Ο Θοδωρής Σαμαράς, γνωστός ήδη από τις σποραδικές και δεκαπενταετίας δημοσιεύσεις του στο περιοδικό Οδός Πανός και αλλαχού, με εκείνο το ύφος το αποφατικά ασθμαίνον, με το οποίο έψαχνε μέσα στο έρεβος για να φέρει στο φως τα τιμαλφή του σύγχρονου ανθρώπου σκοτάδια, μας εκπλήσσει γοητευτικά με τα εκδοθέντα εγκαύματα. Ο Σαμαράς δημοσιεύει επίσημα, ύστερα από μακροχρόνια πάλη με τη γλώσσα και το υλικό του, και, ευτυχώς για μας, δεν ανήκει σε ποιητές που έχουν πρωτίστως διαβάσει και δευτερευόντως γράψει. Ίσως, γι’ αυτό, το έργο που καταθέτει είναι αγνό και δοσμένο με προσωπικό ύφος. Αναμφίβολα, τα εγκαύματα αποτελούν ακίδες του έρωτα (όπως και ο υπότιτλος της συλλογής ορίζει) που μας κεντρίζουν απροσδόκητα σε στιγμές ανύποπτες, διδάσκοντάς μας ταυτόχρονα πως ο έρωτας, εκτός από ενστικτώδες πάθος, είναι διά βίου ανησυχία, παιδευτική κυρίως, η οποία επιδρά πάνω στον χρώτα του δέρματος σαν πάχνη δροσερή. Ποιήματα σύντομα, χαϊκού και μη, με μια ενάργεια μοναδική μάς ξεκλειδώνουν τα μύχια ερωτικά μας ρυάκια – ρύακες μιας άλλης βιωτής.

Ανατρέχουμε εν σειρά την ποιητική αυτή προσφορά: Εικόνες λευκού άσπιλου δέρματος, ο περήφανος πετεινός και, στο τέλος, το σύμβολο ενός ανδρός Εσταυρωμένου (εν λευκώ). Στο οργωμένο χωράφι του έρωτα, ή της απραξίας, κάτι παραμένει ειρωνικό και, ίσως, ξένο, αφήνοντας τη μνήμη να αγγίζει το φεγγάρι λοξό στη δύση του (νυφιάτικο – αντιστροφή). Ο σκύλος που ενσαρκώνει την ερωτική πράξη και η γάτα που αφορά τη δύναμη και την ισχύ του πάθους (εύρημα). Η φθορά του έρωτα που σε κάνει να επιστρέφεις σε μια υπερλελογισμένη πραγματικότητα, όντως ζοφερή, μιας και αυτή δεν ωφελεί, έστω και αν το έργο είναι ο μόνος της παρηγοριάς λύχνος (κοινότητα της αφής). Η εικόνα της φραγκοσυκιάς σε γκρεμό που φίλησε ταπεινά το χώμα, ο Έλληνας βοσκός σε αρχαία γη (Παιανία) που μεταμορφώνεται σε σύγχρονο εργάτη. Η πολιτισμικότητα δείχνει να βασανίζει τον ποιητή (παροξύτονο), ζώντας σε έναν κόσμο όπου τα πάντα αφομοιώνονται και αλλάζουν επί τα χείρω. Αλλά η ακίδα του έρωτα αφορά τα πάντα – νοτίζει τόσο τη σκηνή στο τραίνο (ευρασία, με τον πλαγιότιτλο μάλιστα ίαμβος, που εκτός του μέτρου θα μπορούσε να υποδηλώνει και επισυμβαινόμενο μικρόν θρίαμβο) όσο και την εικόνα των χαμένων αγοριών στο λόφο (έπαρσις).

Ο ελαιώνας, η θάλασσα, η γη, η νύχτα, αναδίνουν έρωτα. Η περιπέτεια, λέξη δοσμένη με την αρχαιοελληνική της σημασία, αφιερωμένη πρόχειρα επί του πιεστηρίου στον πρόωρα χαμένο ζωγράφο Δημήτρη Λαλέτα (1964–2012), αν και σαφώς ομιλεί στα μύχια του εαυτού του ίδιου του ποιητή, ντυμένη, ακριβώς, στη θλίψη, γιατί η μεταβολή του σκοπού ή η κρυφή επιθυμία απέβη εναντία, αλλά και ο έλεος, η μοίρα, η καθολική φορά των πραγμάτων, μετατρέπουν τον ποιητή σε ταξίδι πελαργού προς το νότο, τα θερμά κλίματα (της βιωτής), αφήνοντας πίσω του μπλεγμένα κορμιά ως κλάδοι αενάως συμπλεκόμενοι επί τη βάσει πολυπλόκαμου δένδρου, συμβόλου του πατρός που ορίζει τη ζωή και τα θεμέλιά της.

Η δοκιμασία του έρωτα είναι ίδια με αυτή του πυγμάχου που σπάει από την ένταση. Η εικόνα της οικίας του λόρδου Βύρωνα στο miσο-longi αντιπροσωπεύει την ίδια τη φθορά της οικίας-σώματος, κάτι που παραπέμπει στον Κ. Καβάφη – σώματα που ήταν μια φορά (Απ’ τες εννιά). Το ελληνικό τοπίο έρχεται επανειλημμένα στα μάτια του απαιτούμενου αναγνώστη ως, τουλάχιστον, παρηγοριά. Απρίλιος, Πάσχα, το ασήμαντο μυρμήγκι, κάτω από την πέτρα εν εποχή της ανοίξεως χωρίς ένα χελιδόνι. Το ερώτημα για τον ποιητή παραμένει: Ποιο το καινούργιο; Το άλλο; Εμένα; Πού; Το αδιόρατο μέλλον, ως αιώνιο και πανανθρώπινο παράπονο. Ο έρωτας ως σέμα (: μνήμα) ενταφιάζεται ως μνήμη και ως τομή αχαμνών (αποστροφή). [Μήπως, τελικά, εκεί είναι η λύτρωσις;] Στην αντιστροφή ξανά, πάλι πρωτοστατεί το γυναικείο αιδοίο, σπαρταριστό μιλά και καλεί, αλλά και τα ερωτικά δίσημα χείλη, τα δοσμένα ως κερασιά πλημμυρίδα (ισόκωλον ιδιόλεκτον). Πόσα, αλήθεια, ονόματα φυτών και πουλιών παρελαύνουν στη λακωνική, σφιχτοδεμένη ποίηση του Σαμαρά! Και τα πρόσωπα της Ελληνικής Μυθολογίας, αιώνια σημαίνοντα σύμβολα, φορείς, όμως, καταστροφής (: με την αρχαιοελληνική και πάλι σημασία, δηλαδή: λύσης – μιας κάποιας λύσης).

Υπέροχη, όντως, η εικόνα του αγοριού που κατέβηκε από τη μηχανή του και μασά άτσαλα ώσπου να στριμώξει την πείνα του. Ο έρωτας καταντά αγωνία, κάτι κρυφό έως και πολύτιμο. Η γλώσσα του Σαμαρά, με ερανίσματα από την αρχαία ελληνική και βυζαντινή μούσα, με τη σύγχρονη όμως εκδοχή της, περίτεχνα αποδίδει τις διακυμάνσεις της ερωτικής αγωνίας που διαρκεί αέναα. Οι ερωτικοί χυμοί και το σπαρτάρισμα περιγράφονται με την ευγένεια του χρωστήρα ικανού ζωγράφου (ο Γλύπτης). Τα ποιήματα, όσο προχωρεί η ανάγνωση, γίνονται παραστατικές εικόνες και τα δάνεια λιγοστεύουν. Τα φανάρια και οι ελιές μετατρέπονται σε ερωτικά στοιχεία. Ο μάρτης παρουσιάζεται αντί του ερωτικού καλέσματος που ξέρει σαν δόκανο να πιάνει την ψυχή. Το αγόρι, με τα λυτά τα μαλλιά του στο τραίνο, έχει την ίδια απτή σημασία με τη χειρονομία του (ίδιου ή άλλου) ενώ μιλούσε για τα περίχωρα. Ο ατυχής έρως και ο μανικός έρως έχουν για τον ποιητή την ίδια ισχύ, σαν αιώνια συμφιλίωση. Τραγούδια, μουγκρίσματα τηλεφώνου, παραπέμπουν σε παράνομους έρωτες.

Ο έρωτας για τον ποιητή είναι παντού (τειχοσκοπία ακάθιστος) και προσφέρεται αφειδώς με εικόνες – Βρέφη, μνήμη δακρύων, κάκτοι, αγκάλες (κομμός – που μου 'λεγες σ' αγαπώ), συμπληγάδες και η παρακάτω παράκληση-παράπονο (-τροπάριο, καταπώς το αποκαλεί ο ίδιος), κάτι μοναδικό για τη λογοτεχνία μας, θυμίζει και συνοψίζει ένα ποιοτικό-ποιητικό σύμπαν, ένα στιχάκι-σλόγκαν των απανταχού ευαίσθητων, το οποίο εύχομαι να τοποθετηθεί ως προμετωπίδα τρυφερότητας για όλες τις εποχές: πάρε με / αγκαλιά / και συλλάβισέ με / αδύνατο είμαι εξάλλου (: δημοτικός 21σύλλαβος). Κάτι σάμπως ομόλογο του αιτήματος του Ρεμπό: «Ο έρωτας πρέπει να ξαναεφευρεθεί».

Η σκηνή, τέλος, με τον πελαργό που επωάζει τα αβγά-βιβλία είναι η εικόνα της συρρίκνωσης της ψυχής που ξέρει να μετατρέπει σε ουσία το ερωτικό κάλεσμα ή την αποτυχία. Οι δύο εραστές (ποιητής και ψυχή) σε ρόλους Οδυσσέα-Σειρήνας. Μυρωδιά γιασεμιών, εικόνα κοριτσιού στην Αθήνα ντυμένου στα λευκά, το ρείθρο-κοίτη του μεγάλου, δίκην χάριτος, ποταμού Πάδου, οι πληγές ενός παλαιού δένδρου είναι όλα ενδείξεις / απτές αποδείξεις ερωτικού ιστού. Στο τέλος της συλλογής, επέρχονται καθαρτήρια δάκρυα ως σφραγίδα αυτού του κόσμου.

Ο Σαμαράς προσφέρει μια ποίηση μοναδική που εκφράζεται σε μια δική της γλώσσα, που μιλά για το αιώνιο με εικόνες καθημερινές, εφήμερες, καταφέρνοντας να περικλείσει επιτυχημένα το ερωτικό σύμπαν του σύγχρονου ανθρώπου. Και όσο για μας, ελπίζουμε και ευχόμαστε να υπάρξει μια ανάλογη συνέχεια.

Σημ.: Με πλάγια λέξεις από τη συλλογή του ποιητή.

Εγκαύματα
Θοδωρής Σαμαράς
Οδός Πανός
92 σελ.
Τιμή € 10,00

Twitter