Γιώργος Σεφέρης: «Ποιήματα» (Νέα Έκδοση)
Η γενιά του '30 τον είχε, στο κέντρο και στην κορυφή, ηγέτη και δάσκαλο. Οι επόμενες και οι μεθεπόμενες συνέχισαν σαν να μην είχε φύγει. Η ποίησή του σημάδεψε τον αιώνα. Πολλά ποιήματά του τραγουδήθηκαν και βρήκαν πλατιά απήχηση στον κόσμο που τον διάβαζε, αλλά και στον άλλο που δεν τον διάβαζε. Τα δοκίμιά του θεωρούνται υποδειγματικά, τα Ημερολόγιά του κατατοπιστικά, το σύνολο του έργου του σταθμός στα ελληνικά Γράμματα. Είναι ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης, αυτός που μας έφερε το πρώτο Νόμπελ στην Ελλάδα. Ο συνοδοιπόρος Οδυσσέας Ελύτης επανέλαβε το θαύμα δεκαέξι χρόνια μετά, και οι δυο μαζί (αλλά και αρκετοί ακόμα) ανέδειξαν τη σύγχρονη Ελλάδα με τις πληγές της και τα τραύματά της, την Ιστορία της και τα μνημεία της, τον ήλιο και τις ομορφιές της, την ελληνική θάλασσα και την ελληνική γλώσσα, που επί είκοσι πέντε αιώνες δεν έπαψε να δίνει ποιητικά κείμενα. Ο Σεφέρης έκανε πρώτος τη στροφή. Ο Ελύτης δεύτερος και πιο ρηξικέλευθος. Και οι δυο μαζί τάραξαν και συγκλόνισαν εκ θεμελίων το οικοδόμημα της Ποίησης και άνοιξαν νέους δρόμους, αλλάζοντας τον ρου του ποιητικού ποταμού. Μετά από αυτούς η Ποίηση δεν ήταν πια ίδια.
Πέρασαν ήδη εκατό χρόνια και πλέον από τη γέννηση και του ενός και του άλλου, και πέρασε σχεδόν μισός αιώνας από τον θάνατο του πρώτου και πολύ λιγότερο από τον θάνατο του δεύτερου, αλλά το στίγμα παραμένει ανεξίτηλο και θα παραμένει. Οι δύο αυτοί μέγιστοι ποιητές μάς κληροδότησαν έργο μεγάλης πνοής, άφησαν απογόνους, μιμητές, θαυμαστές, αναγνώστες. Οι στίχοι τους ταξιδεύουν στα ποιήματα των άλλων και έτσι το ποιητικό ποτάμι εξακολουθεί να ρέει με όλους τους ποιητικούς προγόνους παρόντες.
Ο εκδοτικός οίκος Ίκαρος, που έχει την τιμή να εκδίδει τους καλύτερούς μας, με κορωνίδα της βιτρίνας του τους δύο μέγιστους ποιητές του 20ού αιώνα, επανέλαβε την έκδοση των Ποιημάτων του Σεφέρη, η οποία συμπίπτει με την επέτειο των πενήντα χρόνων από τη βράβευση του ποιητή με το Νόμπελ. Η επιμέλεια της έκδοσης ανήκει στον Δημήτρη Δασκαλόπουλο, έμπειρο και άξιο βιβλιογράφο και ποιητή, του οποίου το όνομα είναι εγγύηση για την ποιότητα της έκδοσης. Η νέα έκδοση διαφοροποιείται από την πρώτη, λόγω της προσθήκης στην παλιά του τόμου Τετράδιο Γυμνασμάτων β΄ που είχε επιμεληθεί ο Γ.Π. Σαββίδης. Πρόκειται για μία συλλογή που είχε σχεδιάσει ο Σεφέρης δέκα χρόνια πριν από τον θάνατό του και είχε παραδώσει στον Σαββίδη ένα δακτυλογραφημένο τετράδιο με τον προαναφερθένα τίτλο –Τετράδιο Γυμνασμάτων β΄– των οποίων την έκδοση είχε προαναγγείλει ο Ίκαρος, αλλά λόγω της βράβευσής του ο ποιητής δεν ήθελε «να εμφανιστεί την επίσημη αυτή ώρα, με ποιήματα που κάποιοι θα τα θεωρούσαν πάρεργα είτε ρετάλια, και να δώσει λαβή σε σχόλια ότι απέβλεπε σε επίκαιρη "δεκαρολογία"». Εκτός από τον τίτλο που τελικά επέλεξε ο Σεφέρης, είχε σκεφτεί και άλλους, όπως Γάτες, άλογα και άλλα ζωντανά, λόγω των ποιημάτων που φέρουν τίτλους με αυτά τα «ζωντανά». Τελικά όμως η συλλογή κυκλοφόρησε με τον ουδέτερο και περιγραφικό τίτλο, που ήδη έχει, το 1976.
Εκ των συμφραζομένων συνάγεται ότι το περιεχόμενο αυτού του τόμου έχει μια ιδιομορφία και γι' αυτό ο Σαββίδης στο «Σημείωμα του επιμελητή» συγκαταλέγει και τη σημείωση που είχε γράψει ο Σεφέρης για το πρώτο Τετράδιο Γυμνασμάτων (1940), η οποία ταιριάζει και στο παρόν Τετράδιο και «εκφράζει τη σταθερή εκδοτική βούληση του ποιητή». Παραθέτω τη σημείωση:
«Το βιβλίο τούτο είναι φτιαγμένο είτε από διάφορα ποιήματα που δεν έχουν θέση σε καμιά από τις συλλογές που δημοσίεψα ή που θα μπορούσα αργότερα να δημοσιέψω• είτε από κομμάτια της περίστασης δοσμένα σε φίλους• είτε από ασκήσεις λίγο ή πολύ προχωρημένες, εννοώ σαν εργασία. Έτσι όπως έγινε δεν έχει, φαντάζομαι, άλλον ειρμό παρά τη συνέχεια μιας προσπάθειας δέκα χρόνων για την ποιητική έκφραση και ίσως να μην είναι τίποτε άλλο παρά μια συνεισφορά στην κριτική».
Το σύνολο του σεφερικού έργου, λοιπόν, είναι πλέον συγκεντρωμένο σε έναν τόμο, στον οποίο τα παλιά ποιήματα συγκατοικούν με τα άλλα, του Τετραδίου, ολιγόστιχα και εκτενή, σατιρικά και χαριτωμένα, νόστιμα, με έντονη την αίσθηση του χιούμορ και τη λοξή ματιά που διέθετε ο ποιητής, ποιήματα «άλλοτε υπαινικτικού και άλλοτε απροσδόκητα παιγνιώδους χαρακτήρα», όπως γράφει ο Δασκαλόπουλος, μαζί και τα καλλιγραφήματα, όλα αυτά που έπρεπε να ανατρέξουμε να τα αναζητήσουμε σ' αυτόν τον άλλο τόμο.
Ο Δασκαλόπουλος στην «Εκδοτική προϊστορία» των συλλογών του Σεφέρη αναφέρει λεπτομερώς πότε και τι δημοσιεύτηκε, αρχίζοντας από το 1940, πρώτη συγκεντρωτική έκδοση με τίτλο Ποιήματα Ι (Στροφή, Στέρνα, Μυθιστόρημα, Γυμνοπαιδία), δεύτερη, το 1950, με καθιερωμένον έκτοτε τον τίτλο Ποιήματα, με επιμέλεια του Γιώργου Κατσίμπαλη και με τη συμπερίληψη της συλλογής Κίχλη. Τρίτη έκδοση το 1962 εμπλουτισμένη με τη συλλογή Ημερολόγιο Καταστρώματος γ΄ (με αφανή φιλολογική επιμέλεια του Σαββίδη), η οποία επανακυκλοφόρησε ως τέταρτη, με αφορμή το Νόμπελ, τον Νοέμβριο του 1963. Ακολούθησε η πέμπτη το 1964, με το γνωστό έκτοτε μικρό σχήμα και εξώφυλλο του Μόραλη με τη γοργόνα, η έκτη με ζωγραφικά σχόλια του Μόραλη ήταν κατ' εξαίρεσιν μεγαλύτερη, η έβδομη ήταν φωτοτυπία της πέμπτης και κυκλοφόρησε το 1967 και σιωπηρώς ανατυπώθηκε το 1969, η όγδοη αποτέλεσε τη βάση για όλες τις επόμενες και περιέλαβε μερικά ποιήματα, καθώς και τη συλλογή τα Τρία Κρυφά Ποιήματα του 1966. Από την ένατη του 1974 μέχρι σήμερα, όλες οι συγκεντρωτικές εκδόσεις μέχρι την εικοστή τρίτη έκδοση του 2012 ήταν ανατυπώσεις. Αισίως, λοιπόν, βρισκόμαστε στη εικοστή τέταρτη – όσα και τα γράμματα της αλφαβήτου. Και ας ευχηθούμε να τα εκατοστίσει, μέσα στον αιώνα που διανύουμε.
Η απουσία του ποιητή είναι μεγίστη. Οι νέες επέτειοι γέννησης ή θανάτου μακριά ακόμη, οπότε αυτή η νέα έκδοση που μας τον έφερε και πάλι στη σκηνή, με νέο ποιητικό σώμα, πιο φρέσκο, πιο πλήρες, συνιστά, αυτή και μόνη, γεγονός εορτάσιμο, αν και θα μπορούσαμε να πούμε πως το 2014 είναι κι αλλιώς εορτάσιμο. Ήταν το 1914 που ο ποιητής ήρθε από τη Σμύρνη στην Αθήνα, πριν από εκατό ολόκληρα χρόνια. Ο τόμος λοιπόν είναι λιτός, δωρικός, όπως και ο σεφερικός λόγος, λευκός όπως τα μάρμαρα, με τη φωτογραφία του ποιητή στο εξώφυλλο να φυλλομετράει ένα βιβλίο. Οικεία εικόνα, τόσο που νομίζει κανείς πως ακούει τη βαρύθυμη φωνή του να συνομιλεί με τον Οδυσσέα, γιατί αντρειεύεται μιλώντας με τους πεθαμένους, όταν δε του φτάνουν ζωντανοί και βλέπει τα χέρια του που ξέραν να δοκιμάσουν αν ήταν καλά σκαλισμένη στην πλώρη η γοργόνα/ να του χαρίζουν την ακύμαντη γαλάζια θάλασσα μέσα στην καρδιά του χειμώνα.
Ποιήματα
Γιώργος Σεφέρης
επιμέλεια: Δημήτρης Δασκαλόπουλος
Ίκαρος
596 σελ.
Τιμή € 22,00
