«Πράγμα παράδοξο, όταν σκιτσάριζε “για τη στοίβα του”, άγγιζε τη βιαιότητα των συγκινήσεων που τον διαπερνούσαν. Κάτι τέτοιες στιγμές, τον κατέκλυζε ολόκληρο ένα συναίσθημα υπεροχής. Τίποτα δεν του φαινόταν αδύνατο. Δούλευε με το πενάκι, το χρωστήρα ή την ασημένια ακίδα, χρησιμοποιούσε χίλια δυο χρώματα, δημιουργούσε σκιές ή φωτοσκιάσεις, με δυο λόγια, σκιτσάριζε ανάλογα με τη διάθεσή του. Επιτέλους, όριζε τη ζωή του».

Ο Ελί Σοριάνο, ή αλλιώς Ηλίας Τρωιανός, ο επονομαζόμενος «Τουρκέτο», προκειμένου να ορίσει τη ζωή του μέσα από την τέχνη του έπρεπε προηγουμένως να προδώσει τα πάντα: την εβραϊκή καταγωγή του και τον σκλαβέμπορα πατέρα του, τη γυναίκα που αγάπησε και τις γυναίκες της ζωής του, τα όσια και ιερά της θρησκείας του, αυτή καθεαυτή την καθημερινότητα και την υπόστασή του.

Από τα σοκάκια του Μεγάλου Παζαριού στην Κωνσταντινούπολη του 1531 στη Βενετία του 1575, με την ανυπέρβλητη τέχνη της Βενετσιάνικης Αναγέννησης, από τις λάσπες του φτωχομαχαλά στους ουρανούς των εκκλησιών, ζώντας την άνοδο και την πτώση στο μέγιστο, επιστρέφοντας κυριολεκτικά στην αρχή του, αυτό που απομένει, τελικά, είναι η ίδια η τέχνη.

Ο άντρας με το γάντι «στο σωρό» του χρόνου του άχρονου, «στο σωρό» τον δικό του ως ο «Σάμι Σοριάνο, βοηθός σκλαβέμπορα στην Κωνσταντινούπολη».

Ο Μετίν Αρντιτί στο πολυβραβευμένο βιβλίο του έχει αναστήσει ψηφίδα ψηφίδα μια εποχή δύσκολη και μεταιχμιακή, καθώς και την αντιφατική προσωπική ζωή ενός ανθρώπου. Τα διλήμματα και τις θυσίες που καλείται να αντιμετωπίσει και να επιλέξει ο γεννημένος δημιουργός, εκείνος που έτυχε να γεννηθεί πριν από την εποχή και γι' αυτό είναι καταδικασμένος να ζήσει έξω από κείνη· τον κοινωνικό περίγυρο και τα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα σε μιαν εποχή που η Ιστορία αλλάζει πλευρό ή τουλάχιστον οφείλει ν' αλλάξει. Διαφορετικά, αναγκάζεται το άτομο που θέλει ν' ακολουθήσει το δρόμο του ν' αλλάξει πλευρό, όπως ακριβώς ο Ελία της ιστορίας. Για την τέχνη του, αναγκάζεται να προδώσει ως και την ίδια την ταυτότητά του. Μαζί της, και όλους όσοι τη σηματοδοτούσαν. Το αποτέλεσμα… «Μόλυνε την αγία Εκκλησία με τα βλάσφημα έργα του. Είπε ψέματα στη θυγατέρα του και την εγγονή του, την οποία, μες στη μεγαλοψυχία του, είχε βαφτίσει ο νούτσιος, που ήταν παρών σε τούτη την αίθουσα… Εξαπάτησε τους πάντες, εβραίους και χριστιανούς, ορθόδοξους και καθολικούς, την οικογένειά του στην Κωνσταντινούπολη κι εκείνην στη Βενετία, τη γυναίκα του και την ερωμένη του, τη χριστιανή και την εβραία. Όλους». Αναζητώντας το έργο, το έργο του, διεκδικώντας το έργο του αυτό καθεαυτό που ήταν, τελικά, και το μόνο δικό του. Κι αυτό που απομένει.

Στις σελίδες της ιστορίας, παράλληλα, και η τοιχογραφία της Κωνσταντινούπολης και της Βενετίας, η άνοδος και η πτώση του δημιουργού και η αθανασία της δημιουργίας, η ανθρώπινη δικαιοσύνη και το έλεος. Το γράμμα του νόμου και η υπέρβαση, η παρηγορία που βρίσκεται μόνο στην τέχνη.

«Παρατήρησε τις φιγούρες του Τουρκέτο! Δε χρειάζεται να σταθείς μπροστά τους για ώρες… ένα λεπτό αρκεί. Τι διαβάζεις στα πρόσωπά τους; Την αγάπη! Τη φιλανθρωπία! Και προπαντός αυτή την ιδιότητα που κανείς άλλος δεν προσδίδει πια στους αγίους: αυτή την αταραξία»…

Αταραξία.

Το αποτέλεσμα, εντέλει, ένα σαγηνευτικό ιστορικό μυθιστόρημα, μια ιστορία που αποτελεί ταυτοχρόνως και περιπέτεια, ένα δοκίμιο φιλοσοφικό για τον ουμανισμό και την τέχνη. Για την αλήθεια της τέχνης, το έλεος και την παρηγορία της.

Όλα τ' άλλα, λήθη και θάνατος, η αληθινή αμαρτία εντέλει. Σκοτάδι.

Το Τουρκάκι
Μετίν Αρντιτί
μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη
Καλέντης
319 σελ.
Τιμή € 16,00

Twitter