Αλέξιος Μάινας: «Το περιεχόμενο του υπόλοιπου»
Διαβάζοντας την πρώτη αυτή τυπωμένη συλλογή ποιημάτων του Αλέξιου Μάινα, άρχισα και πάλι ν’ αμφιβάλλω: Πώς διαβάζεται τελικά η ποίηση; Κάποτε η φίλη μου και συνοδοιπόρος Δανάη μού είχε δώσει την απλή, μα πολύ δραστική συμβουλή: «διαβάζοντας». Μα τώρα για να διαβάσω ένα ποίημα από τα ογδόντα εννιά, αν μετράω σωστά, της συλλογής χρειάζομαι, απερίσπαστη, μία μέρα. Ή θα έπρεπε να τα περάσω όλα μια φορά από την αρχή ως το τέλος και μετά να ξαναρχίσω με τη σειρά, το ένα πίσω από το άλλο, ή ανάκατα, να πηδάω δηλαδή από το ένα στο άλλο; Μα έλα που, πρώτον, το ίδιο το ποίημα δε σ’ αφήνει να το «περάσεις», έστω κι αν προτίθεσαι να το διαπεράσεις, γιατί σε μαγκώνει κατά κάποιον τρόπο και σου λέει: Εδώ, έχω κάτι ακόμα να σου πω, πού πας, τι κατάλαβες ή μάλλον τι ένιωσες από το «περιεχόμενο». Και, δεύτερον, πού ν’ αρχίσεις να σκέφτεσαι και το «υπόλοιπο» που νόμισες ότι καταρχήν συνέλαβες!
Κι όμως. Έτσι, όπως συνήθως διαβάζεις, στο βάθος συνέλαβες το πολύ λέξεις. Ωραίες λέξεις, μεγαλόπνοες, καμιά φορά εξεζητημένες ως ακατάληπτες, συχνά άπαξ, κατά τη γνώμη σου, λεγόμενες, κι αλίμονό σου αν αποφασίσεις να ανατρέξεις σε λεξικά. Λεξιθηρία; Ασφαλώς όχι, αλλά πάντα κάτι το αναπάντεχο, είτε πρόκειται για κοινές, κοινότατες λέξεις μέσα στο λόγιο ύφος κι άλλοτε για υπερλόγιες ή και φτιαχτές μέσα σε απλό, καθημερινό ύφος. Αν δεν είσαι ικανή να τις διαισθανθείς, άσ’ τες καλλίτερα να λειτουργούν όπως αυτές θέλουν ή κάθε φορά κι αλλιώς. Συχνά σκοντάφτεις σε μιαν εικόνα ή και σε περισσότερες, μονοδιάστατες ή πολυσύνθετες. Ποιο είναι όμως το νόημα του κάθε ποιήματος;
Το μότο του βιβλίου μάς προειδοποιεί: Ό,τι κάνουμε ποτέ δεν το κατανοούν, το επαινούν μονάχα πάντα και το επικρίνουν (Φρ. Νίτσε). Προτείνει λοιπόν ή επιθυμεί υποβολιμιαία ο ίδιος ο ποιητής να τον κατανοήσουμε. Και αυτό είναι λίγο-πολύ μια δέσμευση. Σαν να παραδέχεται ότι πρόκειται για έργο εγκεφαλικό, Kopfgeburt που λένε στα γερμανικά. Αλλά εδώ και παρόλο που γνωρίζω ή μάλλον επειδή γνωρίζω από χρόνια την ποίηση του Αλέξιου, δε θα πέσω στη φάκα του. Δε θ’ αρχίσω να ταξινομώ ούτε να αναζητάω κοινή θεματική, ούτε καν ένα ξεκάθαρο θέμα σε κάθε ποίημα. Δε θα ψάξω πηγές ούτε επιδράσεις. Σαφής εξέλιξη; Τι σημαίνει αυτό, όταν μια συλλογή συντίθεται ύστερα από μια εξοντωτική επιλογή ανάμεσα σε εκατοντάδες ποιήματα που περιμένουν υπομονετικά σ’ ένα συρτάρι! Τα κριτήρια της επιλογής; Αυτό είναι καθαρά δουλειά του δημιουργού τους. Μπορεί να έχει μια λίγο-πολύ κρυφή προτίμηση ή αποσκόπηση. Τι μου προσφέρει μια ανάλογη εξήγηση; Αφήνομαι επομένως στην ανάγνωση, ενίοτε και φωναχτά – μακάρι να είχα τη δυνατότητα να το κάνω συνεχώς, χωρίς δηλαδή να μ’ ακούει άλλος κανείς, αλλά αυτό είναι πράγματι «ουτοπία» που δεν οδηγεί δυστυχώς στην «πραγματικότητα», όπως μου εξηγεί η σεμνή και τόσο πολύτιμη αφιέρωσή του.
Η πραγματικότητα είναι μια ποίηση γεμάτη αίσθημα. Αρκεί να βρεις το μέγεθος του σταγονόμετρου, με το οποίο ο ποιητής γεμίζει την ενδοφλέβια ένεση: Κάποιες ομιχλώδεις Κυριακές/ μετά το σαββατόβραδο σε στέκια ή σοφίτες φίλων/ όταν είμαι θλιμμένος και σκεπτικός/ στα τέλη του χειμώνα/ με κάποια ανύποπτη γι’ άλλους παραφορά/ και περπατώ σ’ έναν άδειο δρόμο/ σαν ξεχασμένος ανάμεσα στα μεγάλα σπίτια [...] Πάχνη θα υπάρχει βέβαια στα δέντρα,/ πάχνη χιονιού που εξισώνει τα χρώματα/ και τ’ αναμοχλεύει κάποτε λίγο/ στροβιλιζόμενη απ’ τις γαλότσες των θυρωρών/ που μασουλάνε μες στην ατσιγαρία τους πασατέμπο/ και συζητούν φωναχτά για να βάλουν στη θέση τους πάλι τις επαρχίες... κι εδώ η σουρεαλιστική πτυχή: κάτω από τις κίτρινες, άδειες λάμπες των εννοιών. (σελ. 18).
Η ουτοπία: Η ζωή μας δεν είναι κατασκήνωση με γιούρτες/ Δεν είναι ζωή νομά./ Ούτε τσιγγάνων που τακτικά μισεύουν./ Γάμος, γενέθλια με τούρτες, έπιπλα μωρά και ζώα στη σάλα./ Αν πλησιάσουν άλλα την εξώπορτα γαυγίζουν [...] (σελ. 42) αλλά τι είναι η ζωή μας; Αν σου δώσω τις απαντήσεις/ θα μου δώσεις την προσδοκία τους; Ρωτάει εμένα, τον αναγνώστη, με το μότο του ίδιου ποιήματος ο ποιητής. Κι εγώ αποτραβιέμαι γι’ άλλη μια φορά, επειδή δεν είμαι σε θέση να του δώσω την προσδοκία μου.
Άπλετα περίτεχνη η ποίηση του Αλέξιου Μάινα. Ακόμη και η διάχυτη ειρωνεία του με το ένδυμα ενός λεπτού χιούμορ μπορεί να παραμένει αδιευκρίνιστη, όχι όμως σκοτεινή. Αυτό είναι η τέχνη του: την αισθάνεσαι, υποψιάζεσαι την πρόκληση, αλλά δε σου επιτρέπει να την εκφράσεις με λόγια, γιατί ο ίδιος δεν περιμένει ούτε έγκριση, αλλά ούτε αντίρρηση: Μάντεψε,/ μετοικώντας, στις ρευστές σεληνοσκιές,/ στην ερώτηση κάποιου γκιόνη/ πίσω απ’ τις ψηλές άνανθες φραγκοσυκιές της χαράδρας/ ότι αποστρέφει το βλέμμα ο περασμένος φανός/ καθώς υπερβαίνει –για να χαθεί– το διάσελο,/ μη σταθείς ούτε να μυρίσεις το βραδινό κρύο/ [...] –σαν ελαφρόπετρες που τρίβονται και ξοδεύονται–/ τα χαρτιά μας/ που απόψε στα βιβλία/ συγκράτησαν το αίσθημα της ζωής/ όπως οι ρίζες/ τη λάσπη/ στην όχθη... (σελ. 109).
Ναι, γράφει σουρεαλιστική ποίηση ο Αλέξιος Μάινας. Κι αυτή η διαπίστωση είναι βοήθημα και συγχρόνως μυστικό εμπόδιο άμεσου πλησιάσματος των στίχων του από τον βιαστικό αναγνώστη. Το ερώτημα ποιος έχει τον καιρό και το πείσμα να ξεπεράσει ή να παραβλέψει αυτό που στο βάθος αποτελεί εξωτερικό περίβλημα της ουσίας, ώστε να φτάσει με άνεση στην απόλαυση, θα μείνει αναπάντητο. Στο τέλος τέλος δε γράφει ο ποιητής για τον άλλον! Στο μεταξύ, έχει γίνει για μένα πεποίθηση: Ο ποιητής (όχι ο πεζογράφος!) γράφει τον εαυτό του και «ο νοών νοείτω»...
Το περιεχόμενο του υπόλοιπου
Αλέξιος Μάινας
Γαβριηλίδης
125 σελ.
Τιμή € 7,00
