Εν αρχή ην ο Λόγος: συγκρότηση και άρθρωση σκέψης, συσχετισμός και αντιστοιχία, αντίληψη της αρμονίας (ή της απουσίας της) μεταξύ των μερών ενός συνόλου. Και άμεση απόρροια του Λόγου, καίρια και καθοριστική, η σύλληψη του Χρόνου – της σύζευξης αναλογίας, προόδου και διάρκειας, αιτίας και επακόλουθου που μετρά και οδηγεί την ύπαρξή μας.

Θεματικοί άξονες της ποιητικής συλλογής του Μιχάλη Π. Δελησάββα Πουλιά στο ξόβεργο, ο Λόγος και ο Χρόνος γεννούν αλληλουχίες που παρά την αυτοτέλεια του κάθε ποιήματος, επανέρχονται και μεταστοιχειώνονται με γνώμονα τα εκάστοτε συμφραζόμενα. Αν και συχνά αγγίζει οικεία υφολογικά πρότυπα (Όμηρος, Σολωμός, Καβάφης, Καρυωτάκης, βιβλικά κείμενα, δημοτικό τραγούδι), το ποιητικό ιδίωμα της συλλογής διατηρεί την ταυτότητά του στο ακέραιο, οικοδομώντας με αδιαπραγμάτευτη συνέπεια το σύμπαν της.

Ο γνήσιος ποιητικός λόγος είναι εξ ορισμού έντιμος και από τη φύση του αδέκαστος. Δεν διστάζει να διαλεχθεί με τον εαυτό του, να τον διυλίσει ψηλαφώντας τα ίδια του τα συστατικά, τις λέξεις με «τον ήχο και το νόημά τους»: εύπλαστο κι όμως δύστροπο, «δύσκολο υλικό» («Η Ποίηση No II», «Λέξεων Εγκώμιον») και συγχρόνως «εργαλείο μαγικό, ναρκωτικό ή ψιμύθι» που συναιρεί τον τόπο και «το χρόνο τον αναρίθμητο» («Λογο-Χρόνος», «Ελπίδα II»), υμνώντας και ανατέμνοντας την «κυρίαρχη», «πανίσχυρη» μνήμη της ατομικής και συλλογικής ύπαρξης («Αντιφωνικά και αβέβαια», «Οι Κανόνες»). Λόγος παρηγορητικός, ανασταίνει απ' τις στάχτες της την προσμονή και την ελπίδα («Προσδοκώντας») και την ίδια στιγμή γίνεται «σκοτεινός, αμφίσημος χρησμός κι αμφίστομη υπόμνηση, σαν λεπίδα» – η «ελπίδα» αναγραμματισμένη («Ό,τι η Ποίηση κομίζει»).

Ο γνήσιος ποιητικός λόγος είναι εξ ορισμού έντιμος και από τη φύση του αδέκαστος.

Ο ποιητής, όπως και ο κάθε δημιουργός, βιώνει τον κόσμο για να τον αποσυναρμολογήσει, να τον επανεφεύρει και να τον ξαναχτίσει απ' την αρχή. «Τα δομικά υλικά του κόσμου» είναι και δομικά υλικά όχι μονάχα της τέχνης του λόγου, μα και οποιασδήποτε άλλης τέχνης. Στη «Σφραγίδα δωρεάς» η ποίηση παραλληλίζεται και συγκρίνεται με τη γλυπτική: στιβαρός, γρανιτένιος λόγος που σμιλεύεται με κόπο και πόνο, του σώματος και της ψυχής. Δεν είναι τυχαίο ότι το εξώφυλλο κοσμεί σχέδιο του γλύπτη Βαγγέλη Μουστάκα (στον οποίο είναι μάλιστα αφιερωμένο το ποίημα). Τέχνη κατεξοχήν απεικονιστική, η γλυπτική παγιδεύει την κίνηση σε αιώνια στάση, αντανακλώντας την εγγενή αντίφαση του αείρροου και του εδραιωμένου στην έννοια όσο και στην έκφανση του Χρόνου και του Λόγου – η οποία επίσης πραγματώνεται στην «καρκινική γραφή» του είναι και του ποιείν («Πουλί στο ξόβεργο»), στην αέναη κυκλική πορεία της υπαρκτικής και υπαρξιακής περιπέτειας του ποιητή αλλά και του ποιήματος και, κατ' επέκταση, του ανθρώπου και της ζωής: ενός «δράματος χωρίς πλοκή» όπου «το μόνο βέβαιο είναι η αρχή και το τέλος», με την «αρχή γνωστή» και το «τέλος άγνωστο» («Λογο-Χρόνος», «Χρονο-γραφία»).

Η εικόνα του πουλιού που έχει πιαστεί στα ξόβεργα, του πετάγματος προς τον ουρανό που αιφνιδιαστικά και βίαια παγώνει σε μια άφευκτη γήινη στατικότητα, υπήρξε ανέκαθεν σύμβολο στέρησης της ελευθερίας. Αν τα φτερά του ανθρώπου είναι ο Λόγος, τότε ο Χρόνος δεν είναι παρά ο ιξός, η αόρατη (αλληγορική) παγίδα που τον κρατά δέσμιο ως τη μοιραία (κυριολεκτική) κατάληξη – χωρίς ωστόσο να αποτελεί άλλοθι για την παθητική αποδοχή του πεπρωμένου, την αμέτοχη παρακολούθηση των γεγονότων: «Η ιστορία δεν είναι μόνο ό,τι συνέβη, είναι και ό,τι θα μπορούσες να κάνεις» («Λογο-Χρόνος»). Η συνειδητοποίηση της κοινής τραγικής μοίρας γίνεται με τον τρόπο της εγκαρδιωτική, παρακινώντας την αντίδραση στο άδικο: «Από εσένα στους άλλους κι από το εγώ στο εμείς [...] δεν είμαστε σκλάβοι εντελώς» («Από την πιο "αδύναμη θέση"»).

Σύμμαχος και παραμυθία η ποίηση, «καταγραφή της δικής σου στιγμής, της μιας, της αυγής από την έβδομη μέρα, αυτής που σου έλαχε» («Πουλί στο ξόβεργο»), ακόμα και όταν προτιμά να καταγγέλλει «ήπια [...] και όσο το δυνατόν ανώδυνα» ή να προσφεύγει σε ένα «ακόμα πιο εύκολο σιβυλλικό "δεν ξέρω"» («Απο-Μυθοποίηση»), θα κρατά πάντα μέσα στους στίχους της «κάτι, έναν καημό, έναν τόπο» για τον καθένα («Η Ευεργεσία του Ποιήματος»): «Θα πω, πως κάποιος με γνοιάσθηκε γράφοντας ένα καταδικό του ποίημα. Θα πω, πως δεν χάθηκαν όλα».

Πουλιά στο ξόβεργο
Μιχάλης Π. Δελησάββας
Λεξίτυπον
72 σελ.
Τιμή € 9,00

Η Μάριον Χωρεάνθη είναι συγγραφέας, κριτικός, εικαστικός, μουσικός και προγραμματίστρια Η/Υ.

Άλλα κείμενα:

• J.K. Rowling: «Το χριστουγεννιάτικο γουρουνάκι»
• Νίκος Χατζηπαπάς: «Νύχτα»
• Κοραής Δαμάτης: «Αφορμές»
• «Ο πολυβραβευμένος Κεν Φόλετ αποκαλύπτει το νέο του μυθιστόρημα» της Μάριον Χωρεάνθη
• Θεοδόσης Μίχος: «Η Αλκμήνη και οι άλλοι»

Twitter