Θάνος Φωσκαρίνης: «Χους»

Χαρακτηριστική της φιλοσοφικής θέασης του κόσμου από τον ποιητή Θάνο Φωσκαρίνη είναι η επιλογή του κειμένου «αντί βιογραφικού» που διάλεξε να εγγράψει με λευκά στοιχεία σε σκούρο φόντο στο «αυτί» του βιβλίου: Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στο Πολύγωνο από γονείς εσωτερικούς μετανάστες και γι’ αυτό ερωτευμένους. Διδάχτηκε την τέχνη και τη ζωή στα σχολεία της Δυστυχίας, της Αρρώστιας και της Κωμωδίας των ανθρώπων. Συχνά ήρθε σε σύγκρουση με δυνάμεις της πραγματικότητας ισχυρότερές του που ακόμη πολεμά. Αγάπησε την ελληνική γλώσσα και μια εποχή την ονειρεύτηκε στην Ιταλία. Έχει εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές και άλλες εργασίες. Δεν έχει παντρευτεί, δεν έχει φέρει στον κόσμο κανένα παιδί.

Στο αρκετά εύγλωττο ποίημα με τίτλο «Μεταπτυχιακό ζωής» αναδύεται ανάγλυφη η θεματολογία και η αισθητική θέση του πολλά υποσχόμενου και έμπειρου ποιητή Θάνου Φωσκαρίνη:

γνώρισα πια καλά το ανθρώπινο κτήνος

έξω και γύρω

μες στην εστία που λέγεται οικογενειακή

ή κάποτε μέσα σου ακόμη

έμαθα την παραφροσύνη την εξέγερση

ένιωσα το έγκλημα να με κυνηγά

από το σπάσιμο ενός μπουκαλιού

μέχρι το τσάκισμα του χόρτου

τη μοχθηρία του θεού που βλέπει

το ελάχιστο ψέλλισμά του

μια ειρωνεία

το άλλοτε μειδίαμα

πάλεψα πολύ να τ’ ανατρέψω

κάθε μέρα ξεκινώντας πάλι απ’ την αρχή

όχι ελπίζοντας

μήτε ζητώντας

προσέχοντας μόνο προσέχοντας

μη με σκοτώσει

μην αφεθώ

και μην το αφήσω να καθίσει μέσα μου

γράφω για να υπομείνω την τρέλα των ανθρώπων

γράφω για να μην πάψω ν’ αγαπάω τους ίσκιους

και την ηχώ που σβήνει.

Υψηλή ποίηση, αλλά όχι υψιπετής. Στον τόνο του Λαπαθιώτη, του Ρώμου Φιλύρα, του Καρυωτάκη, της Πολυδούρη, η ζωή στον πλανήτη Γη ως κοιλάδα των δακρύων και ο θάνατος ανεκτέλεστος. Καμία ελπίδα από τα ουράνια, οι άνθρωποι άτιμη φάρα, μόνο να κλέβουν, ν’ απατούν, να προδίδουν και να σκοτώνουν γνωρίζουν καλά. Από την άλλη είναι οι σκιές, τα καβαφικά «φαντάσματα της ηδονής», η αισθητική της απόλυτης ήττας, η ηδονική παράδοση στο μαχαίρι που δε μας σκοτώνει αλλά κόβει το ροδάκινο στα δυο, η σάρκα του άλλου που δεν είναι ποτέ δικός μας, ανακλάσεις στον ραγισμένο καθρέφτη της ύπαρξης, ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις. «Η ποίηση το μόνο καταφύγιο που ποθούμε». Κυριολεξία κι αυτοσκοπός.

Ο Θάνος Φωσκαρίνης μιλάει διαχρονικά για τα ανεπίλυτα υπαρξιακά κενά του ατόμου, που παλεύει χαμένο στις αντιξοότητες της ύλης επιχειρώντας να αποφύγει τον κατακερματισμό των αισθημάτων του στην κιμαδομηχανή του ανεπίδοτου έρωτα και των μισθωμένων σωμάτων, τη δουλεία των ταλέντων και την απεμπόληση των πνευματικών δικαιωμάτων του ανθρώπου που αναζητάει την ελευθερία κι έχει κάθε δικαίωμα στον παράδεισο (όπως λέει ο Ελύτης), αλλά το μόνο που κερδίζει σταθερά κι αναπόδραστα είναι η αλλοτρίωση κι ο στραγγαλισμός κάθε ωραίου κι αληθινού.

Όχι, η ποίηση του Θάνου Φωσκαρίνη δεν είναι πεσιμιστική, διακρίνεται μια φωτεινή απελπισία. Δε διαμαρτύρεται με πεισιθάνατο τρόπο. Φωνάζει γιατί ακόμη ελπίζει, κάτι να διορθωθεί, η ανθρωπότητα να προβεί στο απονενοημένο «ποιοτικό άλμα» που περιγράφει επιτυχώς ο φιλόσοφος Σόρεν Κίρκεγκορ στην Έννοια της αγωνίας. Το στοιχείο της ειρωνείας είναι το επαρκές αντιστάθμισμα της επαπειλούμενης απογοήτευσης. Ο σαρκασμός όπλο επιβίωσης (βιολογικής και πνευματικής). Η ποιητική της ήττας ζυγοσταθμίζεται από την ηδονή της παράδοσης, από την παραδοχή του ανέφικτου, από τη μετρημένη αναζήτηση της ελευθερίας μέσα στη φυλακή της ύλης. Η διεκδίκηση της ευτυχίας ακολουθεί άλλες υποδόριες διαδρομές.

Θα κλείσω το κριτικό σημείωμά μου όπως άρχισα: δίνοντας το λόγο στο λογοτέχνη από το ποίημα «Προς κορεσμό»:

πάντα μια πόρτα έρχεται πέφτει βαριά

ακούγεται στην κλειδαριά ο γδούπος ένα στρίψιμο

πνίγοντ’ οι ανάσες

κατόπιν φέγγει το σχήμα

το πρόσωπο θαμπό

που το βαφτίζει με όνομα εξαρχής

προσέχοντας μη γλιστρήσει και σπάσει

κι η ιστορία μου; ρωτάς

τα όνειρά μου;

μόλις που γυαλίζει τρέχει μια φλέβα κρασιού

δεν προλαβαίνεις να γευτείς τη μέθη