Είναι γνωστές οι ωραίες επιδόσεις της Έλενας Χουζούρη στην πεζογραφία. Ωστόσο, για μένα η Έλενα Χουζούρη είναι και παραμένει ποιήτρια. Μια ποιήτρια που γράφει και μυθιστορήματα. Δεν υποτιμώ αυτή την εκδοχή της παρουσίας της στα γράμματα. Ίσα ίσα υποστηρίζω το αντίθετο: πως όταν οι ταλαντούχοι ποιητές αποφασίζουν να ασχοληθούν στα σοβαρά και όχι ως πάρεργο με την πεζογραφία, τότε έχουμε αποτελέσματα τα οποία πολύ και πολλοί αμιγώς πεζογράφοι θα ήθελαν να έχουν. Ας είναι. Άλλης συζήτησης θέμα. Εδώ μας απασχολεί η τελευταία ποιητική παρουσία της Έλενας Χουζούρη (πρώτη εμφάνιση το 1981 με τη συλλογή Το πρόσωπο και το άλλο από τον Κέδρο), με τίτλο Οι τρυφεροί άντρες και υπότιτλο και τα άλλα ποιήματα, ένα βιβλίο δηλαδή που περιλαμβάνει όλες τις μέχρι τώρα συλλογές της, πάλι από τις Εκδόσεις Κέδρος. Εδώ βεβαίως ανακύπτει το ερώτημα: χρειάζεται μια συγκεντρωτική έκδοση σε έναν δημιουργό που βρίσκεται σε εργώδη ακμή, έστω και υπό την εμβληματική διάσταση μιας τριακονταετίας στα ελληνικά γράμματα; Τι είναι μια τέτοια συγκεντρωτική έκδοση; Επετειακή ή χαρμόσυνη; Έκφραση ματαιοδοξίας ή ανάγκη κατάθεσης; Υπάρχει «πολίτευμα» ή «μοναστική» αφροσύνη;

Έχω την αίσθηση ότι απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα δεν υπάρχουν και η οποιαδήποτε απόπειρα απάντησης ερμηνευτικής μιας τέτοιας κατάθεσης, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μεμψίμοιρη δίκη προθέσεων και μια λυμφατική δυσανεξία, όχι μόνο προς το συγκεκριμένο αποτύπωμα αλλά και προς οποιοδήποτε παρόμοιο, είτε προηγούμενο είτε επόμενο. Όπως και να έχει, η Έλενα Χουζούρη είχε την απολύτως «νόμιμη» ανάγκη να καταθέσει το σύνολο τριάντα χρόνων ποιητικής παραγωγής και άρα να εκτεθεί ακόμα μια φορά –εν συνόλω τώρα– στον κριτικό έλεγχο αλλά και στα αναγνωστικά δεδομένα, καθώς και στην αισθητική (και γλωσσική) πρόσληψη του κάθε αναγνώστη. Όχι μόνο του συγκαιρινού, αλλά ισοτίμως και του παλαιού, ακόμα και εκείνου που έχει παρακολουθήσει τεύχος προς τεύχος (από το ρήμα τεύχω, εννοείται) την πορεία της. Πολλά έχουν συμβεί και επισυμβεί από το 1981 μέχρι σήμερα. Τόσο στο καθαρά αισθητικό (δηλαδή γλωσσικό, πραγματολογικό, λεξικοπρακτικό) όσο και στο πολιτικό πεδίο από όπου αναδύεται η ποίηση. Ή κάθε ποίηση: της ελαχιστότατης λέξης και της μέγιστης χειρονομίας. Αλλιώς εξετάζεται και αλλιώς βεβαιώνεται υπό το φως των σημερινών δεδομένων η οδύνη και η ωδίνη ενός ποιήματος και η κυμοθόη του έμπνευση. Κι αλλιώς τα υλικά της αντοχής του.

Θέλω να πω ότι μια συγκεντρωτική έκδοση (ή μάλλον εκδοχή) ποιημάτων είναι ένα σώμα. Δεν είναι σύνθεμα. Και φυσικά δεν είναι άθροισμα, ούτε μαθηματική πρόοδος. Είναι όλα αυτά, αλλά και κάτι ακόμα. Αυτό το κάτι ακόμα που σώζει μέσα στον καιρό (ανάμεσα στο «ούπω» και στο «μηκέτι», δηλαδή ανάμεσα στο «όχι ακόμα» και στο «ποτέ πια») το κάθε ζωντανό σώμα – και το σώμα μιας συγκεντρωτικής έκδοσης ποιημάτων συνεπώς, εφόσον πρόκειται πράγματι για τη ζώσα κατάσταση που διασαλεύει την ευταξία της ζωής και την αοριστία του θανάτου. Κι αυτό το κάτι ακόμα είναι η ικανότητα του σώματος να ονειρεύεται τον εαυτό του. Μ’ εκείνο τον ερωτικό τροπισμό που αλλάζει το σύμπαν. Ανεπαισθήτως.

Λοιπόν, ναι. Η συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων της Έλενας Χουζούρη είναι ένα σώμα που μπορεί να ονειρευτεί τον εαυτό του. Ένα σώμα που μεγαλώνει αναπαλαιώνοντας τη νεότητά του, δηλαδή ανανεώνοντας την εμπειρία της αλκής του. Νομίζω πως θα αδικούσαμε αυτή την έκδοση αν την υποβάλλαμε σε τεμαχική (και όχι τευχοειδή) παρατήρηση ιατροδικαστικής λογικής. Όχι επειδή το βιβλίο δεν αντέχει την κριτική. Κάθε άλλο. Ο τεμαχισμός όμως θα μας στερούσε τη χαρά της απόλαυσης, οπότε θα μας αποστερούσε και τη χαρά της κατανόησης διά της απολαύσεως. Κρίμα δεν είναι; Κρίμα δεν είναι αν, για παράδειγμα, οδηγούσαμε σιδηροδέσμια τη συλλογή Εάλω η πόλις (που προσωπικά, για δικούς μου λόγους, με συγκινεί βαθύτατα) μέσα στο πλαίσιο της αστικής ποίησης; Κρίμα δεν είναι να δούμε τη συλλογή Οι τρυφεροί άντρες, που έδωσε και τον τίτλο στο βιβλίο, ως άγκιστρο της πιο βαθιάς –αυτό το πολύ του σώματος– νοσταλγικής μεθόδου κατανόησης του άπειρου κόσμου και του άπειρου σώματος; Ναι, λέω. Κρίμα είναι. Άλλωστε, και η Έλενα Χουζούρη στο μότο αυτής της συλλογής γράφει: «Η αλήθεια είναι το σώμα». Πράγματι. Άλλη αλήθεια δεν υπάρχει. Ώστε εδώ, η αλήθεια εδώ είναι το σώμα των ποιημάτων του. Που, όπως είπαμε, δεν είναι άθροισμα. Γιατί δεν υπάρχει άθροισμα. Υπάρχει το σώμα εν πορεία. Και υπάρχει εν πορεία, επειδή ζει. Και ζει, επειδή είναι αληθινό. Και αφού είναι αληθινό, είναι ποιητικό. Μπορεί να αναδιηγηθεί τον εαυτό του και άρα να αναμυθεύσει τον κόσμο. Αυτή τη μηχανή της ποίησης.

Και Οι τρυφεροί άντρες της Έλενας Χουζούρη, τριάντα ολόκληρα χρόνια, με συνείδηση, με ερωτισμό, με ποιητική σοβαρότητα, με σφαγίτιδα φλέβα ακάλυπτη στη φτερωτή της λήθης, επιμένουν στο θόρυβο της μηχανής. Στο μουσικό παράπτωμα της μουσικής, χωρίς το οποίο δεν θα ξέραμε τη σιωπή. Το αξιακό περιεχόμενο της ποίησης.

Δεν είναι παίξε-γέλασε το πράγμα. Δεν είναι παίξε-γέλασε Οι τρυφεροί άντρες της Έλενας Χουζούρη.

Οι τρυφεροί άντρες και τα άλλα ποιήματα
Έλενα Χουζούρη
Κέδρος
158 σελ.
Τιμή € 12,00

Twitter