fbpx
Συλλογικό: «Τομές ήθους και χώρου»

Συλλογικό: «Τομές ήθους και χώρου»

Το 1677 ο φιλόσοφος Μπαρούχ Σπινόζα δημοσίευσε το έργο του Ηθική αποδεδειγμένη με τρόπο γεωμετρικό (Ethica ordine geometrico demonstrate), το οποίο συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα φιλοσοφικά κείμενα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Στο έργο αυτό, ο σπουδαίος Ολλανδός φιλόσοφος επιχειρεί τη συσχέτιση των όρων «ηθική» και «γεωμετρία», επιχειρεί δηλαδή τη συσχέτιση της ηθικής φιλοσοφίας με τις αποδεικτικές προσεγγίσεις των γεωμετρικών θεωρημάτων.

Ο Σπινόζα δεν ήταν ο πρώτος –ούτε φυσικά ο τελευταίος– φιλόσοφος ο οποίος προσπάθησε να αξιοποιήσει τη δύναμη των θετικών επιστημών στην ερμηνεία φιλοσοφικών ζητημάτων, ούτε ο πρώτος που χρησιμοποίησε τη γεωμετρία ως βασικό στοιχείο συγκρότησης του Λόγου – το προνόμιο αυτό ανήκει στους κλασικούς Έλληνες φιλοσόφους. Ήταν όμως αυτός που παρέδωσε στις νεότερες γενιές Ευρωπαίων στοχαστών μια πρώτη, ολοκληρωμένη διερεύνηση των σχέσεων ανάμεσα στις παραστάσεις και τις διαμορφώσεις τοπίου που χαρακτηρίζονται από γεωμετρικούς ή άλλους τρόπους οργάνωσης και στο ήθος των κοινωνιών.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΟΤΗΤΑΣ

Στις μέρες μας, σύμφωνα με τον Νικόλαο-Ίωνα Τερζόγλου, λέκτορα στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. και εκ των συγγραφέων κι επιμελητών του παρόντος συλλογικού τόμου δοκιμίων, καταγράφεται μια στροφή στον χώρο της αρχιτεκτονικής θεωρίας: μια «επιστροφή της ηθικής», η οποία έχει ευεργετικές συνέπειες για τη συνολική συγκρότηση της αρχιτεκτονικής μεθόδου ή του τρόπου θεμελίωσης της αρχιτεκτονικής γνώσης.

Εδώ και μισόν αιώνα περίπου, οι σχέσεις ηθικής και αρχιτεκτονικής έχουν γίνει αντικείμενο ανάλυσης από κορυφαίους αρχιτέκτονες σε όλο τον κόσμο και το παρόν έργο επιχειρεί να παρουσιάσει πτυχές από τη γόνιμη αυτή συζήτηση, καθώς και ορισμένες νέες τάσεις στην αρχιτεκτονική θεωρία.

Είναι πράγματι εντυπωσιακό πόσοι ετερόκλητοι, φαινομενικά άσχετοι μεταξύ τους και ασύμπτωτοι, μερικές φορές, παράγοντες επηρεάζουν την αρχιτεκτονική, όπως επίσης είναι συγκλονιστικό να διαπιστώνει κανείς, με τη βοήθεια του αναλυτικού λόγου των ίδιων των αρχιτεκτόνων, πόσο βάθος, πόσες κοινωνικές αναφορές και, τελικά, πόση σχέση με την ηθική έχει η αρχιτεκτονική ως συλλογική τέχνη κι επιστήμη.

Οι τρεις Έλληνες επιμελητές του παρόντος τόμου, η Κυριακή Τσουκαλά (καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ.), ο Νικόλαος- Ίων Τερζόγλου και η Χαρίλεια Παντελίδου (λέκτορας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ.), προσκάλεσαν και παρουσιάζουν εκλεκτούς αρχιτέκτονες και φιλοσόφους από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οι οποίοι ασχολούνται συστηματικά με τις σύγχρονες τάσεις της αρχιτεκτονικής και διερευνούν συνολικά την κοινωνική διάσταση της χωρικότητας.

Τα κείμενα του τόμου διακρίνονται σε αμιγώς ιστορικά, σε εκείνα δηλαδή που παρουσιάζουν την ιστορική εξέλιξη στη σχέση αρχιτεκτονικής, φιλοσοφίας και ηθικής, και στα θεωρητικά, σε εκείνα δηλαδή όπου αναλύονται λεπτές έννοιες, διατυπώνονται κριτικές κι εξάγονται συμπεράσματα για την ίδια την αρχιτεκτονική, την κοινωνία και την ηθική.

Είναι πράγματι εντυπωσιακό πόσοι ετερόκλητοι, φαινομενικά άσχετοι μεταξύ τους και ασύμπτωτοι, μερικές φορές, παράγοντες επηρεάζουν την αρχιτεκτονική, όπως επίσης είναι συγκλονιστικό να διαπιστώνει κανείς, με τη βοήθεια του αναλυτικού λόγου των ίδιων των αρχιτεκτόνων, πόσο βάθος, πόσες κοινωνικές αναφορές και, τελικά, πόση σχέση με την ηθική έχει η αρχιτεκτονική ως συλλογική τέχνη κι επιστήμη.

ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΒΕΛ ΣΤΗ «ΦΩΛΙΑ» ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ

Στο κείμενο του Jonathan Hill, για παράδειγμα, που φέρει τον τίτλο «Ο χώρος του καιρού», ο καθηγητής Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στο University College of London παρουσιάζει μια μελέτη του για τη βρετανική ύπαιθρο και τους φημισμένους κήπους της, τον πυρηνικό σταθμό στο Dungeness στο Σάσεξ και την επίδρασή του στο τοπίο, αλλά και τη σταδιακή εμπορευματοποίηση της γης μέσα από τα μάτια ενός Βρετανού σκηνοθέτη, του Derek Jarman, ο οποίος αναζητάει τοποθεσίες για τα γυρίσματα των ταινιών του κι εξοχική κατοικία για τον ίδιο.

Υπέροχο και το κείμενο του πολυγραφότατου Γερμανού φιλοσόφου Karsten Harries, ο οποίος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ εδώ και πάνω από μισόν αιώνα και έχει τιμηθεί για το έργο του τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην πατρίδα του, τη Γερμανία. Ο Harries, σε ένα απολαυστικό κείμενο με τίτλο «Περί του ηθικού νοήματος του χώρου και της διαμόρφωσης του χώρου», μπλέκει το προπατορικό αμάρτημα και την εκδίωξη των Πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο (έναν τόπο όπου δεν υπήρχε ανάγκη δημιουργίας κατοικίας, άρα κι αρχιτεκτονικής), τον Κάιν (που σύμφωνα με τη Βίβλο είναι ο πρώτος δημιουργός πόλης), τη Βαβέλ –ασφαλώς– ως το πρώτο έργο αρχιτεκτονικής και την καταστροφή του φημισμένου καθεδρικού ναού της Ρενς στη Γαλλία από γερμανικά αεροπλάνα κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (ο πόλεμος ενάντια σε κάθε ηθική, θρησκευτική ή αρχιτεκτονική τάξη), για να καταλήξει στο πικρό συμπέρασμα πως «η επιθυμία για ελευθερία τροφοδοτεί την κακή διάθεση εναντίον της αρχιτεκτονικής». Συμπληρώνει μάλιστα το κείμενό του με μια αριστοτεχνική ανάλυση της ανάγκης του ανθρώπινου πνεύματος τόσο για ανακάλυψη νέων χώρων στη γη ή το διάστημα (άρα για μια «περιπέτεια» της αρχιτεκτονικής), όσο και για την οικειότητα με έναν γενέθλιο τόπο (το σπίτι ως καταφύγιο του σώματος και της ψυχής).

Στο ιστορικό κείμενό τους, η Κυριακή Τσουκαλά και ο Αργεντινός Claudio Conenna (διδάκτωρ στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ.), ασχολούνται με την έννοια της διακόσμησης του χώρου στη νεωτερική και σύγχρονη εποχή ξεκινώντας, φυσικά, από την ερμηνεία του όρου στην αρχαία Ελλάδα, στη λατινική γραμματεία, την περίοδο της Αναγέννησης (η αρχιτεκτονική επανακτά την κλασική ομορφιά στην ύψιστη και πλέον αφηρημένη καθαρότητά της) και συνεχίζει με τα χρόνια του Bauhaus, για να φτάσει μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

Σύμφωνα με τους Conenna-Τσουκαλά: «η ηθική συνδέεται με τις έννοιες της διαφοράς, του άλλου, των (πολλών) αληθειών». Οι συγγραφείς παρουσιάζουν τάσεις μέσα στους κόλπους της σύγχρονης αρχιτεκτονικής η οποία «επιθυμεί να συμμετέχει –με τον δικό της μορφολογικό/συμβολικό τρόπο– στην κατάλυση των διακρίσεων και των άνωθεν επιβαλλόμενων νοημάτων», άρα σε μια νέα ηθική. Στο πλαίσιο του δοκιμίου τους παρουσιάζονται επίσης ορισμένα από τα πιο εμβληματικά σύγχρονα οικοδομήματα, όπως «η Φωλιά», το περίφημο Ολυμπιακό Στάδιο του Πεκίνου, σύμβολο της κινεζικής υπεροχής αλλά και αναφορά στην ταπεινή κατοικία των πουλιών.

Ορισμένοι από τους συγγραφείς του παρόντος έργου συμμετέχουν με κείμενά τους και στο συλλογικό έργο νεολαία.www.δημόσιος χώρος (σε επιμέλεια Claudio Conenna – Μαρίας Δανιήλ), επίσης από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, εδώ.

Τομές ήθους και χώρου
Συλλογικό έργο
επιμέλεια: Κυριακή Τσουκαλά, Νικόλαος-Ίων Τερζόγλου, Χαρίκλεια Παντελίδου
Επίκεντρο
288 σελ.
Τιμή € 19,00
001-patakis-eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.