«Αρχική πρόθεση του συγγραφέα ήταν να εκτείνεται σε τρεις τόμους [ο Μαρμάρινος Φαύνος] και ξεδιπλώνει, ως φαίνεται, μια εσωτερική περιοδεία στον υψηλό πολιτισμό, με πέρας τον πνευματικό αυτοπροσδιορισμό. Έτσι εξηγείται και ο συνδυασμός πολλών υποειδών της αφηγηματικής πεζογραφίας σ' αυτόν (μυθιστορήματος διαμόρφωσης/μαθητείας, βουκολικού αναγνώσματος, λογοτεχνίας του φανταστικού και γοτθικής μυθιστορίας, ταξιδιωτικού οδηγού, αλλά και δοκιμίου)...» γράφει στο προλογικό σημείωμά της η άξια μεταφράστρια Σάντυ Παπαϊωάννου, σε τούτη την υποδειγματική έκδοση με τις εξαντλητικές της επισημειώσεις και την πλατιά και βαθιά εισαγωγή από τον Richard H. Rupp.

Και ο Μαρμάρινος Φαύνος είναι πράγματι ένα ακαταστάλαχτο μυθιστόρημα, δίχως την αφηγηματική οικονομία του Άλικου γράμματος (The Scarlet Letter, 1850) ή και του Σπιτιού με τα εφτά αετώματα (The House of the Seven Gables, 1851). Ατελείωτες περιπλανήσεις στη Ρώμη και στα περίχωρά της –μια Ρώμη άλλοτε ονειρική, άλλοτε εφιαλτική· ένας ερειπιώνας, φάντασμα της παρελθούσης δόξας («πτώμα σε αποσύνθεση, το οποίο διατηρεί ωστόσο κάτι από την ευγενή μορφή που υπήρξε», την αποκαλεί ο συγγραφέας στη σελ. 401)– φέρνουν τους ήρωές μας από τη μια θεατρική σκηνή του δράματος στην άλλη, με την κορύφωση να 'ρχεται ήδη πριν από το μέσον, στο επεισόδιο του φόνου του αινιγματικού Μοντέλου. Ο Χόθορν αδράχνει την ευκαιρία, σε τούτες τις περιπλανήσεις των ηρώων του και στην επίσκεψη της συντριμμένης αθώας Χίλντα στον καθεδρικό ναό του Αγίου Πέτρου, για να μιλήσει για την Τέχνη, μονάχα που δεν παύει αλίμονο να συγχέει την αξία του έργου τέχνης με το θέμα του. Στο Μαρμάρινο Φαύνο, οι αρμοί της πλοκής φαίνονται σε κάθε τροπή της, είναι παντού ορατός ο συγγραφέας που κινεί χαρακτήρες και σκηνές – κινεί ως και το ρωμαϊκό «ντεκόρ», θα 'λεγα, κατά τις ανάγκες του και τη βούλησή του, παρεμβάλλοντας ένα ταξίδι στην Τοσκάνη και την Περούτζια, κι ένα «βουκολικό» μυθικό ιντερμέδιο, άξιο να συγκαταλεχτεί σ' οποιαδήποτε ανθολογία λογοτεχνίας του φανταστικού, όπου μας παρουσιάζεται ο Ντονατέλο (ο «φαύνος») στον πύργο του.

«Ο Αδάμ την είδε [την Εδέμ] μέσα στη λαμπρότερη λιακάδα, αλλά δεν γνώρισε ποτέ τη σκιά της βαθυστόχαστης ομορφιάς που κέρδισε η Εδέμ με την εκδίωξή του» – και σε τούτο το τρίστρατο, όπου συναντιούνται η Ομορφιά, η Αθωότητα και η Αμαρτία, θα βρει ο αναγνώστης την αδιευκρίνιστη μαγεία του Μαρμάρινου Φαύνου.

Μα, τούτες οι δομικές «ατέλειες» του Φαύνου είναι και η διάχυτη γοητεία του, που δεν μπορεί μήτε να εντοπιστεί ακριβώς μήτε να συνοψιστεί, όπως σε πιο συμπαγή μυθιστορήματα. Γιατί ναι, ο Μαρμάρινος Φαύνος είναι ένα βαθύτατα γοητευτικό μυθιστόρημα, πεσιμιστικό αλλά όχι δίχως μιαν αχτίδα φωτός, που την ενσαρκώνει κατ' αρχάς με την αθωότητά του ο χαρακτήρας της μέχρι σκληρότητας αγνής Χίλντα, ψηλά στον ρωμαϊκό της πύργο, όπου περιστέρια κι ένα εικονοστάσι με την Παναγιά τής κρατούν συντροφιά. Η νεαρή αυτή Αμερικανή ζωγράφος βρίσκεται στη Ρώμη μαζί με μιαν άλλη ζωγράφο, την αγγλικής και εβραϊκής καταγωγής Μίριαμ, που ένα σκοτεινό παρελθόν τη βαραίνει, και μ' έναν νεαρό Αμερικανό γλύπτη ερωτευμένο με τη Χίλντα, τον ορθολογιστή, αντικληρικαλιστή Κένιον. Ο τέταρτος της παρέας είναι ο ομώνυμος «φαύνος», ο Ντονατέλο, νεαρός κόμης του Μόντε Μπένι, που ο έρωτάς του για τη Μίριαμ γίνεται η αιτία να χάσει την «αρκαδική» του αθωότητα και σ' αντιστάθμισμα να αποχτήσει βάθος και ωριμότητα.

Ο Μαρμάρινος Φαύνος γράφτηκε έπειτα από ένα ταξίδι που έκανε ο Ναθάνιελ Χόθορν στην Ιταλία το 1858, μαζί με τη σύζυγό του και τα τρία τους παιδιά. Στην αρχή δεν εντυπωσιάστηκε πολύ, όμως του κίνησαν το ενδιαφέρον οι Αμερικανοί καλλιτέχνες που παρεπιδημούσαν εκεί. «Αρχικά, νόμιζε πως το ταξίδι στη Ρώμη ήταν απλώς μια εκδρομή και πως η πόλη ήταν για τη συγγραφική δραστηριότητά του το ίδιο καλή με κάθε άλλο μέρος. Σιγά σιγά, όμως, η Ρώμη γινόταν γι' αυτόν όλο και πιο "πραγματική": μια εμπειρία από μόνη της – πολιτιστική, καλλιτεχνική και θρησκευτική», γράφει στην εισαγωγή του ο Rupp. «Του άρεσε να σημειώνει, καθώς προχωρούσε, τους στοχασμούς του γύρω στη ζωή και την τέχνη... Ο Μαρμάρινος Φαύνος χρωστά αρκετό από το υλικό του στα ταξιδιωτικά σημειωματάρια του Χόθορν, και μάλιστα ορισμένα αποσπάσματά τους εμφανίζονται στις σελίδες του σχεδόν αυτολεξεί». Οι Χόθορν νοίκιασαν μιαν άμαξα και μαζί με τα τρία τους παιδιά και την Αμερικανίδα γκουβερνάντα τους, Άντα Σέπαρντ (που ενέπνευσε τη φυσιογνωμία της Χίλντα στον Φαύνο), επισκέφτηκαν αρχαίες πόλεις στα Απέννινα και την Τοσκάνη, διέμειναν σ' έναν πύργο που πυρπόλησε τη φαντασία του Χόθορν δίνοντάς του το σκηνικό και την ατμόσφαιρα για τη Μυθιστορία του Μόντε Μπένι, και θαύμασαν τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της Φλωρεντίας. Το 1859 επέστρεψαν στην Αγγλία, όπου ο Χόθορν κατείχε τη θέση του Αμερικανού προξένου στο Λίβερπουλ μέχρι το 1857, και το 1860 εκδόθηκε ο Μαρμάρινος Φαύνος, το τελευταίο μεγάλο, ολοκληρωμένο μυθιστόρημά του.

Σε μια περιπλάνησή του (σελ. 351) ο Κάνιον συλλογιέται: «Ο Αδάμ την είδε [την Εδέμ] μέσα στη λαμπρότερη λιακάδα, αλλά δεν γνώρισε ποτέ τη σκιά της βαθυστόχαστης ομορφιάς που κέρδισε η Εδέμ με την εκδίωξή του» – και σε τούτο το τρίστρατο, όπου συναντιούνται η Ομορφιά, η Αθωότητα και η Αμαρτία, θα βρει ο αναγνώστης την αδιευκρίνιστη μαγεία του Μαρμάρινου Φαύνου.

Ο μαρμάρινος Φαύνος
[Μεταμόρφωση] ή Μυθιστορία του Μόντε Μπένι
Ναθάνιελ Χόθορν
μετάφραση: Σάντυ Παπαϊωάννου
Gutenberg
690 σελ.
Τιμή € 25,00

Twitter