«Ήταν μια ωραία νύχτα, Ούντο… Μια νύχτα ήσυχη, με κακές σκέψεις αλλά χωρίς κακές πράξεις…»

Και ήταν απλώς ένα παιχνίδι στρατηγικής. «Το Τρίτο Ράιχ» στο οποίο ο εθισμένος 25χρονος Ούντο Μπέργκερ, όμως, ήταν πρωταθλητής.

Και είναι ένα ήσυχο καλοκαίρι στο ξενοδοχείο Ντελ Μαρ. Με τη γοητευτική κι απόμακρη τριανταπεντάχρονη ξενοδόχο φράου Έλζε, στο Κόστα Μπράβα, δέκα χρόνια μετά. Όπου ο Γερμανός Ούντο με την όμορφη φίλη του, Ίνγκεμποργκ, επιστρέφει για τις παρθενικές τους ερωτικές διακοπές.

Το πρώτο που θα φροντίσει, αναστατώνοντας το σύμπαν, είναι ένα μεγάλο τραπέζι, για να στήσει τον χάρτη και τα εξάγωνα, για να τοποθετήσει τις μεραρχίες του κι όλο το πεζικό. Κι αμέσως μετά θ’ αρχίσει τις ημερολογιακές σημειώσεις. Για να εξασκηθεί να γράφει για παιχνίδια στρατηγικής, πολεμικά.

Οι μέρες του θα μοιραστούν στο παιχνίδι του, στις σημειώσεις απ’ το μπαλκόνι, στη θάλασσα και το βράδυ στις τοπικές ντισκοτέκ. Παρέες του καλοκαιριού οι Γερμανοί Τσάρλυ και Χάννα και οι Ισπανοί ο Λύκος και το Αρνί. Και ο Καμένος. Ένας αλλόκοτος άντρας που ξημεροβραδιάζεται στα θαλάσσια ποδήλατα, σημαδεμένος στο πρόσωπο και στον μισό κορμό. Κανείς δεν γνωρίζει ούτε από πού ήρθε ούτε και πώς κάηκε. Οι καλοκαιρινές φιλίες όμως όλα αυτά τα επιτρέπουν, σε αγνώστους είναι ανοιχτές.

Οι μέρες θα κυλούν αργόσυρτα σε δυο παράλληλα σύμπαντα. Στο παιχνίδι στρατηγικής με τις γερμανικές μεραρχίες να απειλούν την Ευρώπη το 1940 και στη ζωή με τους άλλους. Με τον Τσάρλυ να πίνει διαρκώς και τη Χάννα να κλαίει, με τη φράου Έλζε να φροντίζει τον ετοιμοθάνατο σύζυγό της, το Αρνί και τον Λύκο να μπαίνουν όλο και πιο στενά στη ζωή τους και τον Καμένο να μυείται στο παιχνίδι στο οποίο αποδεικνύεται αϊτός.

Η αφήγηση εναλλάσσεται στην όντως ζωή και στη ζωή μέσα από τις ημερολογιακές σημειώσεις. Ο χρόνος πηγαινοέρχεται, ο Τσάρλυ εξαφανίζεται και ο Καμένος στο Τρίτο Ράιχ, το παιχνίδι, αποδεικνύεται όλο και πιο απειλητικός. Η ζώσα ζωή σιγά σιγά ξεθωριάζει: «Τι σημασία είχε αν ζούσε ή όχι ο Τσάρλυ, εάν εγώ ζούσα ή όχι. Όλα εξακολουθούσαν να κυλούν στον κατήφορο, προς τον κάθε ιδιαίτερο θάνατο. Όλοι στο κέντρο του Σύμπαντος! Ένα τσούρμο κρετίνοι! Τίποτα δεν έμενε έξω από την κυριαρχία τους! Ακόμα και κοιμισμένοι τα έλεγχαν όλα! Με την αδιαφορία τους! Τότε σκέφτηκα τον Καμένο. Εκείνος ήταν εκτός. Τον είδα σαν να βρισκόταν κάτω από το νερό: ο εχθρός!»

Εξάλλου αυτό που κυριαρχεί σε σημείο που να λαμβάνει σημαντική ημερολογιακή θέση στις σημειώσεις του Ούντο είναι το παιχνίδι: «Αυτό το είδος παιχνιδιών σού προξενεί μια περίεργη διάθεση να βρεις στοιχεία. Είναι σαν να θέλουμε να μάθουμε όλα όσα έγιναν, ώστε να αλλάξουμε αυτά που έγιναν λάθος!» Κι η παρότρυνση του Κόνραντ, του φίλου και προπονητή του, σαφής: «Παίζε στο γήπεδό σου και θα κερδίζεις πάντοτε». «Ναι, αλλά ποιο είναι το γήπεδό μου;» «Είναι η πλευρά που το αίμα σου επιλέγει».

Και τώρα, και σ’ αυτή την παρτίδα το αίμα θα επιλέξει γι’ αυτούς. Έτσι που από κάποιο σημείο και μετά ο Ούντο θα γίνει απλώς «ο Γερμανός» ή «ο ναζιστής» και ο Καμένος «ο καμένος απ’ αυτόν».

Μια ιστορία που μεταβάλλει τις καλοκαιρινές διακοπές σε πολεμικό παιχνίδι στρατηγικής. Οι ασήμαντες κινήσεις των τουριστών και των ντόπιων θα αποκτήσουν σημαντική σημασία σαν τα τεθωρακισμένα και τις μεραρχίες και η Γερμανία στο Τρίτο Ράιχ και πάλι θα ηττηθεί από τον αδαή. Έναν παίκτη που γίνεται σημαντικός, επειδή διαθέτει την τύχη του πρωτάρη ή επειδή έτσι τον προστάζει το αίμα, σε ένα βιβλίο που αποδεικνύει με τον πιο απαλό και ανάλαφρο τρόπο ότι όλα επαναλαμβάνονται σε άλλο επίπεδο και ότι τα πάντα είναι στρατηγική και πολιτική. Ότι η Ιστορία στάζει αίμα έστω και ως ανάμνηση, ότι η ζωή είναι μια αέναη επανόρθωση και επανάληψη και ότι το παιχνίδι για τον αφοσιωμένο παίχτη, σαν το παιδί, μπορεί και να είναι τόσο σοβαρό όσο και η ίδια του η ζωή. Όσο και αν οι ίδιοι επιμένουν να νομίζουν ότι με το παιχνίδι «παρατείνουν το αντίο στην αιωνιότητα και σε κάνουν να θυμηθείς παλιές παρτίδες, απογεύματα, νύχτες, από τις οποίες απομένει πια όχι η νίκη ή η αποτυχία, αλλά μόνο μια κίνηση, μια μπλόφα, μια σύγκρουση, και τα χτυπήματα των φίλων σου στην πλάτη».

Ο Ούντο την άνοιξη του ’44 μέσα στον Σεπτέμβρη θα ξαναχάσει την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία, και την 23η Σεπτεμβρίου θα χάσει το Βερολίνο και τον πόλεμο μαζί. Ηττημένος απ’ τον Καμένο, ολοσχερώς.

Έτσι, η αποδοχή του «μοιάζουμε σαν τους αξιωματικούς, ξεγελάμε την πραγματικότητα, είμαστε σκιές που παίζουν με σκιές» θα μπορούσε και να αφορά τα πάντα. Τη ζωή και τα στρατηγικά της παιχνίδια, την Ιστορία με τα ανεπανόρθωτα λάθη και τα ανεπούλωτα τραύματα, τη γραφή και τις όποιου είδους ανθρώπινες ματαιόδοξες κατασκευές.

Ένα γοητευτικό, αλληγορικό βιβλίο που το διαβάζεις σαν αστυνομικό, ψυχολογικό θρίλερ ή καφκικό εφιάλτη. Με ήρωες που επιστρέφουν στο θέρετρο των εφηβικών τους χρόνων με ένα παιχνίδι επιστροφής, σαν υπνοβάτες σε ένα θέατρο σκιών.

Και για το τέλος, μόνο μια φράση, φυσικό επακόλουθο απ’ το παιχνίδι: «Ο θάνατος και η πατρίδα, τι τραγωδία!» Το Τρίτο Ράιχ, ένα παιχνίδι που θα χωρέσει στο τέλος σε μια σακούλα σκουπιδιών. Εξάλλου, ο Χιλιανός συγγραφέας του 2666 και των Αγρίων ντετέκτιβ γνωρίζει και τις δυο αυτές τραγωδίες τόσο καλά!

Το Τρίτο Ράιχ
Roberto Bolaño
μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Άγρα
398 σελ.
Τιμή € 19,50

Twitter