Laurence Rees: «Το σκοτεινό χάρισμα του Αδόλφου Χίτλερ»
Ένας από τους λόγους που οδήγησαν στην παροχή κολοσσιαίων εξουσιών στον Χίτλερ, εξουσίες που κανένας ηγέτης του εικοστού αιώνα δεν γνώρισε ποτέ, ήταν η αγωνιώδης αναζήτηση των Γερμανών για κάποιον ήρωα που θα τους λυτρώσει, έναν ήρωα που υμνήθηκε από φιλοσόφους σαν τον Σοπενχάουερ και τον Νίτσε, ειδικά τον τελευταίο που πίστευε όσο κανένας άλλος σ’ αυτόν τον μυστηριακό υπεράνθρωπο που θα οδηγούσε τον λαό του μ’ έναν τρόπο μαγικό σ’ έναν ιδανικό κόσμο όπου ο θεός δεν παίζει κανένα σοβαρό ρόλο. Επιπλέον, στη διάρκεια του μεσοπολέμου σοβούσε η χειρότερη οικονομική κρίση του εικοστού αιώνα οδηγώντας τα εκατομμύρια των Γερμανών να ψάχνουν για κάποιου είδους προφήτη, έναν νέο Λούθηρο, ένα πλάσμα σαν αυτά που περιγράφονταν στις όπερες του Βάγκνερ που παρακολουθούσε αδιαλείπτως ο Χίτλερ όσο ζούσε στην Αυστρία.
Όλα αυτά τα στοιχεία έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης μιας χωρίς προηγούμενο προπαγάνδας που ενορχηστρώθηκε από κυνικούς μωροφιλόδοξους απύθμενης εξουσιομανίας σαν τον Γκέμπελς, τον Γκέρινγκ και τον Χίμλερ, μια προπαγάνδα που χρησιμοποιώντας τα τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής, όπως τον κινηματογράφο και το ραδιόφωνο, κατάφερε να οδηγήσει τους Γερμανούς σε μια ομαδική παράκρουση, από την οποία δεν θα συνέρχονταν παρά μόνο βλέποντας τα αεροπλάνα να βομβαρδίζουν ανελέητα τις πόλεις τους και τους συμμάχους να προελαύνουν από ανατολικά και δυτικά ισοπεδώνοντας τη χώρα τους, με τον πρώην περήφανο ηγέτη τους να κρύβεται τρομαγμένος στα υπόγεια καταφύγια έχοντας χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα.
«... το στοιχείο που ανέκαθεν διαφοροποιούσε τη Γερμανία από τους γείτονές της ήταν το γεγονός ότι επρόκειτο για ένα κράτος το οποίο ήταν στριμωγμένο σε ένα σχετικά άβολο σημείο της Κεντρικής Ευρώπης, με σχετικά περιορισμένους πόρους, που σχεδόν πάντοτε προσπαθούσε να διεξαγάγει τους λεγόμενους “βραχύβιους και λυσσαλέους” πολέμους, ένας όρος η πατρότητα του οποίου ανήκει στον Μέγα Φρειδερίκο κατά τον 18ο αιώνα ...» Αυτή είναι μία από τις εξηγήσεις που δίνουν οι ιστορικοί στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν την απόφαση των Γερμανών να εμπιστευτούν απολύτως τις τύχες τους σ’ έναν ποταπό τυχοδιώκτη σαν τον Χίτλερ.
Χρησιμοποιώντας τις κοινωνιολογικές προσεγγίσεις του μεγάλου κοινωνικού επιστήμονα Μαξ Βέμπερ για τον χαρισματικό ηγέτη, ο Βρετανός συγγραφέας φωτίζει κάθε στιγμή της ανόδου του Γερμανού δικτάτορα καταφεύγοντας σε άφθονες προσωπικές μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων που επέζησαν και που συνέλεξε όλα αυτά τα χρόνια ερευνώντας το ναζιστικό φαινόμενο, όντας παραγωγός και κινηματογραφιστής ντοκιμαντέρ του BBC.
Οι αναμνήσεις των ανθρώπων που τον γνώρισαν εκ του σύνεγγυς μιλούν για κάποιο διαβολικό χάρισμα που είχε ο Χίτλερ να μαγνητίζει τους συνομιλητές του και ιδίως τα πλήθη χρησιμοποιώντας τη ρητορική του δεινότητα, απευθυνόμενος στο συναίσθημα και την απογοήτευση του κοινού, κατηγορώντας για όλα τα δεινά της υφηλίου τους Εβραίους σε ομιλίες ατελείωτες που θύμιζαν παραληρήματα ενός ανισόρροπου. Πίσω από την ανεξήγητη ικανότητα του Γερμανού δικτάτορα να ελέγχει τις μάζες των Γερμανών, ο Laurence Rees σε τούτο το βιβλίο ερευνά την ιδεολογία της εποχής όπου κυριαρχούσε ένα μείγμα ακραίου ιδεαλισμού, στυγνού κοινωνικού δαρβινισμού και μέγιστης ανασφάλειας καθώς ακροδεξιοί φασίστες, και ακροαριστεροί επαναστάτες καθοδηγούμενοι από το κόμμα των μπολσεβίκων, είχαν βγει εκτός ελέγχου ποδοπατώντας με μανία και δίχως καμιά λογική την εύθραυστη δημοκρατία. Ταυτόχρονα το ευρύτερο πλαίσιο χαρακτηριζόταν από την αδιαφορία των υπερδυνάμεων για τις άγριες διώξεις των Εβραίων και την ωμή επιθετικότητα του νέου καθεστώτος, αδιαφορία που μεταβλήθηκε σε πανικό στο αντίκρισμα των γερμανικών μεραρχιών που προήλαυναν μέσω των Αρδεννών καταλαμβάνοντας τη Γαλλία μέσα σε μόλις τέσσερις μέρες. Η τύχη σίγουρα ευνόησε τον Χίτλερ στα πρώτα χρόνια και τα ρίσκα που έπαιρνε όντας μανιακός τυχοδιώκτης από τη φύση του απέδιδαν το ένα μετά το άλλο, δίνοντας τροφή στη γιγάντωση της εικόνας του χαρισματικού ηγέτη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες, τις πεποιθήσεις και τις ανομολόγητες επιθυμίες των ανθρώπων.
Σ αυτήν τη «συναρπαστική μελέτη», όπως τη χαρακτήρισε ο Antony Beevor, ο Laurence Rees, ένας από τους πιο πετυχημένους σύγχρονους ιστορικούς, ξαναπιάνει το θέμα του ναζισμού που φαίνεται να τον έχει απασχολήσει στον υπέρτατο βαθμό προσπαθώντας να εξηγήσει τις αιτίες της ανέλιξης ενός ατόμου που ξεκίνησε από τόσο χαμηλά για να υποσκελίσει στη συνέχεια όλους τους σημαντικούς πολιτικούς της Γερμανίας του μεσοπολέμου και να καταστεί πανίσχυρος, απειλώντας σε κάποια στιγμή την ασφάλεια ολόκληρου του πλανήτη. Χρησιμοποιώντας τις κοινωνιολογικές προσεγγίσεις του μεγάλου κοινωνικού επιστήμονα Μαξ Βέμπερ για τον χαρισματικό ηγέτη, ο Βρετανός συγγραφέας φωτίζει κάθε στιγμή της ανόδου του Γερμανού δικτάτορα καταφεύγοντας σε άφθονες προσωπικές μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων που επέζησαν και που συνέλεξε όλα αυτά τα χρόνια ερευνώντας το ναζιστικό φαινόμενο, όντας παραγωγός και κινηματογραφιστής ντοκιμαντέρ του BBC, για τα οποία έχει δεχτεί επανειλημμένα κορυφαίες βραβεύσεις.
Το χάρισμα του Χίτλερ κατά τον Rees, που και πάλι πετυχαίνει να διεισδύσει στα άδυτα των αδύτων της πιο σκοτεινής περιόδου της σύγχρονης ιστορίας, αυτό το δαιμονικό χάρισμα αναπτύχθηκε εδράζοντας στις βαθύτερες ανάγκες των κοινωνιών που αναζητούν σωτήρες για να τους λυτρώσουν επιτρέποντας σε ψυχρούς καιροσκόπους σαν τον Χίτλερ να χρησιμοποιήσουν τα πιο αισχρά μέσα μέσω μαφιόζικων ενεργειών όπως δολοφονίες και τρομοκρατία, ώστε να καταξιωθούν και να αναρριχηθούν σε θέσεις από τις οποίες δεν κατέρχονται προτού καταστρέψουν μαζί τους ολόκληρο το εποικοδόμημα.
Το σκοτεινό χάρισμα του Αδόλφου Χίτλερ
Laurence Rees
Μετάφραση: Ουρανία Παπακωνσταντοπούλου
Πατάκης
391 σελ.
ISBN 978-960-16-6764-5
Τιμή: €18,80
