Αντώνης Σκιαθάς: «Ευγενία»
Ο ποιητής Αντώνης Σκιαθάς είναι ευρύτερα γνωστός και από το περισπούδαστο έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Ελί-τροχος με έδρα την Πάτρα, του οποίου είχε τη διεύθυνση έξι χρόνια (1993-1999). Έχει εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές, μία ποιητική ανθολογία, έχει γράψει ένα θεατρικό και μια βιογραφία του Νικολάου Γύζη.
Η Ευγενία, που φέρει το όνομα της κορούλας του (Ευγενία-Μιχαέλα) περιέχει ποιήματα που «θα μπορούσαν να είχαν εκδοθεί σε τρεις αυτόνομες εκδόσεις» αλλά ο ποιητής προτίμησε «να εκδοθούν υπό τον γενικό τίτλο Ευγενία, μια συλλογή συμπληρωμένη από αναγκαία σχόλια και αντίστοιχες σελίδες ημερολογίου, υπηρετώντας με αυτό τον τρόπο το όλον της πυθαγόρειας σιωπής και της πλατωνικής θέασης τους κώδικες του ποιητικού βίου».
Η «Ευγενία» στην ποίηση του Αντώνη Σκιαθά είναι ένα πολυσυλλεκτικό πρόσωπο, μια ηρωίδα, που κουβαλάει μεγάλη κληρονομιά οικογενειακού και ιστορικού ελληνικού βίου. Και δρασκελώντας με τεράστιους διασκελισμούς χώρου, χρόνου και ιστορίας ενώνει και διαχωρίζει συγχρόνως τις διαστάσεις του χωροχρόνου και της ιστορίας:
Σ’ ένα μεγάλο μπόγο
όλα τα ασημικά της φάρας του Γιαννούλη Χαλεπά,
με μια αλλαξιά εσώρουχα του στρατηγού της επανάστασης,
Ιωάννη Ρούκη εξ Ευβοίας
[…]
Έτσι φορτωμένοι περάσαμε τη γέφυρα του Ευρίπου,
με χιλιάδες κλουβιά πουλιών
να γεμίζουν
πούπουλα με χρώματα τις όχθες του μοιραίου
τραβήξαμε κατά την άβυσσο των σιωπηλών λιμένων
της πόλεως του Ανακρέοντος.
(Δραπέτης χρόνος)
Με το περιεκτικό εισαγωγικό ποίημα, ο Αντώνης Σκιαθάς δίνει τις διαστάσεις και τις παραμέτρους πάνω στις οποίες κινείται όλη η ποιητική σύνθεση. Και βοηθάει τον αναγνώστη, τον μελετητή του να προσεγγίσει το έργο.
Ύστερα από το κατατοπιστικό προλογικό ποίημα, δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές της κίνησής του στον ανθρωπογεωγραφικό και τον ιστορικό/θρησκευτικό χώρο. Αρχίζει από τις «μέρες των πανηγυρισμών», κι αφού αναφερθεί επί τροχάδην στην πορεία του ελληνισμού –της ατομικής του περιπέτειας και του ιστορικού βίου των Ελλήνων– από νύχτες σε νύχτες καταλήγει στον αφανισμό:
Τις μέρες των πανηγυρισμών
του πολιούχου …
[…]
με λέξεις στίχους και σκέψεις
ανοίξαμε τις εκκλησιές
και σώσαμε στα μανουάλια μας φως
για τις μεγάλες νύχτες
[…] του θέρους
[…] και αυτού του αφανισμού.
Και καταλήγει στην απότιση φόρου τιμής στους πρωτεργάτες του ιστορικού γίγνεσθαι, θεωρώντας τον ιστορικό/ανθρωπογεωγραφικό χρόνο τρισδιάστατα: παρελθόν, παρόν και μέλλον:
Των προγόνων.
(Των γεννητόρων
Των συγγενών.)
Των επιγόνων
Χωρίζει την ποιητική του σύνθεση σε τέσσερις ενότητες, τις οποίες και αναφέρει στο αφιερωματικό πεντάστροφο ποίημα: «Οι πρόγονοι / στα ιερά του Μελάμποδα» και όπου εντάσσει εννέα ποιήματα. Θα μπορούσαν να αποτελούν την προϊστορία της γενιάς του, που τυχαίνει να είναι συγκαιρινά προϊστορία των συγχρόνων του Ελλήνων. Αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα και ονόματα σημαντικών δημιουργών που άφησαν τη σφραγίδα τους στην κοινωνία, την παιδεία, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό με συχνούς χρονικούς διασκελισμούς και αναδιπλώσεις. Από την πόλη του Τολέδο και τον τελευταίο ληστή:
Ο ποιητής μέσα σε τούτη τη συλλογική έκδοση των ποιημάτων του αποπειράται να ιστορήσει ποιητικά και να κλείσει τον ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό βίο των Ελλήνων παράλληλα με της δικής του γενιάς την περιπέτεια.
Πηγαίνοντας προς τη βροχή,
ακούγονταν
ο ένας μετά τον άλλο
οι χρησμοί
της Ροδάνθης Σκεπαθιανού,
μητέρας
του τελευταίου ληστή
της πόλεως του Τολέδο
Αναφέρεται στον ποιητή Έκτορα Κακναβάτο, στο έθνος των τοκογλύφων στα όρια της Τροίας, στις βροχερές αγορές της μονής Δαφνίου, στον Φρόυντ, στον Διγενή, στις άηχες νύχτες του Ομήρου, μ’ έναν δικό του ιδιόμορφο, αφηγηματικό, εύρυθμο τρόπο, χωρίς να φοβάται να καλύπτει τις αποστάσεις με ανάλαφρες, έντεχνες κινήσεις στον ποιητικό χωροχρόνο, για να κλείσει την ενότητα καταφεύγοντας:
Στο ιερό του Μελάμποδος
Το μελαγχολικό μαύρο
των προγόνων
[…] στις μοναχικές στιγμές των Μυκηνών
[…] κοντά στην Αμφίπολη
[…] που έχουν
καλά κρυμμένες
τις νίκες του Αλέξανδρου
ο Παρμενίονας
και η Ρωξάνη του Οξυάρτη.
Ακολουθούν οι ενότητες «Οι Γεννήτορες στη νήσο των Σπετσών», για τους οποίους ορίζει τον τόπο και ζωγραφίζει τους «τίτλους ιδιοκτησίας» με ιλαρές εικόνες χρωματικής και αρωματικής πανδαισίας.
Στην κατάνυξη των λεμονανθών
Ο ποιητής
[…] ανακαλύπτει
τα λάθη για τα Χερουβείμ
[…] δωρίζει στη σιωπή
τίτλους ιδιοκτησίας.
[…] Κτήματα απουσίας
Σε χρόνους θρυμματισμένους.
Με τον ίδιο τρόπο συνεχίζει το ποιητικό οδοιπορικό αναφερόμενος στους συγγενείς και στη συνέχεια τον απασχολεί το μετά, οι επίγονοι, ο ιστορικός τους βίος.
Ο ποιητής μέσα σε τούτη τη συλλογική έκδοση των ποιημάτων του αποπειράται να ιστορήσει ποιητικά και να κλείσει τον ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό βίο των Ελλήνων παράλληλα με της δικής του γενιάς την περιπέτεια. Να μετουσιώσει σε ποίηση, με λίγα λόγια, την ιστορία και τον πολιτισμό των Ελλήνων, με τα συν και τα πλην του. Και με το δικό του τρόπο πραγματοποιεί το όραμά του.
Θα κλείσω αυτό το σημείωμα με χαρακτηριστικούς στίχους από το ποίημα «Σκέψεις για τις παρουσίες»:
Βαθιά μεσάνυχτα
ακούω το τρένο των τρεις και πέντε,
στην ενδοχώρα του σώματος,
οι ήχοι αποκρουστικοί,
κυριεύουν το ριζικό του σκότους,
μ’ αφήνουν και πάλι άυπνο
στου Άθω τις γαζίες.
[…]Μετρώ τους μυρωμένους χρόνους
γράφοντας και σβήνοντας πάντα
του ίδιου ποιήματος το κάλλος.
Περιγράφω, λοιπόν, το βίο
των άτιμων λέξεων
που με βασάνισαν
τότε και τώρα
με χειρονομίες
σκέψεις και άυπνες μέρες.
Αυτός ο ατελείωτος, ο αδυσώπητος, ο ανηλεής αγώνας με τις «άτιμες λέξεις», τις αδάμαστες ενίοτε, η αναμέτρηση με την εύρυθμη, την εύθραυστη και απαιτητική ποιητική έκφραση, είναι που κάνει τη διαφορά ανάμεσα στον καθαρό, νοηματισμένο ποιητικό λόγο και στην προχειρότητα, την άνευρη στιχοπλοκή.
Ευγενία
Αντώνης Δ. Σκιαθάς
Πικραμένος
120 σελ.
ISBN 978-960-6628-81-8
Τιμή: €8,00
