Μπεν Γκόλντεϊκρ: «Bad Pharma: Τα παιχνίδια που παίζει η φαρμακοβιομηχανία» κριτική του Θανάση Αντωνίου
Το βιβλίο Bad Pharma του Άγγλου ιατρού και συγγραφέα Μπεν Γκόλντεϊκρ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα δοκίμια που κυκλοφορούν αυτό το διάστημα και συστήνεται, ανεπιφύλακτα, σε όλους τους αναγνώστες του Διάστιχου· εδώ η λέξη «όλοι» αποκτά την κυριολεκτική διάστασή της, διότι όλοι οι αναγνώστες μας έχουν πάρει, παίρνουν ή κάποια στιγμή στη ζωή τους θα πάρουν φάρμακα. Πρόκειται για βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης το οποίο πραγματοποιεί οργανωμένη, τεκμηριωμένη και... βιτριολική επίθεση στην παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία, χωρίς όμως να παραβλέπει το γεγονός ότι τα τελευταία 50 χρόνια διάφορες καινοτομίες, προερχόμενες από αυτή ακριβώς τη βιομηχανία, έχουν σώσει αμέτρητες ζωές.
Το βιβλίο θα σας συναρπάσει για τρεις κυρίως λόγους: α) καταπιάνεται με ένα θέμα που μας αφορά όλους, β) αναπτύσσει τα επιμέρους θέματά του με εξαιρετική τάξη αλλά και εκλεπτυσμένο χιούμορ, έτσι ώστε να είναι απόλυτα κατανοητό κι από τον μη μυημένο αναγνώστη – σε αυτόν, άλλωστε, απευθύνεται, και γ) είναι καλογραμμένο και καλομεταφρασμένο· ανάγνωσμα που, παρά την έκτασή του, δεν θα σας κουράσει. Θα σας τρομάξει όμως...
Ο συγγραφέας παρακολουθεί το φάρμακο σε όλα τα στάδιά του: από την έρευνα των εταιρειών για τη δημιουργία νέων ουσιών περνάει στις πρώτες δοκιμές σε υγιείς και, στη συνέχεια, σε ομάδες από ασθενείς και μας εξηγεί το πώς ένα φάρμακο υποβάλλεται για έγκριση, πώς λαμβάνει άδεια, πώς προωθείται στην ιατρική/νοσοκομειακή κοινότητα και, αν χρειαστεί, πώς αναβαθμίζεται, πώς ανακαλείται όταν παρουσιάζει προβλήματα, πώς αποσύρεται όταν αντικαθίσταται ή αντιγράφεται από άλλα πολύ φθηνότερα «ουσιωδώς όμοια» σκευάσματα – τα γνωστά γενόσημα (για τα οποία ο συγγραφέας δεν είναι αρνητικός).
Κύριο συμπέρασμα του συγγραφέα είναι ότι σε μια από τις, υποτιθέμενα, καλύτερα ρυθμιζόμενες σφαίρες της ανθρώπινης ζωής, αφήσαμε εδώ και χρόνια να χαθεί ο έλεγχος.
Πέρα όμως από τις έρευνες και τις δοκιμές, στις οποίες είναι αφιερωμένο το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, συναρπαστικές είναι και οι σελίδες που αναφέρονται στον ρόλο των ρυθμιστικών Αρχών, αμερικανικών και ευρωπαϊκών, οι οποίες άβουλες, αδύναμες και πολλές φορές ελεγχόμενες από τη βιομηχανία, αδυνατούν να επιτελέσουν τον ρόλο τους.
ΕΤΣΙ ΕΙΝΑΙ, ΑΝ ΕΤΣΙ ΝΟΜΙΖΕΤΕ...
Από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου, ο συγγραφέας μάς μεταφέρει σε έναν εφιαλτικό κόσμο αμάθειας από την πλευρά αρκετών ιατρών, παραπλάνησης από την πλευρά των εταιρειών, αδιαφορίας από την πλευρά των Αρχών και (αναγκαστικής) άγνοιας από την πλευρά ημών, των ασθενών.
Αυτά που διαπιστώνει και μας εξηγεί με εξαιρετικά παραδείγματα από την ειδησεογραφία και τη βιβλιογραφία των τελευταίων χρόνων είναι συγκλονιστικά: έρευνες φαρμακευτικών εταιρειών για νέα φάρμακα διακόπτονται όταν τα αποτελέσματά τους δεν είναι ευνοϊκά για την ουσία που σχεδιάζουν και το γεγονός της διακοπής δεν ανακοινώνεται ποτέ· γιατροί δεν έχουν ιδέα για τις πραγματικές επιπτώσεις των θεραπειών που χορηγούν· ιατρικά περιοδικά επιλέγουν τι θα δημοσιεύσουν ανάλογα με το ποιος και πόσο διαφημίζεται σε αυτά· ερευνητές που αναζητούν φήμη και καταξίωση υπογράφουν εξευτελιστικά συμβόλαια με φαρμακευτικές εταιρείες· πανεπιστημιακές επιτροπές κι επιτροπές δεοντολογίας δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους, ενώ ένα αυστηρό αν και φαύλο κύκλωμα με ρήτρες εμπιστευτικότητας ανάμεσα σε ερευνητές, ασθενείς, φαρμακευτικές εταιρείες, πανεπιστήμια, περιοδικά και νοσοκομεία, στερεί πολύτιμη πληροφόρηση από την ιατρική κοινότητα.
Ένα προς ένα τα στάδια παραγωγής ενός φαρμάκου, από τον σχεδιασμό της ουσίας μέχρι την εμπορική ονομασία της και την επίσημη κυκλοφορία της, παρουσιάζονται με γλαφυρό τρόπο στο απολαυστικό βιβλίο του Μπεν Γκόλντεϊκρ, ο οποίος τα τελευταία χρόνια ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο δίνοντας διαλέξεις σε εκδηλώσεις υψηλού κύρους. Και τι μας λέει: το πώς οι φαρμακευτικές εταιρείες βρίσκουν εθελοντές για τη δοκιμή νέων φαρμάκων (τους υγιείς από φυλακές, κέντρα περίθαλψης αστέγων, ταμεία ανεργίας και τις αφρικανικές χώρες, και τους ασθενείς από νοσοκομεία αφού υπογράψουν πολυσέλιδα, δυσνόητα και απρόσβλητα από τον μέσο δικηγόρο συμβόλαια) και τι προβλήματα έχουν προκληθεί σε ανθρώπους που δέχτηκαν να υποβάλουν το κορμί τους σε τέτοιες δοκιμές. Μας εξηγεί το πώς οι φαρμακευτικές παραποιούν τα αποτελέσματα στις έρευνες ενηλίκων για να καλύπτει το φάρμακό τους και τα παιδιά. Το πώς αποκρούουν τις, κατά τεκμήριο χλιαρές, πιέσεις των ρυθμιστικών Αρχών για περισσότερη πληροφόρηση επί των ερευνών, το πώς κωλυσιεργούν όταν χρειάζεται να δώσουν στοιχεία ή εξηγήσεις κ.ά.
Κεντρική θέση του συγγραφέα είναι ότι παραβιάζεται συστηματικά η βασική αρχή κάθε ιατρικής δομικής: ένα φάρμακο θα πρέπει να δοκιμάζεται από ανθρώπους που μπορούν να το αποκτήσουν κι όχι από απόκληρους της ζωής που, ενδεχομένως, δεν γνωρίζουν καν σε τι συμμετέχουν.
ΠΑΡΤΕ ΕΜΒΟΛΙΑ
Πέρα όμως από τις έρευνες και τις δοκιμές, στις οποίες είναι αφιερωμένο το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, συναρπαστικές είναι και οι σελίδες που αναφέρονται στον ρόλο των ρυθμιστικών Αρχών, αμερικανικών και ευρωπαϊκών, οι οποίες άβουλες, αδύναμες και πολλές φορές ελεγχόμενες από τη βιομηχανία, αδυνατούν να επιτελέσουν τον ρόλο τους.
Στις σελίδες του Bad Pharma θα διαβάσετε ασφαλώς και το χρονικό του Tamiflu της Roche, υπόθεση που είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο πριν από μερικά χρόνια, καθώς η, όπως αποδείχτηκε σχεδιασμένη, υστερία σχετικά με τη γρίπη, είχε ως στόχο αποκλειστικά και μόνο την πώληση εκατομμυρίων εμβολίων που δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ και πουθενά.
Το βιβλίο εξηγεί μια σειρά από πολύ γνωστές στη φαρμακευτική βιομηχανία έννοιες και όρους, όπως οι «contract research organizations», οι υποτιθέμενες ανεξάρτητες εταιρείες ερευνών που λειτουργούν για λογαριασμό των επίσημων φαρμακευτικών εταιρειών και οι οποίες είναι πρακτικά εκτός δημόσιου ελέγχου. Διαβάστε επίσης τον όρο «ρυθμιστική αιχμαλωσία», που αναφέρεται στο πώς οι φαρμακευτικές μέσα από δώρα, παροχές και φιλικές σχέσεις ελέγχουν τα μέλη των ρυθμιστικών Αρχών (και πώς τα προσλαμβάνουν μερικές φορές με τριπλάσιους μισθούς από αυτούς που δίνει το κράτος...) και βάλτε τα κλάματα με τις «εσπευσμένες εγκρίσεις», με τις πολλές δηλαδή εγκρίσεις φαρμάκων κάθε Δεκέμβριο, όλως τυχαίως, για να μπορούν ελεγκτές και ελεγχόμενοι, στη συνέχεια, να απολαύσουν τις διακοπές τους – πληρωμένες συνήθως από τις φαρμακευτικές.
ΕΙΣΤΕ ΟΛΟΙ ΑΡΡΩΣΤΟΙ
Στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου θα διαβάσετε για τη μετά την παραγωγή του φαρμάκου πορεία του στην αγορά και την κοινωνία: πώς οι φαρμακευτικές μέσα από την «ιατρικοποίηση» και τη «νοσοποίηση» μετατρέπουν απλές, συνήθεις ανθρώπινες καταστάσεις σε νοσήματα, π.χ. μια κακοκεφιά την ανάγουν σε κατάθλιψη. Πώς σωματεία ασθενών ελέγχονται με δωράκια από τις φαρμακευτικές, με αντάλλαγμα την προώθηση και την προβολή των προϊόντων τους, ενώ θα σας εντυπωσιάσει, στο σχετικό με τα ΜΜΕ κεφάλαιο, ο ρόλος των δημοσιογράφων αλλά και των «ghost writers». Οι τελευταίοι είναι πεπειραμένοι στη συγγραφή μελετών δημοσιογράφοι, υπάλληλοι των φαρμακευτικών, οι οποίοι συντάσσουν ευνοϊκά για ένα φάρμακο δημοσιεύματα (βασισμένοι σε ελεγχόμενες έρευνες από τη φαρμακευτική) τα οποία, στη συνέχεια, υπογράφουν ως δικά τους πονήματα διακεκριμένοι ιατροί και δημοσιεύονται μάλιστα σε ιατρικά περιοδικά.
Το βιβλίο δεν είναι απλώς μια παράθεση καταγγελιών, μια διήγηση εξωφρενικών ιστοριών για το πώς νέα, παντελώς άχρηστα, αν όχι επικίνδυνα, φάρμακα βρίσκουν τον δρόμο προς τα ράφια των φαρμακείων και των νοσοκομείων, αλλά περιέχει και προτάσεις. Ο Μπεν Γκόλντεϊκρ ζητάει μαζικότερες και φθηνότερες δοκιμές φαρμάκων υπό την εποπτεία πραγματικά ανεξάρτητων φορέων, «ξεκλείδωμα» των αρχείων που διατηρούν οι ρυθμιστικές Αρχές, πρόσβαση της ιατρικής κοινότητας στην πραγματική –και όχι στη φιλτραρισμένη– γνώση, διάκριση «εξουσιών» στην επιθεώρηση και έλεγχο της πανεπιστημιακής ερευνητικής κοινότητας για το πώς και με ποιου τα χρήματα διεξάγει έρευνες και βγάζει συμπεράσματα.
Bad Pharma
Τα παιχνίδια που παίζει η φαρμακοβιομηχανία
Ben Goldacre
μετάφραση: Γιάννης Σιδέρης
Μεταίχμιο
528 σελ.
Τιμή € 18,80
