fbpx
Ανθολογία σύγχρονης αραβικής ποίησης Μετάφραση, επιμέλεια: Πέρσα Κουμούτση Εκδόσεις Α Ω 136 σελ. ISBN 978-960-9484-77-0

Πέρσα Κουμούτση: «Ανθολογία σύγχρονης αραβικής ποίησης»

Η Ανθολογία σύγχρονης αραβικής ποίησης είναι «ένα σύντομο οδοιπορικό» στη «σύγχρονη αραβική ποίηση», όπως χαρακτηρίζει το έργο στον εξαιρετικό ως προς τη δομή, τη σαφήνεια, την ευκρίνεια και τη συντομία του λόγου, εύστοχο και κατατοπιστικό πρόλογό της η ανθολόγος και μεταφράστρια Πέρσα Κουμούτση.

Περιλαμβάνει 33 «νεωτεριστές» ποιητές μιας περιόδου 108 ετών (1868-1976) συν έναν (33+1=34) παλιό ποιητή με νεωτεριστικά χαρακτηριστικά (762 – άγνωστου τέλους).

Οι Άραβες ποιητές της περιόδου που επέλεξε να ανθολογήσει και να μεταφράσει για μας τους Έλληνες αναγνώστες η «Αιγυπτιώτισσα» Ελληνίδα μεταφράστρια ανήκουν σε μια «μερίδα νέων –συχνά αυτοεξόριστων– δημιουργών στην Ευρώπη, μετά τη χειραφέτηση της γυναίκας, το δικαίωμά της στη μάθηση» και τη «μαζική μετανάστευση», γεγονότα που «δημιούργησαν μια νέα γενιά ποιητών που γαλουχήθηκαν με νέες ιδέες σε ό,τι αφορά την ελευθερία (της έκφρασης), την αυτεξουσιότητα».

Οι νέοι Άραβες ποιητές άφησαν πίσω τους την παραδοσιακή, ερωτική συνήθως, ποίηση με τον «υπέρμετρο συντηρητισμό, την εσωστρέφεια και την υπαινικτική γραφή […] της πάλαι ποτέ εξωτικής Ανατολής» προβάλλοντας νέες ιδέες και «μια πιο νεωτεριστική άποψη» όσον αφορά «τεχνική, ύφος και θέματα», και ασχολούνται με προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος: τη φτώχεια, την ανεργία, τη διαφθορά, την αξιοκρατία. Και με τον τρόπο αυτό «συνθέτουν μια πιο τολμηρή για τα παλιά δεδομένα θεματολογία», θέτοντας σε δεύτερη μοίρα τα ερωτικά και ρομαντικά, τα παρωχημένα σχήματα λογοτεχνικής δημιουργίας και ποιητικής έκφρασης, επαναπροσδιορίζοντας έτσι τη σύγχρονη αραβική ποίηση σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, «μειώνοντας ταυτόχρονα την έκταση του ποιήματος», χρησιμοποιώντας «γλώσσα πιο απλή, ανεπιτήδευτη, καθημερινή, άμεση», κατανοητή, και φέρνοντας πιο κοντά στη σύγχρονη αραβική ποίηση τον Ευρωπαίο αναγνώστη.

Ξεκινάω από έναν πολύ παλιό Άραβα ποιητή, τον Άμπου κάσεμ ελ Σέμπι ή Άμπου Ναουάς, «τον σπουδαιότερο, ίσως, μεταξύ των ποιητών της αραβικής γραμματείας, ακόμα και εκείνων της […] Αραβικής Αναγέννησης […] που επηρέασε πλήθος Αράβων ποιητών της εποχής του, αλλά και μεταγενέστερους» – όπως τον Ομάρ Καγιάμ και τον Καβάφη. Χαρακτηριστικοί είναι οι δύο τελευταίοι στίχοι του ποιήματος που παραθέτω, σύμφωνα με τη μετάφραση της Πέρσας Κουμούτση:

Διώξε την έγνοια και τη θλίψη

Ξημέρωσε,
το φως του ήλιου ανέτειλε
Γι’ αυτό διώξε τις έγνοιες και τη θλίψη σου
ήρεμα, αγόγγυστα και χωρίς ίχνος ενοχής.
Σε βεβαιώνω, δεν είμαι από εκείνους
που εγκαταλείπουν την τέρψη,
δεν μεταμελούμαι ποτέ για τη χαρά
Και πες σε κείνους
που επιθυμούν να με γεμίσουν ενοχές
και δήθεν επιθυμούν τη λύτρωσή μου
Πες τους:
ότι πούλησε την αρετή
κι αντάλλαξε τη σύνεση
με μια χούφτα από εξαίσιες ηδονές
τέτοιες που δεν τολμώ να ομολογήσω.

Στο επόμενο ποίημά του είναι ολοφάνερη η σχέση του Καβάφη με την ποίηση του Άμπου Νουάς:

Για χάρη του και για χάρη μου

Οινοχόε, πιες
και γέμισε ξανά το ποτήρι του αγαπημένου μου
Πότισέ τον από το δικό μου κύπελλο,
και έπειτα, πότισε και εμένα από το δικό του.
Δώσε του ό,τι απομένει από το στόμα μου
και δώστε σε μένα ό,τι απομένει από το δικό του.
[…] Θέλω να πιω για χάρη του
κι εκείνος για δική μου χάρη
Έτσι όπως κάνει κάθε εραστής
που φλέγεται από έρωτα […].
[…] Πιες λοιπόν με τρόπο βάναυσο,
σκληρό
αυτό το νέκταρ
και μην καθυστερείς τις ηδονές
που λέει να σου χαρίσει
[…] Χωρίς αισχύνη, ή ενοχές
επισκέπτομαι συχνά εκείνο το αγόρι.
[…]

Ανακαλύπτουμε τις πηγές της καβαφικής ποίησης. Πόσο βαθιά στα πάθη τα ποιητικά της «εξωτικής Ανατολής» έχει τις ρίζες του ο «αμαρτωλός» ποιητικός λόγος και ο βίος του Αλεξανδρινού ποιητή, πόσο μπροστά από την εποχή του και πόσο κοντά στους ποιητές της νεότερης αραβικής ποίησης βρίσκεται ο τολμηρά και απροκάλυπτα ηδονικός Αμπού Ναουάς.

 «Πράγματι είναι εντυπωσιακή η νεωτερικότητα του Αμπού Ναουάς, όχι μόνο για την εποχή του, στην οποία υπήρξε απόλυτα ανατρεπτικός, αλλά και σε σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα» επισημαίνει κλείνοντας τον πρόλογο η Πέρσα Κουμούτση.

Η Πέρσα Κουμούτση μάς φέρνει σε επαφή με ένα αντιπροσωπευτικό σύνολο 34 Αράβων ποιητών από δέκα αραβικές χώρες, οι 13 από τους οποίους είναι Αιγύπτιοι. Και αιτιολογεί την επιλογή της αυτή ως εξής:

 «Δόθηκε μεγαλύτερη έκταση στην αιγυπτιακή ποίηση, ως την πλέον αντιπροσωπευτική των διεργασιών και των αλλαγών που έλαβαν χώρα, αλλά και διότι ανέκαθεν υπήρξε πρότυπο και παράδειγμα προς μίμηση για τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο».

Και δικός μου σκοπός και πρόθεσή μου είναι να δώσω αντιπροσωπευτικά δείγματα γραφής τους επιλέγοντας με δικά μου κριτήρια αποσπάσματα ποιημάτων από τους ποιητές που θεωρώ πιο κοντά στο πνεύμα των Ελλήνων κλασικών, όπως ο Άχμαντ Σάουκι.
Ανθολογία σύγχρονης αραβικής ποίησης Μετάφραση, επιμέλεια: Πέρσα Κουμούτση Εκδόσεις Α Ω

Ο Άχμαντ Σάουκι (1868-1932), ο πρίγκιπας των Αράβων ποιητών, με τουρκικές και ελληνικές ρίζες. Κατάφερε να μετουσιώσει σε σπουδαία ποίηση την πολυπολιτισμική κουλτούρα του, υπήρξε ο θεμελιωτής της σύγχρονης αραβικής ποίησης. Ένα μικρό απόσπασμα από το ποίημα:

Το παγόνι και ο βασιλιάς

[…] Είπε στο βασιλιά:
Δεν είμαι εγώ η αναπαράσταση των λιβαδιών,
μ’ όλα τα λαμπερά φώτα κι όλα τα άνθη πάνω μου;
Σ’ εμένα δεν αποτυπώνεται κάθε λογής ομορφιά
κάθε σκιά και κάθε λεπτομέρεια χρωμάτων;
Έφτασα ως εδώ εγώ ως άρχοντας των πουλιών
Και στέκομαι στο δικό σου το κατώφλι.
Γιατί λοιπόν να στερηθώ αυτό που περισσότερο
απ’ όλα λαχταρώ
εγώ, ο ευγενέστερος όλων των απογόνων;»
[…]

Ένας άλλος πάλι σύγχρονος Αιγύπτιος ποιητής, ο Φαρούκ Γκουέιντα (1946), δημοφιλής ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας και θεατρικός συγγραφέας, τα έργα του οποίου έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και διδάσκονται στα πανεπιστήμια της Αιγύπτου, μιλάει στην αγαπημένη με αφοπλιστική τρυφερότητα:

Αύριο θα αγαπηθούμε πάλι

Αγαπημένη,
ήρθε η ώρα του χωρισμού
γι’ αυτό μη στρέψεις το βλέμμα σου
στον ήλιο την ώρα του αποχωρισμού.
Αύριο το φως του θα σου χαμογελάσει πάλι.
[…] για να θυμηθείς ξανά
τις μέρες εκείνες
της χαράς. […]
Και τότε, εύχομαι γλυκιά κι αγαπημένη
να με φέρνεις νοερά στο νου σου.
Να με θυμάσαι θέλω
κάθε φορά
που θα σιγοψιθυρίζει η άνοιξη
το παράπονό της στα λουλούδια.
[…]
Γι’ αυτό, αγαπημένη μου, μη θλίβεσαι
και μη λες ποτέ η αγάπη μετά από εμάς
θα εκλείψει
διότι η αγάπη γεννήθηκε μαζί με τον κόσμο,
ζούσε εδώ αιώνες πριν την ύπαρξή μας
και αιώνες πολλούς θα παραμείνει.
Αύριο, λοιπόν,
αύριο θα αγαπηθούμε πάλι.

Σε άλλο πνεύμα κινείται ο νεότερος Αιγύπτιος ποιητής, Ρίφαατ Σαλάμ (1951), από τους γνωστότερους και πιο δημοφιλείς ποιητές της νεότερης Αιγύπτου. Γράφει χαρακτηριστικά:

Δολοφονημένος
Καταμεσής της γης βαδίζω
Όμορφος
Με παλάμες άδειες
και καρδιά μισάνοιχτη στην ξαφνική μαχαιριά.
Παιχνιδιάρικος πόθος φαντάζουν όλα σε μένα
κι έχω ένα δέντρο να του μάθω
τη γραφή και το τραγούδι.
Έπειτα, τ’ αφήνω πίσω μου
και συνεχίζω
καταμεσής της γης να βαδίζω.
Δολοφονημένος.

Ενώ η Φάτεν αλ Ναουάουι (1953), ποιήτρια, πολυβραβευμένη εικαστικός και ακτιβίστρια, είναι πολύ προχωρημένη σε σχέση με το ευρωπαϊκό πνεύμα. Ένα απόσπασμα, μικρό δείγμα γραφής από το ποίημα «Μεταξύ δύο εποχών»:

[…] Ο δρόμος αρπάζει τις βλεφαρίδες μου
κλείνει μπροστά στο πρόσωπό μου
δυο παράθυρα
κι αποσπά με βία τη μια από τις δύο εποχές.
Η άλλη αναχωρεί ηττημένη
εξαφανίζεται μέσα στην οπή
ενός οχυρωμένου τείχους
και έπειτα με εγκαταλείπει εκεί              
και φεύγει για το ταξίδι του χωρισμού.

Οι Άραβες ποιητές της περιόδου που επέλεξε να ανθολογήσει και να μεταφράσει για μας τους Έλληνες αναγνώστες η «Αιγυπτιώτισσα» Ελληνίδα μεταφράστρια ανήκουν σε μια «μερίδα νέων –συχνά αυτοεξόριστων– δημιουργών στην Ευρώπη, μετά τη χειραφέτηση της γυναίκας, το δικαίωμά της στη μάθηση» και τη «μαζική μετανάστευση», γεγονότα που «δημιούργησαν μια νέα γενιά ποιητών που γαλουχήθηκαν με νέες ιδέες σε ό,τι αφορά την ελευθερία (της έκφρασης), την αυτεξουσιότητα».


Μια άλλη σύγχρονη Aιγύπτια ποιήτρια, η Σαχέρ αλ Μοσάνφα (1965), πολυγραφότατη συγγραφέας, ποιήτρια, σήμερα υπουργός Πολιτισμού, ακολουθεί δικό της δρόμο και τρόπο έκφρασης, σπάζοντας με τον δικό της τρόπο τους φραγμούς που περιορίζουν τα όνειρα και τις επιθυμίες των κοριτσιών στους τέσσερις τοίχους των κοιτώνων τους. Με χαμηλούς τόνους ερμηνεύει τις επιθυμίες τους, παρουσιάζει μια «ιλαρή» πραγματικότητα που δεν διαφέρει από εκείνη που βιώνουν, αλλά με τη θέλησή τους, οι δικές μας «Νύμφες του Ιησού»:

Το όνειρο των κοριτσιών

Τα κορίτσια που ονειρεύονται το Θεό,
μόνα στα παρθενικά τους κρεβάτια,
θα εισέλθουν στον παράδεισο.
Κανένας φύλακας δεν θα τις εμποδίσει
Ούτε οι στρατιώτες
που βεβήλωσαν τα ιερά καταφύγια
εκείνα τα απογεύματα.
Τα κορίτσια θα γελάσουν δυνατά,
θα χλευάσουν
όποιον προσπαθήσει
να δέσει τις πλεξίδες τους
ή να φιμώσει τους χαρμόσυνους αλαλαγμούς
επιβάλλοντάς τους τη σιωπή.

Χάλεντ Ραούφ (1974), Αλεξανδρινός ποιητής, μεταφραστής της ελληνικής λογοτεχνίας. Γράφει ποιήματα κατεξοχήν στα ελληνικά. Παραθέτω αποσπάσματα από το ποίημα «Κούκλα της θάλασσας», που δείχνουν πόσο είναι επηρεασμένος από τον Καβάφη και πόσο άρρηκτα δεμένος είναι με την αγαπημένη του πόλη, την Αλεξάνδρεια που αποκαλεί «Κούκλα», την αιώνια ερωμένη του:

Εμένα,
για πατρίδες μη με ρωτάτε
Ταξιδιώτης είμαι
μα Ιθάκη δεν έχω

Ξέρω μονάχα μιαν Αλεξάνδρεια
που κάποτε μου χάρισε το ταξίδι
και μ’ έδιωξε
Ύστερα,
άνοιξαν πύλες και θάλασσες
κι έφυγα
[…]
ΕΓΩ
Ιθάκη
δεν γυρεύω.
Μιαν Αλεξάνδρεια να θυμάμαι
χρόνια δεμένη σάκος με άμμο
στα πόδια μου τη σέρνω
και με σέρνει.

Θα κλείσω το σύντομο οδοιπορικό μου με την παλαιστινιακής και ελληνικής καταγωγής ποιήτρια, διηγηματογράφο, συγγραφέα θεατρικών έργων Γάντα αλ Σαμμάν (1942) που ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ, παραθέτοντας στίχους από ένα χαρακτηριστικό αντιπολεμικό της ποίημα με τίτλο «Προς την αιωνιότητα»:

Αιωνιότητα,
επιθυμώ την ανακωχή για να αγαπήσω.
Γεννήθηκα στον πόλεμο και ίσως,
να έχω ήδη σκοτωθεί.
Στην εφηβεία μου με άρπαξε ο πόλεμος.
Η νεότητά μου στηρίχτηκε στις μάχες
και σε μια ιστορία αγάπης.
Όλη μου η ζωή είναι γεμάτη από αληθινά πυρά,
πυρομαχικά παρμένα από το αίμα μου.
[…]
Αγαπητή μου αιωνιότητα,
δεν έχω δικαίωμα να ζητήσω μια σύντομη ανακωχή
ας πούμε δέκα χρόνια,
για να βιώσω την αγάπη μου εν ειρήνη;
Γεννήθηκα με μια σφαίρα στο στόμα
Βουτηγμένη στο αίμα…
Το πρώτο μου μαξιλάρι ήταν μια χειροβομβίδα,
κούκλα μου ένα καλάσνικοφ.
Σήμερα θα ήθελα να υψώσω λευκή σημαία
για μια εκεχειρία.
Για χάρη μου
κι άλλη μια
για χάρη της αγαπημένης μου Βηρυτού.
[…]

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Α Ω, πανέμορφο τυπογραφικά και με χαρακτηριστική εικόνα εξωφύλλου ένα αραβούργημα. Όπως πληροφορούμαστε, «το διακοσμητικό αυτό σχέδιο βρίσκεται στην οροφή του τάφου του Χάβεζ στην πόλη Σιράζ, στο Ιράν».

 

Ανθολογία σύγχρονης αραβικής ποίησης
Μετάφραση, επιμέλεια: Πέρσα Κουμούτση
Εκδόσεις Α Ω
136 σελ.
ISBN 978-960-9484-77-0
Τιμή: €13,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΠΟΙΗΣΗ
Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»

Μια ακροβασία πάνω στο κύμα, σαν μια παραλλαγή στον στίχο του άλλου ποιητή (χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία), αυτό μοιάζει να λέει ο Θωμάς Κοροβίνης σε όλα του τα τραγούδια· αλήθεια, ποιήματα ή τραγούδια;...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.