Jean Echenoz: «14»
Σε απόσταση δεκαπέντε χρόνων από την έκδοση του μυθιστορήματος Φεύγω (Εκδόσεις Πόλις, μετάφραση Τρισεύγενη Παπαϊωάννου, επιμέλεια Αχιλλέας Κυριακίδης), ο βιρτουόζος Γάλλος συγγραφέας Jean Echenoz επανέρχεται στη ρεαλιστική αφήγηση του κόσμου που χάνεται/χάθηκε. Κι ενώ στο Φεύγω αποχαιρετά τον αιώνα που καθιέρωσε μια καθημερινότητα περίπου καθορισμένη και κυρίως υποταγμένη στο ψεύδος, την εμπορευματοποίηση και την ασχήμια, στο 14 γυρίζει εκατό χρόνια πίσω, στην έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου που στοίχισε τη ζωή σε δεκαέξι εκατομμύρια ανθρώπους.
Η πολεμική αφήγηση ζωγραφίζει την πραγματικότητα μέσα από τα μάτια πέντε φίλων, οι οποίοι παγιδεύτηκαν, όπως τόσοι άλλοι, στην περιπέτεια ενός πολέμου με αναπάντεχη τραγικότητα. Από τη γενική κινητοποίηση της 1ης Αυγούστου 1914 στα χωριά των Αρδεννών, τη συγκέντρωση στο στρατόπεδο και τις αδιάκοπες πεζοπορίες μέσα στις εβδομάδες που ακολούθησαν, μέχρι την ακινητοποίηση των ανδρών σε ένα αχανές δίκτυο χαρακωμάτων που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με σήραγγες ατέλειωτων χιλιομέτρων, ο βραβευμένος συγγραφέας, πιστός στη σκωπτική του ματιά και την κομψότητα του ύφους του, ανατέμνει στιγμές του πολέμου στοχαζόμενος την οδυνηρή πραγματικότητα και μεταφέροντας στον αναγνώστη την ένταση χωρίς ποτέ να τη δραματοποιεί. Εικόνες βιαιότατων βομβαρδισμών και οβίδων που εκρήγνυνται σπέρνοντας τον θάνατο και η απειλή που αναδύεται από παντού, άνωθεν από τις βολές των οβιδοβόλων αλλά και κάτωθεν, όπου «ακούς τον εχθρό να σκάβει υπόκωφα πάνω απ' αυτό το ίδιο το χαράκωμα, πάνω από σένα τον ίδιο, να σκάβει σήραγγες για να τοποθετήσει νάρκες που θα το αφανίσουν, μαζί μ' εσένα τον ίδιο», όλα αυτά συνθέτουν μια «δύσοσμη, ζοφερή όπερα» (και ίσως να μην είναι και τόσο αρμόζον να παρομοιάζεται ο πόλεμος με μιαν όπερα, ακόμα κι αν της μοιάζει στο μεγαλείο, την έμφαση και την υπερβολή, ωστόσο «όπως εκείνη [ο πόλεμος] κάνει πολύ θόρυβο και συχνά καταλήγει να είναι αρκούντως βαρετός»).
Ύστερα από δυο χρόνια πόλεμο και επιταχυνόμενη επιστράτευση η χώρα αφαιμάσσεται, οι γυναίκες δουλεύουν όπου μπορούν και τα παιδιά που δεν πηγαίνουν πια σχολείο, περιζήτητα από τα έντεκα αντικαθιστούν τους μεγαλύτερους στα χωράφια, αλωνίζουν ή φυλάνε το κοπάδι. Στην πόλη μένουν πια κάτι γερόντια ή ανάπηροι, όπως ο ένας από τους πέντε φίλους, ο Αντίμ, που επέστρεψε έχοντας χάσει το χέρι του. Από τους άλλους, ο Μποσίς και ο Σαρλ είναι νεκροί, ο Παντιολό άφαντος, ενώ ο Αρσενέλ, έχοντας βρεθεί έξω από τον καθησυχαστικό φιλικό πυρήνα που καθιστά βιώσιμο ακόμα κι έναν τέτοιο πόλεμο, αποδύεται στην αναζήτηση του φίλου παρακολουθώντας τα σημάδια της άνοιξης. Οι στρατονόμοι τον επισημαίνουν και με συνοπτικές διαδικασίες στο αυτοσχέδιο δικαστήριο μέσα σε μια σχολική αίθουσα στο σχολείο του χωριού καταδικάζεται σε θάνατο επί λιποταξία. Η εκτέλεση πραγματοποιείται υπό τα βλέμματα του συγκεντρωμένου τάγματος.
Η αφήγηση συνεχίζεται έξω από τη γραμμή πυρός με τον ανάπηρο Αντίμ να συναντά τον άφαντο φίλο και τελειώνει με τη γέννηση του παιδιού του, ένα αγοράκι που το ονόμασαν Σαρλ, το επόμενο φθινόπωρο, αμέσως μετά την τελευταία μάχη αυτού του πολέμου, τη μάχη της Μονς, πόλη που απελευθερώθηκε από τους Καναδούς την τελευταία μέρα του πολέμου.
Το βιβλίο, με εύρος ιστορικών αναφορών (31 σημειώσεις), έχει την εξαιρετική τύχη της μετάφρασης στα ελληνικά από τον Αχιλλέα Κυριακίδη.
14
Jean Echenoz
μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Ίκαρος
112 σελ.
Τιμή € 13,00
