθανού φύλλου. Ο καθένας αναλαμβάνει έναν τομέα της εφημερίδας και εκθέτει τις απόψεις του. Δύο είναι οι άνθρωποι που θα παίξουν βασικό ρόλο στο εγχείρημα: η Μάια, νεαρή με σπουδές φιλολογίας και προηγούμενη πείρα σε κουτσομπολίστικα περιοδικά, κι ο Μπραγκαντότσο, ειδικός σε αποκαλύψεις σκανδάλων.
Μέσα από τις συζητήσεις της συντακτικής ομάδας –κι ενώ ανάμεσα στον Κολόνα και τη Μάια αναπτύσσεται ένα τρυφερό ειδύλλιο– περνάει όλη η σύγχρονη Ιστορία της Ιταλίας, από την πτώση του φασισμού και την εκτέλεση του Μουσολίνι έως την εποχή των Ερυθρών Ταξιαρχιών, των βομβιστικών επιθέσεων με νεκρούς από ακροδεξιές οργανώσεις, τη δολοφονία του δικαστή Φαλκόνι και τη φυλλορροή του Χριστιανοδημοκρατικού και του Σοσιαλιστικού Κόμματος προς όφελος της Λέγκας. Κατ' αρχάς, ο Έκο φροντίζει να μας θυμίσει ότι δεν πρέπει να παίρνουμε τις ειδήσεις τοις μετρητοίς. Ένας ήρωας λέει: «Οι εφημερίδες λένε ψέματα. Η τηλεόραση σήμερα λέει ψέματα». Κι ακόμα: «Ζούμε μες στο ψέμα και, αν ξέρεις ότι σου λένε ψέματα, πρέπει να ζεις μες στην υποψία».
Ο σπουδαίος Έκο, πέρα από την πολιτική και την επικαιρότητα της εποχής όπου τοποθετεί την ιστορία του, επιχειρεί να ανασκευάσει και την Ιστορία ή να δημιουργήσει αμφιβολίες για γεγονότα που θεωρούμε δεδομένα.
Ψέματα ή αλήθεια, κατασκευασμένες ειδήσεις ή όχι, οι πολίτες οφείλουν να είναι επιφυλακτικοί σε όσα διαβάζουν ή ακούνε. Ο σπουδαίος Έκο, πέρα από την πολιτική και την επικαιρότητα της εποχής όπου τοποθετεί την ιστορία του, επιχειρεί να ανασκευάσει και την Ιστορία ή να δημιουργήσει αμφιβολίες για γεγονότα που θεωρούμε δεδομένα. Παράδειγμα: έγινε έτσι ή διαφορετικά η δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα; Κυρίως: ο Μουσολίνι, που πιάστηκε και εκτελέστηκε από παρτιζάνους κοντά στη λίμνη Κόμο (με απόφαση του Λουίτζι Λόγκο, μετέπειτα ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας), ήταν ο πραγματικός Μουσολίνι ή κάποιος σωσίας; Μήπως ο Μουσολίνι διέφυγε στην Αργεντινή, όπως πολλοί ναζιστές και φασίστες;
Άλλο θέμα που θίγει ο Έκο είναι αυτό της δημιουργίας από τους Άγγλους, συγκεκριμένα από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, κάποιων παραστρατιωτικών οργανώσεων στις κατεχόμενες χώρες, ώστε μετά τον πόλεμο να κάνουν πραξικόπημα στην περίπτωση που πάρουν την εξουσία οι κομμουνιστές. Στην Ιταλία αυτή η οργάνωση ήταν η Gladio, στην Ελλάδα η Κόκκινη Προβιά, που είχε ιδρυθεί από τις μετεμφυλιακές κυβερνήσεις της Δεξιάς σε συνεργασία με τη CIA. Μαθαίνουμε, επίσης, πως μέχρι σήμερα δεν έχει ξεκαθαριστεί τι συνέβη στην υπόθεση του Άλντο Μόρο: ο Ιταλός πολιτικός δολοφονήθηκε μεν από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, ωστόσο οι οργανώσεις της άκρας Αριστεράς είχαν διαβρωθεί από τις ιταλικές μυστικές υπηρεσίες, σε σημείο ώστε ο Φραντζεσκίνι, ηγετικό στέλεχος των Ε.Τ., να αναρωτιέται αν, παρότι έδρασε καλή τη πίστη, είχε υποκινηθεί από κάποιους που αγνοούσε τα κίνητρά τους.
Το Φύλλο μηδέν (της εφημερίδας, εννοείται), μια πικρή ιστορία μυθοπλασίας γραμμένη με σατιρική διάθεση, παρά τη σοβαρότητα των ζητημάτων που πραγματεύεται, μπορεί να διαβαστεί ως εγχειρίδιο κακής δημοσιογραφίας, ως σενάριο αναθεωρημένων ιστορικών γεγονότων ή ακόμα ως αστυνομικό μυθιστόρημα, καθώς οι ήρωες έχουν εμπλακεί σε μια παράξενη ιστορία που ίσως και να μην τους βγει σε καλό, όπως διαισθανόμαστε ήδη από την αρχή του βιβλίου, όπου ο φοβισμένος αφηγητής κάνει λόγο για έναν νεκρό...
Φύλλο μηδέν
Ουμπέρτο Έκο
μετάφραση: Έφη Καλλιφατίδη
Ψυχογιός
248 σελ.
Τιμή € 14,40
