Κρίστοφερ Ίσεργουντ: «Αντίο Βερολίνο»
Ο Κρίστοφερ Ίσεργουντ (1904-1986) ήταν σημαντικός Βρετανός συγγραφέας που δεν έγραψε πληθώρα βιβλίων, αλλά που κατόρθωσε να γίνει διάσημος με ένα από αυτά, το εμβληματικό Αντίο Βερολίνο, πάνω στο οποίο βασίστηκε η ταινία του Μπομπ Φόσι Καμπαρέ (1972) με πρωταγωνίστρια τη Λάιζα Μινέλι στον ρόλο της Σάλι Μπόουλς. Το βιβλίο περιέχει έξι ιστορίες, οι οποίες συγκροτούν μια μάλλον αδιάσπαστη αφήγηση, σύμφωνα με τον συγγραφέα του. Πρόκειται για θραύσματα ενός σπονδυλωτού μυθιστορήματος με φόντο το προχιτλερικό Βερολίνο, όπου πρωταγωνιστεί ο «Κρίστοφερ Ίσεργουντ», που τυχαίνει να είναι ο ίδιος ο αφηγητής. Ο συγγραφέας προειδοποιεί πως όλες οι σελίδες του δεν είναι αυτοβιογραφικές, ούτε πως οι χαρακτήρες είναι ακριβείς ή αποτελούν πορτρέτα πραγματικών προσώπων.
Ίσως το Αντίο Βερολίνο να είναι το πλέον γνωστό λογοτεχνικό έργο όπου καθρεφτίζεται με σαφήνεια και καθαρότητα η άποψη των Γερμανών φιλοναζιστών για το μέλλον της πατρίδας τους –σε αντίθεση με εκείνη των κομμουνιστών της εποχής, οι οποίοι πίστευαν σε μια νεφελώδη επανάσταση–, καθώς ήταν έτοιμοι να ακολουθήσουν τον οποιονδήποτε τυχοδιώκτη που θα υποσχόταν να τους βγάλει από το τέλμα στο οποίο ζούσαν.
Στην πρώτη ιστορία, το «Βερολινέζικο ημερολόγιο», μας μεταφέρει στην πρωτεύουσα της Γερμανίας το 1930, όταν ο κεντρικός ήρωας, ο Κρίστοφερ, μένει σε μια πανσιόν μαζί με άλλους κατοίκους της πόλης και κάνει μαθήματα αγγλικής σε Γερμανούς. Από αυτούς, άλλοι είναι εχθροί των Ναζί που ως πολιτικό κίνημα βρίσκονται σε άνοδο, και άλλοι είναι συμπαθούντες (τον τελευταίο καιρό έχουν γίνει αρκετές ταραχές στο Βερολίνο από τους Ναζί). Όλοι έχουν προβλήματα διαφόρων ειδών και κυρίως σεξουαλικά, ενώ ειδικός γι' αυτά είναι ένας νεαρός μπάρμαν στο μπαρ Τρόικα. Ύστερα από λίγες σελίδες, εμφανίζεται στα μάτια του αναγνώστη η πρωταγωνίστρια της πρώτης ιστορίας (με ρόλο κομπάρσου σε άλλες), η Σάλι Μπόουλς, λίγο ηθοποιός, λίγο τραγουδίστρια, λίγο πόρνη. Η Σάλι δείχνει αδυναμία στον Κρίστοφερ, ωστόσο δεν πέφτει μαζί του στο κρεβάτι και κάποτε εξαφανίζεται από τη ζωή του. Κορίτσι αφελές και ερωτεύσιμο, γίνεται θύμα του αυθορμητισμού της, ακολουθώντας διάφορους τυχοδιώκτες. Έχει πολλά ταλέντα και μεγάλες φιλοδοξίες, ενώ προσπαθεί να επιβιώσει σ' εκείνη την κοινωνία που τελεί υπό κρίση και βρίσκεται σε παρακμή –τράπεζες κλείνουν, οι άνθρωποι γίνονται κλέφτες από ανάγκη–, όταν όλοι περιμένουν έναν εμφύλιο πόλεμο ή μια καταστροφή που δεν γνωρίζουν πώς θα είναι, ώστε να λάβουν τα μέτρα τους. Η καταστροφή, βεβαίως, έχει όνομα, είναι οι Ναζί και ο Χίτλερ, που λίγα χρόνια μετά θα αλλάξουν τη Γερμανία και, αφού κολακεύσουν τον λαό, έχοντας υποσχεθει τα πάντα, θα ανεβάσουν τη χώρα στα ύψη της δόξας και τελικά θα την οδηγήσουν στον όλεθρο.
Αυτό που συνάγεται από την αφήγηση του Ίσεργουντ είναι η πλατιά απήχηση που είχαν την τριετία από το 1930 έως το 1933, όταν ο Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία, οι ναζιστικές ιδέες. Για να το καταλάβουμε αυτό, ας σημειώσουμε πως ένας γιατρός, στο βιβλίο, ισχυρίζεται ότι αυτό που χρειάζονται οι άνθρωποι είναι πειθαρχία και αυτοέλεγχος.
Ίσως το Αντίο Βερολίνο να είναι το πλέον γνωστό λογοτεχνικό έργο όπου καθρεφτίζεται με σαφήνεια και καθαρότητα η άποψη των Γερμανών φιλοναζιστών για το μέλλον της πατρίδας τους –σε αντίθεση με εκείνη των κομμουνιστών της εποχής, οι οποίοι πίστευαν σε μια νεφελώδη επανάσταση–, καθώς ήταν έτοιμοι να ακολουθήσουν τον οποιονδήποτε τυχοδιώκτη που θα υποσχόταν να τους βγάλει από το τέλμα στο οποίο ζούσαν. Και, βέβαια, δείχνει με την ίδια σαφήνεια το μίσος που υπήρχε εναντίον των Εβραίων· μεγάλα τμήματα του γερμανικού λαού τούς θεωρούσαν υπεύθυνους για τη μιζέρια τους. «Όταν έρθει ο Χίτλερ, θα τους βάλει στη θέση τους όλους αυτούς τους Εβραίους. Θα πάψουν να κάνουν τόσο τους έξυπνους», λέει μια απλή νοικοκυρά (σελ.185). Το αποτέλεσμα εκείνου του μίσους το βίωσαν οι Γερμανοί πολύ σύντομα, αλλά ήταν αργά για να μετανιώσουν.
Αντίο Βερολίνο
Κρίστοφερ Ίσεργουντ
μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη
Μεταίχμιο
328 σελ.
Τιμή € 14,40
