Τα ποιήματα [1957-1983] Στάσεις στο μέλλον, Περνάει ο στρατός…, Τα θεάματα Θωμάς Γκόρπας Ποταμός

Θωμάς Γκόρπας: «Τα ποιήματα [1957-1983]»

Ο Θωμάς Γκόρπας γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1935 και πέθανε στην Αθήνα το 2003. Το 1954 άφησε τη γενέτειρά του και μετακόμισε στην Αθήνα, όπου έκανε μια ντουζίνα επαγγέλματα: εργάτης, λογιστής, παλαιοβιβλιοπώλης, βιβλιοπώλης, επιμελητής εκδόσεων, εκδότης (εκδόσεις Πανόραμα και Έξοδος), μεταφραστής, δημοσιογράφος. Έγραψε για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση και δίδαξε σε θεατρική σχολή ιστορία της λογοτεχνίας και αγωγή του λόγου. Τον περασμένο χρόνο εκδόθηκε από τον Ποταμό σε επιμέλεια του Δημήτρη Παπακώστα ο τόμος Τα ποιήματα [1957-1983] που περιέχει τις συλλογές Στάσεις στο μέλλον, Περνάει ο στρατός…, Τα θεάματα. Ο Γκόρπας ήταν ποιητής, από τους σημαντικότερους της γενιάς του, και άφησε ανεξίτηλα το στίγμα του στην ελληνική ποίηση του 20ού αιώνα.

Ο Γκόρπας ήταν ποιητής, από τους σημαντικότερους της γενιάς του, και άφησε ανεξίτηλα το στίγμα του στην ελληνική ποίηση του 20ού αιώνα.

Στο πρώτο ποίημα του παρόντος τόμου, το «Θέση», που ανήκει στη συλλογή Σπασμένος καιρός (1957), διαβάζουμε τις εξής επισημάνσεις:

…Όμως εμείς το περιμένουμε να ’ρθει μέσ’ από σημαίες κ’ αίματα
τ’ αλάβωτο μεσημέρι
μες στο σπασμένο καιρό
που λογαριάζεται κιόλας με το μέλλον.

Αρκετά από τα ποιήματα της ίδιας συλλογής μιλάνε για λαϊκά κορίτσια, όμορφα και συνήθως κακότυχα. Ένα από αυτά βρίσκεται στο «Δόξα της Κυριακής»:

Η κοπέλα απέναντι στο άλσος
συνομιλεί μ’ επιθυμίες κι ατσάκιστα μυστικά.
Τα χέρια της δείχνουν τους δρόμους
τα πόδια της καλημερίζουν το δροσερό φως.
Ο ήλιος λάμπει στο μέτωπό της
το μέτωπό της λάμπει πιο καλά από τον ήλιο…

Στη συλλογή Παλιές ειδήσεις, ο Γκόρπας προσπαθεί να μιλήσει για κοινωνικά θέματα που απασχολούσαν τους νέους της γενιάς του, τη γενιά που βγήκε ηττημένη από τον αδελφοκτόνο πόλεμο. Στο ποίημα «Ο γιος του πρώην» γράφει:

Ο μπαμπάς του υπήρξε ιδεολόγος
πήγε και ξαναπήγε εξορία
και τώρα τύπος και υπογραμμός
στην εκλεκτή του ενορία…

Τα ποιήματα [1957-1983] Στάσεις στο μέλλον, Περνάει ο στρατός…, Τα θεάματα Θωμάς Γκόρπας Ποταμός

Η συλλογή Περνάει ο στρατός…περιλαμβάνει πεζά κείμενα που αφορούν τον ελληνικό στρατό και τη θητεία του ποιητή, αναμνήσεις του από τις μονάδες όπου υπηρέτησε, καθώς και περιγραφή ποικίλων τύπων φαντάρων (μαζί με σχετικές φωτογραφίες του ίδιου και συναδέλφων του).

Πέρα από τα κοινωνικά και τα πολιτικά, ο Γκόρπας μιλάει και για την ποίηση. Διαβάζουμε στο ποίημα «Περί ποιητικής παραδόσεως»:

Εγώ αγαπώ τον Κάλβο εσύ τον Σολωμό
μας χωρίζει μια αλλαγή βλέμματος
ή άβυσσος;

Γενικά, στους στίχους και τα γραπτά του Γκόρπα διαφαίνεται, ή μάλλον είναι πανταχού παρούσα, μια πίκρα που ενίοτε καταλήγει σε οργή, όχι έτσι αόριστη, αλλά συγκεκριμένη: στο στόχαστρό του εκείνοι που ξεπουλήθηκαν για ποικίλους λόγους, μα κι οι παλιοί του φίλοι και σύντροφοι. Τούτη η παρατήρηση θεμελιώνεται όταν διαβάζουμε το κείμενο «Το πατάρι» του 1972 (αφιερωμένο στον φίλο του ποιητή, Τέο Σαλαπασίδη), όπου μιλάει για πολλούς και πολλά με γλώσσα αιχμηρή και οξεία. Καταρχήν, απομυθοποιεί το περίφημο φιλολογικό στέκι «Πατάρι του Λουμίδη» στην οδό Σταδίου, όπου σύχναζαν ποιητές και κατά φαντασίαν ποιητές, ζωγράφοι και κατά φαντασίαν ζωγράφοι: «Χαμηλοτάβανο σκοτεινό βρόμικο πατάρι ραϊσμένα μάρμαρα τραπεζιών μαδημένες καρέκλες ξεκοιλιασμένοι καναπέδες απαίσιο ντεκόρ και μόνο ο Τάκης [το γκαρσόνι] χαμογελούσε». Μετά, αποδίδει στους θαμώνες του καφενείου (τους χαρακτηρίζει πότε χαμένους, πότε καταραμένους) «τον φόβο της ζωής που τον λένε φόβο του θανάτου», κατηγορώντας τους ποιητές ότι «άρχιζαν να ασχολούνται μ’ αμερικάνικες δουλειές άλλοι άρχισαν να συχνάζουν στου κ. Ελύτη και στου κ. Ρίτσου άλλοι το γύριζαν στο πεζό άλλοι στον καλαματιανό άλλοι πήγαιναν να φάνε μαζί με τον κ. Θεοδωράκη…» Εξαιρεί μόνο τον Τέο Σαλαπασίδη, «τον καλύτερο όλων μας». Το αιχμηρό κείμενο καταλήγει ως εξής: «Αν όντως θάβω ζωγράφους ποιητές και φίλους μου καθώς λένε καμπόσοι αποτυχημένοι ζωγράφοι ποιητές και φίλοι μου φαίνεται πως υπάρχουν πεθαμένοι/ και/σκατά στο λάκκο τους…»

Ας θυμίσουμε πως ο Γκόρπας ήταν από τους πρώτους έλληνες διανοούμενους που υπεράσπισαν την αστυνομική λογοτεχνία σε μια εποχή που πολλοί τη θεωρούσαν παραλογοτεχνία. «Είναι θλιβερό αλλά αληθινό, το ότι η έννοια της λογοτεχνίας και των συγγραφέων για το σύνολο του αναγνωστικού κοινού, αλλά και των διανοουμένων, συνεχίζει να συνδέεται με την έννοια της σοβαρότητας», έγραψε στο περιοδικό Αντί τo 1981.

Τα ποιήματα [1957-1983]
Στάσεις στο μέλλον, Περνάει ο στρατός…, Τα θεάματα
Θωμάς Γκόρπας
Ποταμός
σελ. 272
ISBN 978-960-545-058-8
Τιμή € 17,00