Κώστας Βάρναλης: «Άπαντα τα ποιητικά (1904-1975)»
Εκατόν τριάντα χρόνια πέρασαν από τη γέννηση του Κώστα Βάρναλη (1884-1974), ποιητή που τόλμησε περισσότερο από όποιον άλλο να τάξει τον στίχο του στην υπηρεσία του λαού και να γίνει οδηγητής του. Η νέα έκδοση όλων των ποιητικών κειμένων του μοιάζει πλέον τιμητική, επετειακή και επιπλέον ήταν απαραίτητη. Ο εκδότης μάς ενημερώνει, στο ευσύνοπτο σημείωμά του, ότι η νέα έκδοση περιλαμβάνει έξι ποιητικές συλλογές και μια ανθολόγηση που είχε κάνει ο ίδιος ο Βάρναλης το 1956. Η ανθολόγηση αυτή τιτλοφορείται στην παρούσα συγκυρία «Σκόρπια ποιήματα». Η αναπαραγωγή των κειμένων έγινε από τις αυτοτελείς εκδόσεις, στις οποίες οι επιμελητές είχαν επέμβει ορθογραφικά, απαλείφοντας εξεζητημένους, για την εποχή μας, γλωσσικούς τύπους, και διατηρώντας άλλους, οφειλόμενους σε βαρναλική επιλογή. Επίσης επιχειρήθηκε η ενοποίηση, όπου υπήρχε «πολυτυπία», διατηρήθηκε το πολυτονικό σύστημα αλλά αφαιρέθηκαν οι βαρείες. Διατηρήθηκε, επίσης, «ακέραια η βούληση του ποιητή όσον αφορά τη στίξη, το τελικό -ν και τον ιδιόμορφο εγκλιτικό, διπλό τόνο, που απαντά συχνά στην ποίησή του».
Στο επαρκές χρονολόγιο που περιλαμβάνεται στον τόμο, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει την εξέλιξη του ποιητή από τη γέννηση ως την άνδρωση και από την ωριμότητα ως το τέλος του, ή αλλιώς από τη μία συλλογή στην άλλη και, κυρίως, την ιδεολογική στροφή που έκανε μετά το ταξίδι του στο Παρίσι και την επικοινωνία του με τις νέες πολιτικές ιδέες και συστήματα που είχαν αναφανεί. Εν γένει, μπορεί να παρακολουθήσει την όλη πορεία του ποιητή, διανοητή, η οποία είναι συνυφασμένη με τους κοινωνικούς του αγώνες.
Οι στίχοι του από τον «Οδηγητή»: Δεν είμ’ εγώ σπορά της Τύχης/ ο πλαστουργός της νιας ζωής./ Εγώ ’μαι τέκνο της Ανάγκης/ κι ώριμο τέκνο της Οργής, εκφράζουν αυτό που υπήρξε· μαχητής, διανοητής, εργάτης στην υπηρεσία του λαού και «πλαστουργός της νιας ζωής».
Εκκινώντας από τη γενέτειρά του, Πύργο της Ανατολικής Ρωμυλίας (Μπουγκάς Βουλγαρίας, σήμερα), έφτασε το 1903 στην Αθήνα και φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή, από την οποία αποφοίτησε το 1908 (σύμφωνα με παλιά πληροφορία, την οποία δεν μπόρεσα να διασταυρώσω, πήρε πτυχίο με βαθμό Άριστα «Δέκα», κάτι πρωτοφανές για τη συγκεκριμένη Σχολή). Παράλληλα, γράφει ποιήματα και δημοσιεύει στα περιοδικά της εποχής, κάνει μεταφράσεις αρχαίας τραγωδίας και γαλλικής λογοτεχνίας, υπηρετεί στη Δημόσια Εκπαίδευση, επιστρατεύεται στον Β' Βαλκανικό Πόλεμο, απολύεται από την Εκπαίδευση, επαναπροσλαμβάνεται, επαινείται από τον Παλαμά η διάλεξή του στον «Παρνασσό» για τον Βιζυηνό. Το 1919 πηγαίνει με υποτροφία στο Παρίσι, όπου θα σπουδάσει Φιλοσοφία, Φιλολογία, Κοινωνιολογία και, κυρίως, θα κοινωνήσει στις νέες ιδέες, θα προσχωρήσει στον μαρξισμό και θα συνδεθεί με ιδεολογικούς φίλους τον χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνό (του οποίου η ξυλογραφία για τον Βάρναλη βρίσκεται στην αρχή αυτού του τόμου) και τον δημοσιογράφο Αποστόλη Αποστολόπουλο. Με την πτώση της κυβέρνησης Βενιζέλου ανακαλείται η υποτροφία του, τοποθετείται στο Γ' Γυμνάσιο Πειραιά, εκδίδει Το φως που καίει (1922) με το σημαίνον ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας στην Αλεξάνδρεια και δημοσιεύει στα φιλολογικά περιοδικά της πόλης ποιήματα. Το 1923 με επανορθωτικό νόμο ξαναφεύγει για το Παρίσι, επιστρέφει έναν χρόνο μετά και διδάσκει Νεοελληνική Λογοτεχνία στην Παιδαγωγική Ακαδημία που διευθύνει ο Γληνός (1924). Τιμωρείται με εξάμηνη παύση για στίχους της συλλογής Το φως που καίει (1925), με διαμαρτυρόμενους για την πράξη αυτή επιφανείς του χώρου, μεταξύ των οποίων είναι οι: Παλαμάς, Καβάφης, Βενέζης, Μυριβήλης. Την ίδια χρονιά μετατίθεται σε γυμνάσιο στα Χανιά, αρνείται όμως να αναλάβει υπηρεσία και απολύεται. Το 1926 ξαναφεύγει για το Παρίσι, από όπου στέλνει ανταποκρίσεις. Για βιοποριστικούς λόγους ασχολείται πλέον με τη δημοσιογραφία. Εκδίδει το έργο Σκλάβοι πολιορκημένοι (1927), παντρεύεται την ποιήτρια Δώρα Μοάτσου (1929), εκδίδει την Αληθινή απολογία του Σωκράτη (1931), ταξιδεύει στη Μόσχα μαζί με τον Γληνό (1934) και το επόμενο χρόνο εκτοπίζεται, μαζί με τον Γληνό, στον Άγιο Ευστράτιο (1935), επί καθεστώτος Κονδύλη. Δημοσιεύει πορτρέτα συγγραφέων, λογίων και ψυχικώς ασθενών (1937-38) στην Πρωία και πορτρέτα «Μεγάλων ανδρών» της «Κοσμοκρατόρισσας Ρώμης» (1941), τους μετέπειτα τους Διχτάτορες. Αργότερα έρχεται στο φως Το ημερολόγιο της Πηνελόπης (1946). (Ειρήσθω εν παρόδω ότι μεταφερμένο στο θέατρο με τον τίτλο Οι 300 της Πηνελόπης, καθώς και η Αληθινή απολογία του Σωκράτη ήταν μια δυνατή φωνή αντίστασης, στα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών.) Το 1956 επανεκδίδονται Το φως που καίει και οι Σκλάβοι πολιορκημένοι και μια επιλογή σκόρπιων ποιημάτων, οπότε αρχίζει και η συνεργασία με τις Εκδόσεις Κέδρος που στο εξής θα έχουν την αποκλειστικότητα της έκδοσης του έργου του. Εκδίδονται τα Αισθητικά κριτικά του (1958), ταξιδεύει στη Μόσχα, όπου τιμάται με το Βραβείο Λένιν (1959), εκδίδεται η ποιητική συλλογή Ελεύθερος κόσμος (1965), το θεατρικό έργο Άτταλος ο Γ' (1972), το οποίο επεξεργαζόταν περισσότερο από είκοσι χρόνια και, μετά θάνατον, εκδίδεται το έργο Οργή λαού. Ο Βάρναλης πέθανε στις 16 Δεκεμβρίου 1974, αφού πρόλαβε να δει την πτώση της δικτατορίας.
Παρακολουθώντας τα χρονικά ορόσημα στη ζωή του, αντιλαμβανόμαστε την ποικιλία των μεταβολών της τύχης, πολιτικής πάντα, η οποία καθιστά τη βιογραφία του μυθιστορηματική. Οι στίχοι του από τον «Οδηγητή»: Δεν είμ' εγώ σπορά της Τύχης/ ο πλαστουργός της νιας ζωής./ Εγώ 'μαι τέκνο της Ανάγκης/ κι ώριμο τέκνο της Οργής, εκφράζουν αυτό που υπήρξε· μαχητής, διανοητής, εργάτης στην υπηρεσία του λαού και «πλαστουργός της νιας ζωής».
Άπαντα τα ποιητικά (1904-1975)
Κώστας Βάρναλης
Κέδρος
542 σελ.
Τιμή € 30,00
