Γιάννης Ν. Κολοβός: «Κοινωνικά απόβλητα;»
Τι ήταν το πανκ; Το γνωρίζουμε ως μια ακραία εκδοχή του ροκ η οποία ξεπήδησε, σχεδόν ταυτόχρονα, στις δύο πλευρές του Ατλαντικού στα μέσα της δεκαετίας του 1970 και εναντιώθηκε, μουσικά και αισθητικά στην παντοκρατορία των δισκογραφικών εταιρειών, το γιγαντισμό των συναυλιών και τον περφεξιονισμό των μουσικών παραγωγών.
Οι πανκ του Κολοβού προσφέρουν στον αναγνώστη υπέροχες αφηγηματικές σκηνοθεσίες του εαυτού τους, ξαναπλάθοντας τον «τόπο των βιωμένων εμπειριών τους».
Για το πανκ, το οποίο στον αγγλοσαξονικό κόσμο έχει γίνει αντικείμενο μελέτης εδώ και 30 χρόνια, έχουν διατυπωθεί διάφορες ερμηνείες. «Μύθοι» οι οποίοι προέκυψαν από την ανάγκη πολλών επιστημόνων να το ερμηνεύσουν με όρους πολιτικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτισμικούς. Στο βιβλίο του ο Γιάννης Κολοβός, ο κορυφαίος μελετητής του πανκ στην Ελλάδα, εξετάζει αρκετούς από τους μύθους αυτούς: ότι το πανκ συνδέεται με το ντανταϊσμό και την Καταστασιακή Διεθνή, ότι είναι η νέα εκδοχή της παλαιάς κριτικής στη μαζική κουλτούρα από τη Σχολή της Φρανκφούρτης, ότι το πανκ «υποδυόταν την προλεταριακότητα και τη φτώχεια» ή ότι ήταν «το rock της ουράς για το επίδομα ανεργίας».
Μουσικός, δημοσιογράφος & αναλυτής
Ο Γιάννης Κολοβός προσεγγίζει το εγχώριο πανκ, ένα μικρό σε αριθμό δρώντων καλλιτεχνών μουσικό/ αισθητικό κίνημα το οποίο εμφανίστηκε (και) στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και υπάρχει, έχοντας υποστεί ηχητικές κι αισθητικές αλλαγές, μέχρι σήμερα. Η προσέγγισή του είναι η καλύτερη που έχει καταγραφεί στην ελληνική βιβλιογραφία και οι λόγοι είναι τρεις: υπήρξε πανκ μουσικός, υπήρξε δημοσιογράφος σε πανκ περιοδικά και μελετάει τα κοινωνικά φαινόμενα ως πανεπιστημιακός εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
Πιο συγκεκριμένα, υπήρξε ντράμερ στα Κοινωνικά Απόβλητα; ένα από τα εμβληματικά συγκροτήματα της δεύτερης γενιάς του ελληνικού πανκ. Η μικρή αλλά πυκνή θητεία του στην πρώτη γραμμή του επέτρεψε να δημιουργήσει ο ίδιος ένα δίκτυο άτυπων «συνεργατών» για τη συγγραφή του βιβλίου, δίκτυο που του δίνει τη δυνατότητα να εισέρχεται διεισδυτικά τον μικρόκοσμο που εξετάζει. Υπήρξε όμως και δημοσιογράφος, αφού παρακολούθησε και κατέγραψε το πανκ στις σελίδες ερασιτεχνικών περιοδικών, των fanzine, στα οποία ο ίδιος ήταν είτε ο εκδότης είτε ο συνιδιοκτήτης, ενώ συνέχισε και μετά την πρώτη περίοδο της ενασχόλησής του με το underground press ως συνεργάτης επίσημων media. Στη συνέχεια σπούδασε ιστορία στο Παν/μιο Αθηνών, το Liverpool University και το University College Dublin, πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και πρόσφατα αναγορεύθηκε διδάκτορας στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παν/μίου Θεσσαλίας.
Για τη συγγραφή του βιβλίου στηρίχθηκε σε πλούσια αγγλόφωνη κι ελληνική βιβλιογραφία, έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών, μεγάλο μέρος του οποίου ο συγγραφέας ήδη γνώριζε, κατείχε κι επεξεργαζόταν για χρόνια. Το έργο αποτελεί το πιο ολοκληρωμένο επιστημονικό έργο για το πανκ στην Ελλάδα, ενώ διεκδικεί με αξιώσεις μια θέση ανάμεσα στις πιο ενδιαφέρουσες κοινωνικές έρευνες που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια.
Ο Γιάννης Κολοβός συνομίλησε επί μακρόν με 28 αγόρια και κορίτσια διαφόρων ηλικιών, τα οποία αποτελούν μέρος αυτού που ονομάζουμε ελληνικό πανκ (κυρίως μέλη μουσικών συγκροτημάτων) και κατέγραψε, επεξεργάστηκε κι ανέλυσε τις συνομιλίες αυτές. Έθεσε περίπου τα ίδια ερωτήματα σε όλους, ομαδοποίησε τις απαντήσεις τους αλλά διατηρώντας τον ιδιαίτερο χαρακτήρα καθενός «πληροφορητή», όπως αποκαλεί αυτούς τους «αόρατους» συνεργάτες του (με την έννοια ότι δεν αναφέρονται τα ονοματεπώνυμά τους).
Υποπολιτισμός και «σκηνή»
Στα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου ο συγγραφέας προσεγγίζει το πανκ σε θεωρητικό επίπεδο. Οι δύο κύριες λέξεις με τις οποίες οριοθετεί το «φαινόμενο» πανκ είναι ο «υποπολιτισμός» και η «σκηνή», λέξεις τις οποίες ο Γ. Κολοβός χρησιμοποιεί ως εργαλειακές μονάδες οργάνωσης, αποτύπωσης και ερμηνείας του εμπειρικού υλικού της παρούσας έρευνας.
Η πρώτη λέξη, ο «υποπολιτισμός» έρχεται να αντικαταστήσει στο έργο του Κολοβού, αλλά και στη διεθνή βιβλιογραφία πλέον, τον όρο υποκουλτούρα. Η δεύτερη, η «σκηνή», σύμφωνα με τον συγγραφέα, είναι η κοινή στέγη «κάτω από την οποία συσπειρώνονται οι μουσικοί και το κοινό στο οποίο απευθύνονται, αλλά και η μεταξύ τους αλληλεπίδραση, οι τόποι στους οποίους συγκεντρώνονται, οι υποδομές που χρησιμοποιούν (χώροι για συναυλίες, φανζίν, δισκογραφικές εταιρείες) και οι αναβαθμοί ελέγχου που ασκούν τα ίδια τα μέλη της σκηνές σε αυτές. Στη σκηνή επίσης τοποθετώ τα νοήματα που δίνονται στα αντικείμενα, τις πρακτικές, τις χειρονομίες, τις τελετουργίες, τα οποία, ως ομολογία, καθορίζουν την ταυτότητα των μελών της. Επιπλέον εννοώ την “κοινωνία”, δηλαδή τη διάχυση και την πρόσληψη αυτών των νοημάτων εντός κι εκτός σκηνής, και, συνεπώς, τον τρόπο με τον οποίο βιώνουν την ταυτότητά τους οι πανκς ως κοινότητα αλλά και ατομικά».
Κεντρική έννοια στο βιβλίο του Γιάννη Κολοβού είναι επίσης το «δίκτυο κατοχύρωσης της ετερότητας». Με τη συγκεκριμένη έννοια, ο συγγραφέας περιγράφει το σύνολο των δραστηριοτήτων («τεχνουργήματα» αποκαλεί κάποιες από αυτές) με τις οποίες ο συγκεκριμένος «υποπολιτισμός» προβάλλει προς τα έξω και κατοχυρώνει προς τα μέσα την ιδιαιτερότητά του. Τους τρόπους δηλαδή μέσω των οποίων συγκροτείται μια «σκηνή» και αποκτά ταυτότητα μέσα στον ευρύτερο κοινωνικό σχηματισμό.
Ζωή εντός κι εκτός πανκ
Στα επόμενα κεφάλαια, ο Κολοβός εξιστορεί την εξέλιξη του πανκ από τη μετεγκατάσταση των χώρων διασκέδασης της νεολαίας από την Πλάκα στα Εξάρχεια και τη συνακόλουθη, νομαδικού τύπου μετακίνηση των πανκ. Το βάρος όμως της ανάλυσής του πέφτει αλλού: στον τρόπο με τον οποίο οι συνομιλητές/ πληροφορητές του «σκηνοθετούν τον εαυτό τους» Έτσι, ο Γ. Κολοβός παρακολουθεί την εξέλιξη σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο των συνομιλητών του, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 μέχρι πέρυσι, και καταγράφει τις σχέσεις που αναπτύσσουν. Στο πλαίσιο αυτό θα γίνουν αναφορές στις οικογένειές τους, την εμπειρία τους από το εκπαιδευτικό σύστημα και τους λόγους για τους οποίους προσέγγισαν και τελικά εντάχθηκαν στην πανκ κοινότητα.
Το έργο αποτελεί το πιο ολοκληρωμένο επιστημονικό έργο για το πανκ στην Ελλάδα, ενώ διεκδικεί με αξιώσεις μια θέση ανάμεσα στις πιο ενδιαφέρουσες κοινωνικές έρευνες που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια.
Θα γίνουν αναφορές στον τρόπο με τον οποίο συνέχισαν και συνεχίζουν τη ζωή τους, το βιοπορισμό τους και τη σχέση τους με την έννοια της εργασίας, την εργασιακή ηθική και την (όποια) καριέρα τους στα χρόνια που κύλησαν, τη διάθεσή τους και τελικά την επιλογή ορισμένων από αυτούς να δημιουργήσουν οικογένειες, στο πιο «ανθρώπινο» κεφάλαιο του βιβλίου.
Οι πανκ του Κολοβού προσφέρουν στον αναγνώστη υπέροχες αφηγηματικές σκηνοθεσίες του εαυτού τους, ξαναπλάθοντας τον «τόπο των βιωμένων εμπειριών τους». Ο συγγραφέας τούς καθοδηγεί διακριτικά στην έκθεση ή για την ακρίβεια στην εκμυστήρευση μιας σειράς από αυστηρά προσωπικές ιστορίες οι οποίες όμως είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ακριβώς διότι από ένα σημείο και μετά παύουν να είναι «προσωπικές» κι εκφράζουν ουσιαστικά την ίδια την πολυμορφία του πανκ ως κοινωνικού κινήματος.
Κοινωνικά απόβλητα;
Η ιστορία της πανκ σκηνής στην Αθήνα, 1979-2015
Γιάννης Ν. Κολοβός
Απρόβλεπτες Εκδόσεις
664 σελ.
ISBN 978-960-99847-4-4
Τιμή: €19,08
