Μάνος Λοΐζος: «Απ' τη μνήμη στην καρδιά»
Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία, ο Μάνος Λοΐζος έγραψε τη δική του και ο ελληνικός λαός την τραγούδησε και την οικειοποιήθηκε, κι ο Θανάσης Συλιβός γράφει έναν συναισθηματικό απόλογο πάνω στη ζωή και τη δημιουργία του αγαπημένου και πρόωρα χαμένου τραγουδοποιού. Ο Συλιβός γνώρισε τον Λοΐζο από το ραδιόφωνο και, από κοντά, πρώτη και μοναδική φορά, στη Χώρα Μεσσηνίας το 1980 σε μια συναυλία. Δύο χρόνια μετά, ο Λοΐζος διέσχισε «καβάλα στο δελφίνι» ή με το «Παποράκι του Μπουρνόβα» την πλατιά θάλασσα για ταξίδι μακρινό ως την «Τζαμάικα» και άλλες ουράνιες πολιτείες.
Το βιβλίο αποτελεί ευλαβικό και συναισθηματικό αφιέρωμα στη μνήμη του αγαπημένου τραγουδοποιού, για τα τριάντα χρόνια που έκλεισαν από τον θάνατό του το 2012. Ο Θανάσης Συλιβός το επιμελήθηκε, επεξεργάστηκε, συγκέντρωσε το υλικό, το μοντάρισε και το εμπλούτισε με τις αναμνηστικές φωτογραφίες από συναυλίες, συνεργασίες, εκδηλώσεις, παρουσιάσεις και ποικίλες άλλες εμφανίσεις, προσφέροντάς μας μια πολύ ωραία εκδρομή στα χρόνια εκείνα όχι τα πολύ παλιά, αλλά τα νεανικά και δικά μας.
Μετά τον Πρόλογο ακολουθεί το Μουσικό Οδοιπορικό με αναφορά στα πρώτα χρόνια, τη γέννησή του στην Αλεξάνδρεια, την κυπριακή καταγωγή, τα σχολικά χρόνια. Ο Μάνος, «αν και δεν ήταν ιδιαίτερα καλός μαθητής και πρωτοστατούσε στις μαθητικές πλάκες και σκανταλιές, διάβαζε πολύ, κυρίως λογοτεχνία». Κατά κανόνα, κανείς από τους επιφανείς δεν έχει ποτέ καυχηθεί ότι ήταν «καλός μαθητής» σαν να είναι ιδιαίτερο προσόν της καλλιτεχνικής φύσης η απόκλιση από τον κανόνα που επιβάλλει το σχολείο. Έφηβος παρακολουθεί μαθήματα βιολιού στο Ωδείο Αλεξανδρείας. «Ο Μάνος είχε το χάρισμα να σκαρώνει μελωδίες, δεν εννοούσε να στρωθεί», άφησε το βιολί και πήρε κιθάρα, αργότερα ο πατέρας του του πήρε και πιάνο για να παίζει τις μελωδίες του. Οι επιδράσεις του από την κλασική μουσική αλλά και από το ραδιόφωνο και τη λατέρνα, το ρεμπέτικο και το ταγκό, μπολιάζουν τις δημιουργίες του. Το 1954 ο Μάνος και οι φίλοι του έφτιαξαν μια μικρή κομπανία και έπαιζαν σε φιλικά σπίτια.
Το καλοκαίρι του 1955 φτάνει στην Αθήνα. Φοιτητής στη Φαρμακευτική, αρχικά, και στην Ανωτάτη Εμπορική στη συνέχεια, και ο φίλος του ο Φώτης στη Φιλοσοφική συγκατοικούν και παίζουν μουσική του Χατζιδάκι. Είναι η εποχή του Χατζιδάκι και του Θεοδωράκη, των πολιτικοποιήσεων, της γνωριμίας με σπουδαία πρόσωπα του καλλιτεχνικού χώρου και προωθείται από τον Πλέσσα στη «Φιντέλιτυ» για να ηχογραφήσει το πρώτο του τραγούδι, «Το τραγούδι του δρόμου» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου, που τραγούδησε ο Γιώργος Μούτσιος.
Ακολουθούν οι αγώνες για τη Δημοκρατία, οι συναυλίες, η δολοφονία του Λαμπράκη που συγκλόνισε τον πολιτικό κόσμο αλλά και τον λαό, η απαγόρευση των τραγουδιών του Μίκη και η αναχώρησή του στο εξωτερικό, αλλά και η δημιουργία του Συλλόγου Φίλων Ελληνικής Μουσικής. Διαμαρτυρίες για την απαγόρευση της μουσικής του Μίκη, συναυλία στο Ακροπόλ, 11 Μαρτίου 1963, με προλόγισμα του Μίκη, που ήρθε επί τούτο, και την παρουσία του Γιάννη Ρίτσου και Νικηφόρου Βρεττάκου, καθώς και μουσικών και στιχουργών που θα κάνουν αισθητότατη την παρουσία τους στο μουσικό στερέωμα. Ανάμεσά τους ο Χρήστος Λεοντής και ο Μάνος Ελευθερίου. Ακολούθησε η Όμορφη Πόλη του Μίκη και η Οδός Ονείρων του Μάνου, που οδήγησαν τους δύο καταξιωμένους μουσικούς μας στη Μαγική Πόλη. Στις 20 Ιουνίου, στο ιντερμέτζο της παράστασης ο Μάνος Χατζιδάκις θα παρουσιάσει τον Λοΐζο και τον Λεοντή από τη σκηνή του θεάτρου Παρκ, όπου θα παίξουν και θα διευθύνουν δικά τους τραγούδια.
Το 1964 δουλεύει με τον Διονύση Σαββόπουλο. Το 1965 παντρεύεται με τη Μάρω Λήμνου, που συνεργαζόταν ήδη μαζί του και του έγραφε και στίχους. Στίχους τού έδινε και η Κωστούλα Μητροπούλου. Το 1966 γεννιέται η κόρη του, η Μυρσίνη. Από εκείνη την εποχή ο Θάνος Μικρούτσικος θυμάται τη συνεργασία τους και την «ανακοπή» της λόγω 21ης Απριλίου 1967. Φυγή στο Λονδίνο, αρχές του 1968 επιστροφή στην Αθήνα. Νέες συνεργασίες με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, τη Χαρούλα Αλεξίου, τον Γιάννη Καλαντζή, τον Γιώργο Νταλάρα. Τα τραγούδια του γνωρίζουν επιτυχία, η μουσική του επενδύει ταινίες, στο θέατρο και παντού ο Λοΐζος είναι ο άλλος πασίγνωστος Μάνος. Το «Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας» από την ομώνυμη ταινία του Αλέξη Δαμιανού θα σβήσει όλα τα άλλα που με τη σειρά τους είχαν γράψει ιστορία σε σχέση με τον συγκεκριμένο χορό.
Το 1974 είναι η σειρά του Ήλιου. «Θα τον μεθύσουμε τον Ήλιο». Το τραγούδι έκανε τεράστια επιτυχία και θριάμβευσε και ως ύμνος του ΠΑΣΟΚ, τον πρώτο καιρό, μέχρι που η Μυρσίνη, το 2011, με ανοιχτή επιστολή στον Γιώργο Παπανδρέου απαγόρευσε τη χρήση του τραγουδιού από τη συγκεκριμένη πολιτική παράταξη.
Τα τραγούδια του Μάνου δεν έπαψαν να συγκινούν και για το πολιτικό μήνυμά τους, όπως «Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία» καθώς και το «Ακορντεόν», που ακόμα τραγουδιούνται πλάι στο Άξιον Εστί του Ελύτη στις σχολικές γιορτές. Αλλά και τα τραγούδια «Ο αρχηγός», ο «Στρατιώτης», «Μη με ρωτάς» αγαπήθηκαν από μικρούς και μεγάλους θαυμαστές του. Ο Μάνος δεν παύει να παίρνει ερεθίσματα από τα κοινωνικά προβλήματα και να γράφει τραγούδια που όλα γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία. Αλλά και η λογοκρισία δεν παύει να απαγορεύει τη μετάδοσή τους. Κι εκείνος με τους φίλους και συνεργάτες δεν παύει να διαμαρτύρεται «να πάψει το ραδιόφωνο να είναι κυβερνητικό [...] κακώς εννοούμενο κυβερνητικό», «η λογοκρισία γίνεται με πολιτικά και όχι με καλλιτεχνικά κριτήρια».
Έτσι, τα χρόνια περνούν και τα τραγούδια κερδίζουν και κρατάνε στον χρόνο. Κι αυτά που κάποτε εμποδίστηκαν, κι αυτά ήρθε καιρός και ακούστηκαν. «Τίποτα δεν πάει χαμένο». Κι ο Μάνος γράφει, συνεργάζεται, συμμετέχει, μάχεται. Πολλοί τάσσονται στο πλευρό του. Τεκμήρια μιας πλούσιας παραγωγής με τραγούδια ερωτικά, κοινωνικά, πολιτικά, και πλάι του, πέραν των άλλων που αναφέραμε, η Νίκη Τριανταφυλλίδη, ο Θάνος Μικρούτσικος, η Τζένη Καρέζη, η Μελίνα, ο Μάνος Κατράκης και άλλοι ομοϊδεάτες και συνοδοιπόροι.
Το 1981 αρρώστησε. Αρχικά νοσηλεύτηκε στο Γενικό Κρατικό και στη συνέχεια πήγε στη Μόσχα. Δεν έδωσε σημασία στις ιατρικές προειδοποιήσεις να προσέχει γιατί κινδυνεύει (όχι μόνο «αμελής» μαθητής αλλά και ασθενής). Μετά το πρώτο εγκεφαλικό φεύγει για τη Μόσχα πάλι, όπου τον χτυπά το δεύτερο και σε δέκα μέρες πεθαίνει.
17 Σεπτεμβρίου 1982 κλείνει ο φάκελος «ζωή». Και το βιβλίο με τη ζωή του Μάνου οδεύει και αυτό προς το τέλος του. Τι και ποιοι έγραψαν για τον Μάνο. Ο κατάλογος είναι μακρύς. Ακολουθούν με τη σειρά, οι συνεντεύξεις σε εφημερίδες και περιοδικά, οι στίχοι των τραγουδιών, η δισκογραφία –τα εξώφυλλα δίσκων–, οι συμμετοχές, τα τραγούδια του Μάνου σε άλλες εκτελέσεις, το ενημερωτικό Σημείωμα, η αφιέρωση από τον επιμελητή στους γονείς του και στην Εμμανουέλα, εγγονή του Μάνου.
Όταν συμπληρώθηκαν τριάντα δύο χρόνια από τη θλιβερή εκείνη μέρα του 1982, ο Ηλίας Κατσούλης έγραψε: «Ανήμερα: Σοφίας, Πίστεως, Ελπίδας και Αγάπης, 17 Σεπτεμβρίου, ημέρα της αναχώρησής του. Ο Μάνος, πάντως, διαρκώς θα επιστρέφει εδώ που τον θυμόμαστε, ΕΔΩ ΠΟΥ ΟΛΑ ΤΟΝ ΘΥΜΙΖΟΥΝ».
Πολλοί από εκείνους που στέκουν δίπλα του στις φωτογραφίες έχουν επίσης αναχωρήσει κι έχουν αφήσει πίσω τους τη μάταιη και σύντομη ζωή. Κοιτώντας από ψηλά το φυλλομέτρημα του βιβλίου και σε αναμονή για τις νέες αφίξεις, θα πρέπει να νιώθουν ευχαριστημένοι για τον Μάνο. Και ο Μάνος ανάμεσά τους θα παίζει ακόμα στην κιθάρα του ταξίδια, έρωτες, επαναστάσεις και όλα εκείνα που «πέρασαν απ' τη μνήμη στην καρδιά».
Μάνος Λοΐζος
Απ' τη μνήμη στην καρδιά
επιμέλεια: Θανάσης Συλιβός
Μετρονόμος
296 σελ.
Τιμή € 17,04
