Ζαν-Κλωντ Μισεά: «Τα μυστήρια της Αριστεράς»
Ο Ζαν-Κλωντ Μισεά δεν χαρίζεται στην Αριστερά: υποστηρίζει ότι έχει περιοριστεί στη διεκδίκηση αιτημάτων όπως η νομιμοποίηση του γάμου των ομοφυλοφίλων, η νομιμοποίηση της ινδικής κάνναβης κ.ά., την ώρα που συναινεί στην οικοδόμηση μιας εμπορευματοποιημένης κι απάνθρωπης, απόλυτα καπιταλιστικής Ευρώπης. Έτσι, όταν καλεί τους «κανονικούς ανθρώπους» που έχουν αγανακτήσει από την άνιση, ανήθικη και αλλοτριωτική κοινωνία, δεν θεωρεί ότι ο αγώνας θα πρέπει να γίνει υπό την αιγίδα της Αριστεράς. Μάλιστα, καλεί τους πολίτες να στοιχηθούν με την Αριστερά ενάντια στην Αριστερά!
Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ
Το παρόν εξαιρετικό δοκίμιο αποτελεί άλλη μια συμβολή του Γάλλου πολιτικού φιλοσόφου στη ζωηρή συζήτηση που έχει ανοίξει τα τελευταία χρόνια στη Γαλλία σχετικά με τον διαχωρισμό των εννοιών «Αριστερά» και «Δεξιά». Σε αντίθεση με άλλους διανοητές, βιβλία των οποίων έχουμε παρουσιάσει στο Διάστιχο, όπως ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ, ο Νίαλ Φέργκιουσον ή ο Κόλιν Κράουτς, ο Μισεά απορρίπτει τον καπιταλισμό, δεν επιθυμεί τη βελτίωσή του, αντίθετα, επιτίθεται σε όσους –από την Αριστερά προερχόμενοι– προσπαθούν να τον κάνουν να «δουλέψει» καλύτερα.
Σύμφωνα με τον Μισεά, ο σύγχρονος καπιταλισμός εξελίσσεται με άξονα την αδιάκοπη κινητικότητα που επιβάλλει στο παγκόσμιο εργατικό δυναμικό και στηρίζεται στο πνίξιμο της ηθικής και πνευματικής κληρονομιάς των λαών προβάλλοντας μια κουλτούρα κατανάλωσης, μια νέα «κουλτούρα εγωισμού» (την έννοια αναλύει στο συλλογικό βιβλίο Η κουλτούρα του εγωισμού, που κυκλοφόρησε πέρυσι από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις). Την ίδια στιγμή, η Αριστερά όχι μόνο αδυνατεί να αποτελέσει επιλογή εξόδου από τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού (ο Κορνήλιος Καστοριάδης ήταν ένας από τους μέντορες του Μισεά...), αλλά, ακόμα χειρότερα, ενστερνίζεται τη νομιμοποιητική βάση του: τον φιλελευθερισμό.
Με αφετηρία την «καρδιά» του πολιτικού φιλελευθερισμού, την υπεράσπιση δηλαδή των ατομικών δικαιωμάτων, ο Μισεά εξαπολύει μια φιλοσοφική επίθεση, η οποία διαλύει τους μύθους της φιλελεύθερης ιδεολογίας. Θεωρεί τον φιλελευθερισμό υπεύθυνο για την αρπακτικότητα του σύγχρονου πολιτισμού και τη διάχυτη απανθρωπιά των Δυτικών κοινωνιών και καλεί τον λαό να συσπειρωθεί πίσω από ένα πρόγραμμα εξόδου από τον καπιταλισμό. Η έξοδος αυτή, όμως, δεν μπορεί να γίνει με τη σημερινή Αριστερά.
Στην προσπάθειά του να εξηγήσει στους συνομιλητές του στη Γαλλία (μεταξύ αυτών ο Φλοριάν Γκιγί του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας, ο συγγραφέας κι ακτιβιστής Πολ Αριές κ.ά.) γιατί αυτή η Αριστερά δεν μπορεί να απελευθερώσει την Ευρώπη από το κεφάλαιο, γυρνάει πίσω στον «αιώνα των Φώτων», τον Διαφωτισμό και την εμφάνιση του φιλελευθερισμού και του σοσιαλισμού. Η σύντομη αλλά υπέροχη ιστορική αναδρομή του μας πηγαίνει στη Γαλλική Επανάσταση, τις κοινωνικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα (Γαλλία 1848 και 1871) και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους του 20ού αιώνα.
Με αφετηρία την «καρδιά» του πολιτικού φιλελευθερισμού, την υπεράσπιση δηλαδή των ατομικών δικαιωμάτων, ο Μισεά εξαπολύει μια φιλοσοφική επίθεση, η οποία διαλύει τους μύθους της φιλελεύθερης ιδεολογίας. Θεωρεί τον φιλελευθερισμό υπεύθυνο για την αρπακτικότητα του σύγχρονου πολιτισμού και τη διάχυτη απανθρωπιά των Δυτικών κοινωνιών και καλεί τον λαό να συσπειρωθεί πίσω από ένα πρόγραμμα εξόδου από τον καπιταλισμό. Η έξοδος αυτή, όμως, δεν μπορεί να γίνει με τη σημερινή Αριστερά. Αυτό είναι το πρώτο και το σημαντικότερο συμπέρασμα του δοκιμίου.
ΓΙΑΤΙ ΟΧΙ (ΑΥΤΗ) Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ
Σύμφωνα με τον Ζ.Κ. Μισεά, η Αριστερά λάτρεψε την αγορά και τον ανταγωνισμό, τις επιχειρήσεις και την «απεριόριστη ανάπτυξη» κι ασπάστηκε τελικά τον πολιτισμικό φιλελευθερισμό, «πολιορκητικό κριό» που μέσα σε περίπου 200 χρόνια την άλωσε ιδεολογικά. Υπεύθυνο θεωρεί τον μαρξισμό ο οποίος, κατά τον Γάλλο φιλόσοφο, ευθύνεται για τη μετατόπιση του ενδιαφέροντος της Αριστεράς από την αγάπη για τη γη (και τη γεωργική παραγωγή) και την κριτική της τεχνολογικής εκβιομηχάνισης, στη λατρεία της «προόδου» και την ατέρμονη κινητικότητα. Με ιδεολογικό οπλοστάσιο το οποίο θυμίζει έντονα τόσο τον Γκι Ντεμπόρ (του οποίου ο Μισεά είναι μεγάλος θαυμαστής), όσο και τον Αντρέ Γκορζ, ο συγγραφέας θυμίζει ότι ο καπιταλισμός και η κατανάλωση («η κατανάλωση είναι το ψευδώνυμο του καπιταλισμού» αναφέρει) συνδέονται άμεσα με την απαξίωση του ίδιου του εμπορεύματος που παράγεται.
Η στροφή της Αριστεράς δεν είναι όμως μόνο οικονομική, σήμερα πλέον είναι και φιλοσοφική, εκτιμάει ο Μισεά. Εκτός από την εξύμνηση της «ανάπτυξης του κεφαλαίου», η Αριστερά διαπράττει και το δεύτερο και σοβαρότερο λάθος: καταπνίγει το ιδεώδες μιας αταξικής κοινωνίας «μέσα στα νύχια του φιλελευθερισμού». Κατά τον Γάλλο στοχαστή, η πίστη της Αριστεράς στην «χειραφετητική ανάπτυξη» του σύγχρονου καπιταλισμού είναι μια πλάνη αφού, όπως έχει αποδείξει η Ιστορία του 20ού αιώνα, «η απογείωση των παραγωγικών δυνάμεων γεννάει τέρατα». Μια ματιά στη σύγχρονη Ευρώπη δεν μπορεί παρά να επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς του και να δικαιολογήσει απόλυτα το μένος του ενάντια στον φιλελευθερισμό αλλά και τις σοσιαλδημοκρατικές εκδοχές που κλήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες να «διορθώσουν» τα κακώς κείμενα.
Επιστρέφοντας στην κριτική του φιλελευθερισμού, ο Μισεά κρατάει αποστάσεις από μια αντίληψη της ατομικής ελευθερίας που διαλύει την «κοινοτική ζωή». Στέκει απέναντι στο σύμπαν του απόλυτου ανταγωνισμού. Στέκει απέναντι στην αδιαφορία του φιλελευθερισμού για τα γεωγραφικά σύνορα και τους αυθεντικούς πολιτισμούς και βροντοφωνάζει «όχι» στους «αφηρημένους ανθρώπους», αυτούς δηλαδή που κατ' εντολή του φιλελευθερισμού δεν έχουν (ή δεν πρέπει να έχουν...) πατρίδα, πολιτισμό, γλώσσα.
Για τον Μισεά, η λύση είναι πάντα ο σοσιαλισμός: η ισότητα, η απελευθέρωση και η χειραφέτηση ως κληροδοτήματα της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά και η πάλη ενάντια στον φιλελευθερισμό. Απόρριψη της παλινόρθωσης των ανισοτήτων που μας γυρνάει στον Παλαιό Κόσμο και επιστροφή στην ατομική και συλλογική αυτονομία με εισαγωγή της έννοιας της ελευθερίας, χωρίς όμως να υπονομευτούν τα θεμέλια του κοινωνικού δεσμού. Απορρίπτει επίσης τη νέα Δεξιά, για την οποία επιφυλάσσει μια εξοντωτική κριτική: για τον Μισεά, η Δεξιά υπερασπίζεται υποκριτικά τις παραδοσιακές αξίες (ειρωνεύεται τον Σαρκοζί και τους ομοίους του).
Και κλείνει με την ευχή να μπορέσει «η Αριστερά της Αριστεράς» να απορρίψει τον καπιταλισμό ως απόλυτο κοινωνικό γεγονός, να κινητοποιήσει κοινωνικές δυνάμεις ακόμα και μέσα στον «λαουτζίκο της Δεξιάς» και να γίνει και πάλι μια Αριστερά της προόδου και των «Φώτων».
Εξαιρετικά τα σχόλια των δύο επιμελητών, Γιώργου Καραμπελιά και Χριστίνας Σταματοπούλου, για τα ονόματα/γεγονότα που αναφέρονται στο κείμενο του Μισεά και πολύ ενδεικτική για το κλίμα που επικρατεί σήμερα σε ένα τμήμα της ευρωπαϊκής διανόησης η εισαγωγή του Γ. Καραμπελιά. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν σχόλια του ίδιου του συγγραφέα για το κείμενό του, σχόλια που γράφτηκαν μετά την πρώτη δημοσίευση στη Γαλλία και τα οποία είναι εξίσου, αν όχι και περισσότερο, απολαυστικά με το ίδιο το κεντρικό κείμενο του βιβλίου.
Τα μυστήρια της Αριστεράς
Από το ιδεώδες του Διαφωτισμού, στον θρίαμβο του απόλυτου καπιταλισμού
Ζαν-Κλωντ Μισεά
μετάφραση: Στράτος Ιωαννίδης
Εναλλακτικές Εκδόσεις
176 σελ.
Τιμή € 13,00
