fbpx
Καλλιόπη Εξάρχου: «Μάχιμα χείλη» κριτική της Κούλας Αδαλόγλου

Καλλιόπη Εξάρχου: «Μάχιμα χείλη»

Σκέφτηκα να φορέσω/ μια χάντρα μνήμης/ Λένε ότι κάνει θαύματα/ ειδικά αν είναι στο χρώμα της θάλασσας/

– έτσι κι αλλιώς γαλάζιες/ ήταν πάντα οι πτυχές/ των ονείρων μου –
«Χάντρα» (σελ.45)

Ένας κόσμος ονείρου που φωτίζεται από γαλάζια χάντρα. Που προσπαθεί να ορίσει τον έρωτα. [...] μοναξιά ως έρημος/ Ανυπεράσπιστη/ Ανεπίστρεπτη/ Ωραία/ Ως θάνατος (σελ.14). Ώσπου, με τρυφερότητα η στραγγισμένη σάρκα αναβαπτίζεται στην κοίτη του ποταμού, ξεπροβάλλουν τα στήθη προτεταμένα, όλο το σώμα τεντωμένο σε μια προσμονή, να ηχήσει με ένα τραγούδι ηδονής.

Τα Μάχιμα χείλη είναι η πέμπτη ποιητική συλλογή της Καλλιόπης Εξάρχου, η οποία δοκιμάζεται και σε άλλα είδη λόγου: στην πεζογραφία αλλά και στον θεατρικό και στον επιστημονικό λόγο – επίκουρη καθηγήτρια Θεατρολογίας, άλλωστε, στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ.

Στην πρόσφατη συλλογή της, στην οριοθέτηση του ποιητικού ερωτικού κόσμου βοηθούν χάρτες οδικοί, χάρτες πορείας. Από το συν (συνεγείρει, συνυφαίνει, συν-χωρεί, συνεύρεση, συν-πόρευση) στο στερητικό α- και στο α-συν-τρόφευτο, και στο άνευ και στην απο-συν-άγωγη, και τούμπαλιν, γιατί κυκλικός μοιάζει να είναι ο κόσμος του ποιητικού υποκειμένου –«του κύκλου τα γυρίσματα που ανεβοκατεβαίνουν», για να θυμηθούμε τον Ερωτόκριτο– όπου όλα να κορυφώνονται, να λιγοστεύουν, να χάνονται και να ξανακερδίζονται. Καθότι αγωνίζονται τα μάχιμα χείλη να αγνοήσουν τα σημάδια που προμηνύουν κακοκαιρία και με ελπίδα, αλλά και άνευ ελπίδας, επιμένουν να εμπιστεύονται το μυστικό/ των μάχιμων χειλιών/ που τα βυζαίνεις/ και σε τρέφουν/ και σε κάνουν/ μεγάλο και τρανό (σελ.59). Αγωνίζονται να κρατήσουν του έρωτα τα ανθισμένα φιλιά, που διατοξεύουν μικρή επίγευση ψυχής.

Ο έρωτας προσεγγίζεται με την αφή. Στα ποιήματα προς το τέλος της συλλογής, καθώς η κίνηση γίνεται ανοδική προς μια κορύφωση, το σώμα υπερασπίζεται το σώμα, πλήρες πόθου γίνεται κομμάτια, σαν θυσία.

Έτσι, προσεγγίζεται ο τόπος του έρωτα, μάλλον ο «ερωτευμένος τόπος», και το ποιητικό υποκείμενο τείνει να γευτεί το φως το ντροπαλό/ το σχεδόν κόκκινο. Με την ελπίδα να φθάσει και να μείνει εκεί χωρίς επιστροφή. Όμως τι σημασία έχει που ο ερωτευμένος τόπος έχει ημερομηνία παραμονής και σύνορα που κλείνουν; Τι είναι προσωρινό, άραγε, όταν η στιγμή έχει την ανείπωτη ένταση; Όταν εκείνος ξέρει το σώμα και το δέχεται ως έχει, και το διασχίζει με φιλιά και το αναρριχά με θωπείες! Ώστε το ποιητικό υποκείμενο να πει, πρώτη φορά στο α' πληθυντικό πρόσωπο, πρώτη φορά στο εμείς: Έτσι ποτίζουμε εμείς τον Έρωτα/ – χείλη με χείλη (σελ.58).

Ωστόσο, η αμφιβολία ταράζει τη βεβαιότητα. Κουράζεται ο έρωτας που έμοιαζε αλώβητος; Το ποιητικό υποκείμενο παρατηρεί εικόνες καθημερινές της κόπωσής του: πρησμένα πόδια, λυγισμένα χέρια, ματωμένα χείλη. Για να εκφράσει την απορημένη θλίψη: κι εγώ τον νόμιζα υπεράνω... (σελ.60).

Τότε είναι που έρχονται στις παρυφές του κόσμου αυτού, του ερωτικού τόπου, το σκοτάδι και οι επισκέπτες της μνήμης. Οι μνήμες φέρνουν τους απόντες, αυτούς που ζουν ακόμα και αυτούς που πέρασαν απέναντι. Ο οίνος γίνεται χοϊκός, σπονδή στην απώλεια. Και το σκοτάδι μοιάζει να κερδίζει τη μάχη, μια που τα ερέβη γνωρίζουν/ καλύτερα τα κατατόπια. Κι εκείνος ο έρωτας, μολονότι σπρωγμένος από τη γλύκα του κρασιού, μένει μαζεμένος, δεν διεκδικεί την υπεροχή του. Για να φιλοσοφήσει το ποιητικό υποκείμενο τα σχετικά με τη ζωή, πως έτσι είναι, μια του ύψους μια του βάθους, αλλιώς πώς θα υπήρχε ισορροπία (σσ.31, 63-64).

Και μέσα στην ταραχή του προσπαθεί να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς με την αμφιθυμία και προκαλεί το σώμα να διαλέξει ανάμεσα στη γεύση και στη γνώση (σελ.39). Να επιλέξει ένα από τα δυο, από την αρετή ή την αυθάδεια των επιθυμιών (σελ.42). Έτσι ξαναγυρνά ο τροχός. Οι μνήμες των απόντων αντιπαλεύουν με το παρόν του έρωτα.

Ο έρωτας προσεγγίζεται με την αφή. Στα ποιήματα προς το τέλος της συλλογής, καθώς η κίνηση γίνεται ανοδική προς μια κορύφωση, το σώμα υπερασπίζεται το σώμα, πλήρες πόθου γίνεται κομμάτια, σαν θυσία. Μέσω της ελπίδας ανασυσταίνεται, προσδοκά και αγγίζει το αντικείμενο του έρωτα: άπαν, με μια θωπεία συνολική, το υποδέχεται με «χάδια στα χέρια». Είναι σαφής η κυριαρχία της αφής σε όλη τη συλλογή, προσδίδοντας την αναγκαία σωματικότητα στη συγκρατημένη ποιητική έκφραση.

Όλη η αντίθεση ανάμεσα στον έρωτα και στην απώλεια εκφράζεται με ένα πλήθος προθέσεων και επιρρημάτων. Η επιλογή αυτή δίνει στη γλώσσα των ποιημάτων ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Από τη μια η αίσθηση μιας λογιότητας καθόλου ενοχλητικής ή ψυχρής, γιατί ταυτόχρονα με τις επιλεγμένες λέξεις ψαύονται μικρές και δυσπρόσιτες γωνίτσες της ψυχής και των αισθημάτων, κι από την άλλη μια σοφή αποστασιοποίηση, ώστε το σώμα που καίγεται να ισορροπεί στην έκφραση του πάθους, των ορίων και των φόβων του. Να προσθέσω εδώ και την ύπαρξη της παρήχησης, του μ και του χ, στον τίτλο: μάχιμα χείλη. Οι παρηχήσεις αναφύονται σε διάφορα σημεία της συλλογής, με επανάληψη συμφώνων και συμπλεγμάτων. Αναφέρω δύο δείγματα ακόμη. Παρήχηση του φ-φρ: φρεσκάδα/ ούτε ένα φωνήεν/ από κείνα τα αλαφροΐσκιωτα (σελ.18). Παρήχηση του χ: να χωρούν/ τρεχάμενο χυμό (σελ.30).

Η συλλογή είναι μια σπουδή στον έρωτα και στον θάνατο, και στα μεταξύ τους όρια. Το τελευταίο ποίημα ονομάζεται «Διαθήκη», ας μην ξεγελάσει τον αναγνώστη ο τίτλος, δεν είναι ποίημα μελαγχολικό, με την αίσθηση του τέλους, αφού τον έρωτα και πάλι εξυψώνει. Όσο η ύπαρξη διαρκεί, θα ορίζεται από τον έρωτα, εφόσον η ύπαρξη εξισώνεται σχεδόν με το ερωτικό αίσθημα: Μόνο/ το ερωτοχτυπημένο/ σώμα μου/ ίσως/ αφήσει διαθήκη/ προς αποκατάσταση/ της αληθείας του/ Αυτήν που δεν τόλμησε/ να κατονομάσει/ στο ανοικτίρμον τώρα/ [...] «Έζησε, ερωτεύτηκε/ και πέθανε»/ θα πούνε/ όταν δεν θα 'μαι εδώ/ Τίποτε λιγότερο/ τίποτε περισσότερο («Διαθήκη», σελ.76).

Ο κύκλος μένει στο ανέβασμα, καθώς κλείνει η ανάγνωση. Με ένα μικρό χαμόγελο θλίψης και πίκρας στην άκρη των χειλιών, αλλά με κυρίαρχη την αίσθηση ότι το ποιητικό υποκείμενο καταφέρνει να δώσει στη ζωή την απαραίτητη κατάφαση, ως αποτέλεσμα μιας μάχιμης ερωτικής διάθεσης.

Μάχιμα χείλη
Καλλιόπη Εξάρχου
Σοκόλη
80 σελ.
Τιμή € 9,58
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΠΟΙΗΣΗ
Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»

Μια ακροβασία πάνω στο κύμα, σαν μια παραλλαγή στον στίχο του άλλου ποιητή (χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία), αυτό μοιάζει να λέει ο Θωμάς Κοροβίνης σε όλα του τα τραγούδια· αλήθεια, ποιήματα ή τραγούδια;...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.