Ο Χρήστος Τουμανίδης γράφει αποκλειστικά ποίηση. Η τωρινή συλλογή ποιημάτων του είναι η ένατη. Τίτλος της: Πάνω σε μια χορδή. Κυριολεκτικά, ποίηση πάνω σε μια χορδή είναι η ποίηση του Χρήστου Τουμανίδη, όπως παρουσιάζεται τυπωμένη στην πρόσφατη, ένατη (προσπερνώντας «επιλογές» και «ανθολογήσεις» ποιημάτων του και κάποιες «ανθολογίες» ποιημάτων), προσεγμένη, καλλιτεχνική έκδοσή της από το Έναστρον.

Πρόκειται για μια συλλογή όχι ποιημάτων, αλλά 63 συνολικά αριθμημένων, εύρυθμων, ευλύγιστων, εύμορφων, εύηχων και περιεκτικών στίχων. Κάθε σελίδα περιέχει δύο στίχους άλλοτε ανεξάρτητους, μη εχόντων νοηματική μεταξύ τους σχέση, αλληλοεξαρτώμενους ενίοτε. Τους χωρίζει διαμετρικά μια απόσταση σταθερά 17, 5 εκατοστών, στο μέσο της οποίας «κάθεται» διακριτικά ένα διακοσμητικό σχέδιο και κάπου κάπου συνοδεύονται αντικριστά –πάντα στη δεξιά σελίδα του «σαλονιού»– από μια χαρακτηριστική εικόνα, όλα έργα της Ευθυμίας Ζάχου που παραπέμπουν, ηθελημένα σαφώς, σε ανάλογες φιγούρες του Κάφκα. Ιδού πώς δομείται η ποίηση «πάνω σε μια χορδή» στη συγκεκριμένη συλλογή, παίρνοντας για παράδειγμα τη σελίδα 16 (η 17 δεν έχει αρίθμηση) με τους στίχους 3,4:

3
Έγειρε από τα άνθη της, κι απ’ την πολλή χαρά.

&

4
Μια ρόδα έκοψε στα δυο, το ποίημα κι εμένα.
(σ. 16)

Στη δεξιά σελίδα 17 (χωρίς αρίθμηση), η χαρακτηριστική ερμηνευτική φιγούρα ακολουθούμενη από έναν αυτόνομο, ανεξάρτητο και χωρίς αρίθμηση στίχο:

Κλείνω, κλειδώνω, κλείνομαι στην ανασφάλειά μου.

Σελίδες με έναν στίχο είναι 6 και με τον στίχο κάτω από τη σχετική ασπρόμαυρη φιγούρα, αλλά υπάρχει και μία σελίδα, η τελευταία, με έναν στίχο πάνω από το γραμμικό σχέδιο που παρεμβάλλεται στο κενό των 17, 5 εκατοστών ανάμεσα στους δύο στίχους των «δίστιχων» σελίδων.

Με τον τρόπο αυτό είναι δομημένη η ποίηση στη συλλογή Πάνω σε μια χορδή. Η αρίθμηση των ποιημάτων /στίχων αρχίζει από τη σελίδα 15 και τελειώνει στην 58. Έτσι, στις 43 σελίδες με ποίηση έχομε 63 αριθμημένους, ανά δύο σε κάθε σελίδα και 6 χωρίς αρίθμηση στίχους με τις ισάριθμες φιγούρες.

Μελωδικοί, καλοφτιαγμένοι οι στίχοι του Χρήστου Τουμανίδη με έκδηλο τον απόηχο δημοτικού τραγουδιού και καθαρή επιρροή από την «ομογάλακτη» ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, στην οποία ανήκει και ο προτασσόμενος στίχος του μεγάλου ελληνοκεντρικού Έλληνα ποιητή:

Έτσι περάσανε τα χρόνια – λύκοι, λέξεις και φεγγάρια.
(Γιάννης Ρίτσος)

Μάτια γεμάτα ερείπια, κι όμως μιλούν γι’ αγάπη!
(Χρήστος Τουμανίδης)

Όπως και στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, κι εδώ βαδίζουν χέρι με χέρι χαρά και λύπη. Σχεδόν από κάθε «δίστιχη» σελίδα αναδύεται μια εύοσμη και εύρυθμη, μια
αρμονική χαρμολύπη:

39
Οι δείχτες βιάζονται θαρρείς, να δείξουν το μηδέν τους!

&

40
Όλα όσα είχα να σας πω, τα είπε η αστραπή.
(σελ. 42)

41
Τα ροζ κουμπάκια σου, καλέ, λάμπουνε σαν φεγγάρια!

&

42
(παντοτινό)
Μάνα μου Ιορδάνα, στεναγμέ, της Λιθαριάς τραγούδι.

Σημειωτέον ότι η συλλογή Πάνω σε μια χορδή, όχι μόνο συναισθηματικά, είναι αφιερωμένη στη μνήμη της μάνα του Ιορδάνας, καθότι Πόντιοι πρόσφυγες από τα μέρη της Ανατολής έχουν μέσα τους συσσωρευμένη τη θλίψη, κουβαλούν πόνο και καημό μετουσιωμένο σε γλυκιά, παρηγορητική νοσταλγία, μια χαρμολύπη. Μια Μάνα Ιορδάνα! 

Μελωδικοί, καλοφτιαγμένοι οι στίχοι του Χρήστου Τουμανίδη με έκδηλο τον απόηχο δημοτικού τραγουδιού και καθαρή επιρροή από την «ομογάλακτη» ποίηση του Γιάννη Ρίτσου.

Έτσι μου δίνεται η ευκαιρία να κλείσω το σύντομο τούτο σημείωμα με αναφορά στην αμέσως προηγούμενη συλλογή του Χρήστου Τουμανίδη (2014) με τίτλο Οι ελεγείες της Ανατολής, μεταφέροντας ένα αντιπροσωπευτικό, χαρακτηριστικό ποίημα:

«Γεωγραφία της θλίψης»

Τα καράβια μου όλα φύγανε, σε θάλασσες άγνωστες.
Ανατολικός άνεμος∙ της καρδιάς.
Δυτικός άνεμος∙ των λόγων.

Στη μέση ορθώνονται τα σκοτεινά βουνά:
Ερμών, Μερών Θαβώρ.

Αλλά γιατί η «πολιτισμένη» Δύση να αγνοεί,
και η θυμωμένη Ανατολή να μην καταλαβαίνει;

Τα καράβια μου όλα φύγανε –
Και οι θάλασσες έμειναν άγνωστες.
Άγνωστα τα λιμάνια.
Και οι φίλοι; Θρυλούμενοι.

Το φως και οι λαχτάρες βέβαια
θα έρχονται ακαταπαύστως.

Θα έρχονται από εσένα,
ω! ανεξάντλητη και ανερμήνευτη Ανατολή.
Επειδή και γιατί, οι χθεσινές
είναι οι αυριανές, παντοτινές μας συμφορές.

Οι ατελείωτες συμφορές της διαχρονικής καταραμένης προσφυγιάς, αστέρευτες ροές δακρύων, αγιάτρευτες πληγές από δω ίσαμε την «κόκκινη μηλιά» κι ακόμα παραπέρα…

Έτσι γράφεται η ποίηση των απλών πραγμάτων. Έτσι εγγράφεται το δίκιο του ξεριζωμένου στο κρανίο του ήλιου.

Πάνω σε μια χορδή
Χρήστος Τουμανίδης
Εικονογράφηση: Ευθυμία Ζάχου
Έναστρον
64 σελ.
ISBN 978-618-5055-80-6
Τιμή: €6,00

Η Ελένη Χωρεάνθη είναι συγγραφέας, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και μεταφράστρια.

Άλλα κείμενα:

• Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης: «Πότες θα κάμει ξεστεριά…»
• Πολυχρόνης Κουτσάκης: «Ο αναπληρωματικός Άγιος Βασίλης»
• Κατερίνα Σέρβη: «Ο Πέτρος και η Επανάσταση του 1821»
• Στα περιθώρια της λύπης
• Τώνια Κατζουρού: «7 χρώματα πάνω σε μαύρο»

Twitter