Ο πρώτος συγκεντρωτικός τόμος των ποιημάτων του μεγαλύτερου εν ζωή ποιητή, Τίτου Πατρίκιου, της περιόδου 1943-1959, με ποιήματα γραμμένα από ηλικία 15-31 ετών, ασφαλώς και αποδεικνύει πως ο συγκεκριμένος δημιουργός αφιέρωσε τα πρώτα του ευεργετήματα στον αγώνα ενάντια στην αδικία, στον αγώνα ενάντια στο σάπιο, ενάντια στο γκρίζο αλλά και το μαύρο, ενάντια, τέλος, στον φασισμό. Πράγματι είναι τόσο έντονη –λόγω της νεότητας– η διάθεση απέχθειας εκ μέρους του απέναντι και στον κατακτητή αλλά και στους ντόπιους ομοϊδεάτες τους –αλλά και στους συντρόφους του που, δυστυχώς διχασμένοι, αδυνατούσαν παρά τον ηρωισμό τους να προχωρήσουν σε σοβαρές τομές στο υπό διαμόρφωση πολιτικό σκηνικό ενόψει Εμφυλίου, εξοριών, βασανιστηρίων–, ώστε σχεδόν τραυματίας, σχεδόν αποκομμένος από το κοινωνικό γίγνεσθαι, σχεδόν λυπημένος από πράξεις που δεν αρμόζουν σε ένα κομμουνιστικό κίνημα, σχεδόν παράλυτος από τις διώξεις που υφίσταται λόγω και μόνο για τον ιδεολογικό του προσανατολισμό, σχεδόν θυμωμένος με τους διώκτες του, σχεδόν οργισμένος για άνευ σοβαρού κινήτρου καρατομήσεις, σχεδόν βαρύθυμος με τους χαφιέδες πίσω του, πάντα όμως ορκισμένος στον αγώνα, ναρκοθετεί κάθε πράξη βίας ενάντια σε απλούς ανθρώπους, κάθε πράξη θρησκευτικού φανατισμού απέναντι σε ηγετικά στελέχη του κόμματος και, τέλος, κάθε πράξη που υπερβαίνει την πραγματικότητα χωρίς να της επιστρέφει τη δημοκρατία, που όντως απαραίτητη οφείλει μια χώρα, ένας τόπος, για να πάει μπροστά να κατέχει. Άρα ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, τελευταίος και νεότερος της «γενιάς της ήττας», εκπροσωπεί εδώ ολόκληρο το λογοτεχνικό κίνημα που τόσο επηρέασε τους νεότερους, που τόσα έδωσε στον πολιτισμό αυτής της χώρας, που τόσο δραματικά περιέγραψε την ήττα εν γένει, παρά ταύτα αρνούμενη να την αποδεχθεί.

Ολόκληρο, λοιπόν, το πρώιμο έργο του ποιητή Τίτου Πατρίκιου διακατέχεται από την αγωνιστικότητα των αριστερών συντρόφων του, οι οποίοι μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο, σχεδόν παρασυρμένοι από την ήττα, βρίσκονται έγκλειστοι σε απομονωμένα νησιά, υφίστανται βασανισμούς και διώξεις, εκτοπίσεις και χαφιεδισμό, πολιτική, κοινωνική και ψυχολογική πίεση, μέχρι του σημείου της πλήρους εξάρθρωσής τους, της πλήρους μετάλλαξής τους, της πλήρους αφομοίωσής τους, της πλήρους ταυτοποίησής τους με το υπάρχον σύστημα, οικονομικό και εργασιακό. Ακόμη και όταν κάποιες φορές επιθυμεί να αναδείξει μια ερωτική επιθυμία που πάει να φωτίσει, ο ποιητής την αποδιοργανώνει, προβάλλοντας το θανατικό στοιχείο, το ερχόμενο από την αρχαία τραγωδία και την έλλειψη του αλτρουισμού, τόσο των έγκλειστων, όσο και του αντικειμένου του πόθου τους. Ακόμη και όταν επιχειρεί να κριτικάρει το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα με αποφάσεις του κόμματος, τόσο ο ίδιος όσο και οι σύντροφοί του βρίσκονται στη φυλακή και τα ξερονήσια, και πάλι οι ιδέες, η ηθική σε κάτι το ανώτερο, ο εγωισμός του αδικημένου ξεσπούν με την μορφή της αγωνιστικής όχι μόνο αυτοαναφορικότητάς του αλλά και της συλλογικότητας που τον διακρίνει, μιλώντας πάντα ποιητικά είτε σε πρώτο είτε σε τρίτο πληθυντικό πρόσωπο. Τέλος, ακόμη και όταν κάποια ψήγματα αισιοδοξίας φαίνονται στον ορίζοντα, καταρρίπτοντας πάνω του την τρομερή ρεαλιστικότητα που διώχνει όνειρα και ελπίδες και εξαφανίζει κάθε σκέψη προσέγγισης του μέλλοντος – το οποίο παρουσιάζεται και θα είναι ζοφερό, αφού πλέον πέραν των χωροφυλάκων οι χαφιέδες είναι Έλληνες αριστεροί, έχοντας επιπλέον να απαντήσει και στην κομματική –σκληρή και επώδυνη– κριτική. 

Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, τελευταίος και νεότερος της «γενιάς της ήττας», εκπροσωπεί εδώ ολόκληρο το λογοτεχνικό κίνημα που τόσο επηρέασε τους νεότερους, που τόσα έδωσε στον πολιτισμό αυτής της χώρας, που τόσο δραματικά περιέγραψε την ήττα εν γένει, παρά ταύτα αρνούμενη να την αποδεχθεί.

Μένουμε στις μυθολογίες και στα μηνύματα που ο ποιητής απευθύνει σε όλο τον κόσμο, και δεν λέμε πολλά για την τεχνική των ποιημάτων, που από νεανικά σονέτα, ολιγόστιχα ή αναφορικά και αναλυτικά και πεζολογικά, ενυπάρχουν διάσπαρτα, απλώς και μόνο γιατί αυτή είναι η πρόθεσή του την συγκεκριμένη χρονική περίοδο – στη συνέχεια, όπως θα δούμε στον δεύτερο τόμο, απλώνεται και λόγω της χρονικής απόστασης και σε πολλά άλλα θέματα. Είναι αλήθεια, λοιπόν, πως όπως αισθάνεται, με όποιο δομικό τρόπο επιθυμεί, γράφει άλλοτε αφαιρετικά, άλλοτε σαν χείμαρρος και άλλοτε όπως ο μεγάλος του δάσκαλος Γιάννης Ρίτσος του υποδεικνύει, εκεί στη Μακρόνησο και τον Αϊ-Στράτη, όπου διαβιούν απλώς και μόνο γιατί οι ιδέες τους διαφέρουν από εκείνες των καθεστωτικών. Με δυο λόγια και πάντα έχοντας υπόψη μας τις συγκεκριμένες συνθήκες κράτησης –είναι γεγονός πως σήμερα και παρά την ίδια τακτική της Χούντας, που είναι πιο κοντά μας, φαίνονται το λιγότερο απάνθρωπες και βάρβαρες– μπορούμε να πούμε πως το εμπειρικό βίωμα είναι πανίσχυρο, και έτσι γεννιέται και γιγαντώνεται για να βγει προς τα έξω, με όποιο τρόπο γνωρίζει καλύτερα – που δεν είναι άλλος από την ποίηση, τέχνη κατ’ εξοχήν απαισιόδοξη, έτοιμη να σε κατασπαράξει αλλά συνάμα ευεργετική. Έτσι λοιπόν γράφει ο Πατρίκιος μέχρι τα τριάντα ένα του χρόνια, έτσι τον γνωρίσαμε στη Μεταπολίτευση, όπου με μεγάλη αδημονία ψάχναμε τα βιβλία του, έτσι μας απελευθερώνει κερδίζοντας την αποδοχή μας που είναι δεδομένη, έτσι μας προβληματίζει ποιητικά ψάχνοντας την αλήθεια και το δίκιο, έτσι θυμάται και μνημονεύει τους γονείς του:

«Η μοιρασιά»

Πολλά τα πράγματα να μοιραστούμε
και συνεχώς διαλέγουμε τα πιο λίγα,
θέλουμε μόνιμα τον άλλο
στην πλήρη κατοχή μας
μικραίνοντας το σώμα του
διχοτομώντας την φωνή του.
Ως πότε πια θα ζω
μέσα στα πρόσωπα που με περιέχουν
ως πότε θα μεταφέρω μέσα μου
πρόσωπα όλο και πιο συρρικνωμένα;

(σελ. 318)

Ποιήματα Α'
1943-1959
Τίτος Πατρίκιος
Κίχλη
440 σελ.
ISBN 978-618-5004-62-0
Τιμή: €18,00

Ο Χρίστος Παπαγεωργίου είναι ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας.

Άλλα κείμενα:

• Λευτέρης Γιαννακουδάκης: «Τα φαντάσματα του Δεκέμβρη»
• Αχιλλέας ΙΙΙ: «Τέλος πάντων»
• Γιάννης Στρούμπας: «Περίμετρος»
• Ηλίας Λ. Παπαμόσχος: «Ανάληψη»
• Τάκης Καμπύλης: «Το κόμμα του καλού θεού»

Twitter