Γιάνης Βαρουφάκης: «Η αρπαγή της Ευρώπης»
«Μόλις αρχίσει η καταιγίδα, ο τραπεζίτης συμπεριφέρεται σαν καπετάνιος του γλυκού νερού. Όχι μόνο εγκαταλείπει το πλοίο αλλά και, στη βιασύνη του να μπει στη σωστική λέμβο πριν από τους υπολοίπους, τη βουλιάζει καταστρέφοντας το μόνο μέσο που μπορεί να τον μεταφέρει στην ασφάλεια της στεριάς». Αυτή ήταν η άποψη του Τζον Μέιναρντ Κέινς, καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, έτσι όπως την είχε διατυπώσει σε άρθρο του, το 1932, στο περιοδικό Atlantic Monthly· το χρηματιστηριακό κραχ των ΗΠΑ του 1929 ήταν πολύ νωπό στη μνήμη του θρυλικού οικονομολόγου.
Οκτώ δεκαετίες μετά, ο Γιάνης Βαρουφάκης θεωρεί πως οι Ευρωπαίοι τραπεζίτες, και πολύ περισσότερο οι πολιτικοί πάτρωνές τους, δεν διδάχτηκαν τίποτα ούτε από εκείνη την εμπειρία, αλλά ούτε από την εμπειρία της φούσκας των ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ του 2007-8. Και απορεί για το γεγονός ότι οι λαοί της Ευρώπης κατέληξαν να διχάζονται εξαιτίας ενός… κοινού νομίσματος.
Ο Μινώταυρος και η Ευρώπη
Το βιβλίο Η αρπαγή της Ευρώπης άρχισε να γράφεται το 2012, όταν ο μετέπειτα υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας μετακόμισε στο Όστιν του Τέξας για να διδάξει στο εκεί πανεπιστήμιο. Στόχος ήταν η ολοκλήρωσή του την άνοιξη του 2015, τα γεγονότα που μεσολάβησαν όμως –πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά, προκήρυξη εκλογών και υπουργοποίηση του Γ. Βαρουφάκη– έστειλαν τα χειρόγραφα στο συρτάρι.
Για την Ε.Ε., για παράδειγμα, η θέση του είναι συγκεκριμένη: πρόκειται για τη μετεξέλιξη ενός καρτέλ (η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα), μόρφωμα το οποίο σε αντίθεση με άλλα ομοσπονδιακά σχήματα (π.χ. ΗΠΑ), δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει όργανα που εξομαλύνουν τις ταξικές και κοινωνικές συγκρούσεις.
Από εκεί βγήκαν και πάλι το καλοκαίρι του 2015 μετά την παραίτησή του – για την ακρίβεια την αποπομπή του από την κυβέρνηση. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το βιβλίο δεν περιέχει παρά ελάχιστες γαργαλιστικές (ή ανατριχιαστικές, όπως το πάρει κανείς…) λεπτομέρειες από την περίοδο των διαπραγματεύσεων· ο συγγραφέας υπόσχεται όμως ότι αυτό θα είναι το περιεχόμενο ενός άλλου βιβλίου…
Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί συνέχεια του βιβλίου Παγκόσμιος Μινώταυρος (εκδόσεις Λιβάνη, 2012), στο οποίο ο Γ. Βαρουφάκης ασχολήθηκε με την αμερικανική κρίση. Εδώ μελετάει το πέρασμα της κρίσης στην Ευρώπη, αλλά για να εξηγήσει το πώς φτάσαμε στην κατίσχυση της πλεονασματικής γερμανικής οικονομίας, επί των ελλειμματικών οικονομιών του Νότου και την εφαρμογή προγραμμάτων δημοσιονομικής πειθαρχίας (που αποτυγχάνουν αλλά συνεχίζονται αδιάκοπα), ξεκινάει από τη συμφωνία του Μπρέτον Γουντς (1944), την οποία θεωρεί επέκταση του (αγαπημένου του) New Deal σε όλο τον κόσμο. Η διάλυση της συγκεκριμένης συμφωνίας το 1971, όταν οι Αμερικανοί διέκοψαν την προστασία που παρείχε το δολάριο στα ευρωπαϊκά νομίσματα, είναι για τον συγγραφέα η απαρχή της κρίσης που βιώνουμε σήμερα.
Στο βιβλίο ο αναγνώστης θα συναντήσει τις γνωστές απόψεις του πανεπιστημιακού καθηγητή για ορισμένα από τα θεμελιώδη ζητήματα που μας απασχολούν όλους, τεκμηριωμένες με επάρκεια και διατυπωμένες με σαφήνεια.
Hotel Europe
Για την Ε.Ε., για παράδειγμα, η θέση του είναι συγκεκριμένη: πρόκειται για τη μετεξέλιξη ενός καρτέλ (η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα), μόρφωμα το οποίο σε αντίθεση με άλλα ομοσπονδιακά σχήματα (π.χ. ΗΠΑ), δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει όργανα που εξομαλύνουν τις ταξικές και κοινωνικές συγκρούσεις. Μάλιστα, ένα μεγάλο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην Αγγλία και τον τρόπο με τον οποίο αυτή πολιτεύτηκε τις τελευταίες δεκαετίες –ξεπερνώντας δυνατές κρίσεις– με κύριο όπλο της τη (σχετική) ανεξαρτησία της από τις Βρυξέλλες.
Η ρήξη και η έξοδος προϋποθέτουν τη δημιουργία νέου νομίσματος το οποίο για να έχει την οποιαδήποτε τύχη πρέπει να προετοιμαστεί έγκαιρα – έναν χρόνο πριν το λιγότερο, σύμφωνα με τον συγγραφέα. Η ανακοίνωσή του όμως οδηγεί ταυτόχρονα σε υποτίμησή του. Έτσι, η ανακοίνωση της δημιουργίας του, η γενέθλια πράξη του, δηλαδή, είναι ταυτόχρονα και η… κηδεία του.
Για το χρέος των χωρών του Νότου –της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης– παραμένει πιστός στη θέση του για ουσιαστική διαγραφή μεγάλου μέρους του προκειμένου να κινητοποιηθούν όσες υγιείς οικονομικές δυνάμεις έχουν απομείνει.
Για την Ευρωζώνη ο Βαρουφάκης έχει κοινή άποψη με ένα μεγάλο κομμάτι της ευρωπαϊκής κοινωνίας που με κόπο τα κυρίαρχα αστικά media προσπαθούν να χαρακτηρίσουν ως «ευρωσκεπτικιστές»: η είσοδος στο ευρώ προϋποθέτει για κάθε χώρα την καταστροφή του εθνικού νομίσματός της το οποίο δεν μπορεί να ανασυσταθεί.
Έτσι, η ρήξη και η έξοδος προϋποθέτουν τη δημιουργία νέου νομίσματος το οποίο για να έχει την οποιαδήποτε τύχη πρέπει να προετοιμαστεί έγκαιρα – έναν χρόνο πριν το λιγότερο, σύμφωνα με τον συγγραφέα. Η ανακοίνωσή του όμως οδηγεί ταυτόχρονα σε υποτίμησή του. Έτσι, η ανακοίνωση της δημιουργίας του, η γενέθλια πράξη του, δηλαδή, είναι ταυτόχρονα και η… κηδεία του. Μια άποψη που κατά τον Βαρουφάκη θυμίζει τους στίχους του «Hotel California» των Eagles: «Μπορείς να κάνεις τσεκ άουτ όποτε θέλεις, αλλά ποτέ δεν μπορείς να φύγεις».
Όσο για το πώς θα έπρεπε να κινηθεί η ελληνική κυβέρνηση το 2015, ο Γ. Βαρουφάκης θεωρεί ότι υπήρχαν μόνο τρεις λύσεις: η πλήρης παράδοση στους δανειστές (λύση που επιλέχθηκε), η πλήρης ρήξη (που δεν διανοήθηκε ποτέ η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ) και «μια εκστρατεία ανυπακοής στα διατάγματα των Βρυξελλών και της Φρανκφούρτης, εντός της Ευρωζώνης, προκειμένου να εξαναγκαστεί η επίσημη Ευρώπη είτε να αναθεωρήσει την αρχιτεκτονική του νομίσματός της είτε να παραβιάσει τους δικούς της νόμους εκδιώκοντας βίαια από την Ευρωζώνη ένα κράτος μέλος». Ο ίδιος, φυσικά, ήταν με την τρίτη επιλογή, η οποία όμως απορρίφθηκε από την «αριστερή» κυβέρνηση των «Θα σκίσω τα μνημόνια» και «Γκόου μπακ μαντάμ Μέρκελ».
Η αρπαγή της Ευρώπης
Οι ρίζες της καταστροφικής διαχείρισης μιας αναπόφευκτης κρίσης
Γιάνης Βαρουφάκης
Μετάφραση: Ελένη Αστερίου
Πατάκη
474 σελ.
ISBN 978-960-16-6743-0
Τιμή: €17,90
