Εκατοντάδες γυμνάσια και λύκεια σε όλη τη χώρα τελούν υπό κατάληψη και σε αρκετά πανεπιστήμια επικρατεί αναβρασμός κι ένταση ανάμεσα σε μερίδα φοιτητών και τις πρυτανικές αρχές. Ειδικά σε ό,τι αφορά τα ΑΕΙ, ένα από τα ζητήματα που προκαλούν την ένταση είναι η διαχείριση του πανεπιστημιακού χώρου, ο έλεγχος της πρόσβασης και η αξιοποίηση των υποδομών τους.

Αλλά και στα γυμνάσια-λύκεια, τα ζητήματα της παλαιότητας (και ακαταλληλότητας...) των υποδομών και η «ασφυξία» των ελεύθερων χώρων τους απαντώνται συχνά στις λίστες των αιτημάτων που μοιράζουν οι νεαροί μαθητές πίσω από τα κάγκελα της οργής.

ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΩΡΟΥ

Ο δημόσιος χώρος είναι μια εξαιρετικά σημαντική παράμετρος των σύγχρονων κοινωνιών και η σχέση της νεολαίας με τη διαχείρισή τους είναι, κατά τους συγγραφείς του παρόντος συλλογικού έργου, κορυφαίας σημασίας για την κοινωνικοποίησή της. Σε μια περίοδο που η νεοφιλελεύθερη εκδοχή της ελευθερίας και των ατομικών δικαιωμάτων δημιουργούν κλίμα ρευστότητας (ή και τρομερής έντασης, όπως για παράδειγμα βλέπουμε στα ΑΕΙ), η νεολαία προσπαθεί να βρει σημεία στήριξης, αλλά τα σημεία αυτά είναι δυσεύρετα.

Η παρατεταμένη περίοδος εκπαίδευσης και η καθυστερημένη ένταξή τους στον εργασιακό βίο (τώρα με την κρίση ακόμα πιο αργά και βασανιστικά...), άρα και στη ζώσα κοινωνία, εγκλωβίζει τους νέους και τις νέες σε καταστάσεις εξάρτησης και μερικής ανελευθερίας, συχνά δε, τους περιθωριοποιεί εντελώς. Η διεκδίκηση του δημόσιου χώρου από την πλευρά τους γίνεται με τρόπο επιθετικό, με όρους «πολέμου» μερικές φορές.

Ο δημόσιος χώρος είναι μια εξαιρετικά σημαντική παράμετρος των σύγχρονων κοινωνιών και η σχέση της νεολαίας με τη διαχείρισή τους είναι, κατά τους συγγραφείς του παρόντος συλλογικού έργου, κορυφαίας σημασίας για την κοινωνικοποίησή της.

Στον παρόντα τόμο έχουν συγκεντρωθεί θεωρητικές αναλύσεις, ένα διήγημα, ένα αρχιτεκτονικό κείμενο και δύο ιστορικά άρθρα με αντικείμενο τη σχέση της νεολαίας με τον δημόσιο χώρο, τον ρόλο της αρχιτεκτονικής αλλά και της εκπαίδευσης στην κοινωνικοποίηση των νέων και στη δημιουργία μιας ουσιαστικής σχέσης με τον περιβάλλοντα χώρο τους.

Τα δύο ιστορικά κείμενα αφορούν το μεν πρώτο τη σχέση των νέων με το αυτοκίνητο, με αφορμή το πώς η σχέση αυτή παρουσιάζεται στις κινηματογραφικές ταινίες, ενώ το δεύτερο αναφέρεται στην ιστορία των αμερικανικών παιδότοπων, των ελεύθερων δηλαδή δημόσιων χώρων που με κόπο δημιούργησαν μέσα στις πόλεις οι Ευρωπαίοι μετανάστες, με ίδια μέσα, ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα.

Το αρχιτεκτονικό κείμενο αφορά την παρουσίαση του πρωτοποριακού –κι όχι μόνο τεχνικά– σχολείου Manuel Belgrano στην Κόρδοβα της Αργεντινής, ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο αποπνέει το ελεύθερο σχεδιαστικό πνεύμα του μεγάλου Le Corbusier.

Τα θεωρητικά κείμενα, που αποτελούν και το επίκεντρο του βιβλίου, συνίστανται στη μελέτη της σχέσης νεολαίας και δημόσιου χώρου και περιστρέφονται γύρω από την έννοια του «ενεργοποιημένου χώρου», μια θεωρητική κατασκευή της Κυριακής Τσουκαλά, η οποία είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ

Η Κ. Τσουκαλά υπογράφει ένα από τα κείμενα του τόμου, ενώ άλλοι συνάδελφοί της, όπως ο Νικόλαος- Ίων Τερζόγλου (λέκτορας στη Σχολή Αρχιτεκτόνων στο Μετσόβιο), ο Σωτήρης Χτούρης (καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου), η Χαρίκλεια Παντελίδου (λέκτορας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων στο Α.Π.Θ.) κ.ά. αναπτύσσουν δικές τους θεωρητικές αναλύσεις γύρω από τη σχέση νέων και (δημόσιου) χώρου.

Οι επιστήμονες που σχολιάζουν στον παρόντα τόμο φαίνεται πως συμφωνούν ότι η σχέση νέων και δημόσιων χώρων έχει διαταραχθεί στις περισσότερες σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Η παγκοσμιοποίηση και η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού (στην αγορά, στην εκπαίδευση, στη διασκέδαση κ.α.), σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της διαδικτυακής επικοινωνίας και της ψηφιακής τεχνολογίας (που προκαλεί τον φόβο της οικειότητας με ξένους ή αγνώστους...), έχουν περιορίσει δραστικά τους «ενεργοποιημένους χώρους».

Τι είναι όμως «ενεργοποιημένος δημόσιος χώρος»; Σύμφωνα με τον Ν.Ι. Τερζόγλου, «ο χώρος αυτός είναι ταυτόχρονα πραγματικός και νοητικός, ολιστικά βιωμένος, οικείος, σημαινόμενος και κοινωνικά νοηματοδοτημένος: είναι ένας ζωντανός χώρος, ένας τόπος ζωής». Άλλα χαρακτηριστικά του είναι ο συμμετοχικός χαρακτήρας, η συλλογική νοηματοδότηση, η βιωμένη οικειοποίηση και η αναγνωρίσιμη ταυτότητα.

Κι απέναντί του, ο «μη τόπος», ο ανενεργός, αδιάφορος, παθητικός, ανοίκειος χώρος, ο χώρος των γιγαντιαίων mall, των θεματικών πάρκων, των διάφορων fun park όπου ψυχαγωγία και δραστηριότητα σημαίνουν κατανάλωση και ελεγχόμενη διασκέδαση. Για τη Χαρίκλεια Παντελίδου, μάλιστα, χώροι που συστήνονται ως δημόσιοι, ενώ στην πραγματικότητα είναι αποτελέσματα ιδιωτικοποιήσεων, εμπορευματοποίησης και καταναλωτισμού, είναι ακόμα και τα μουσεία, τα αεροδρόμια, τα εμπορικά κέντρα κ.ά.

Ενδιαφέρον είναι και το διήγημα των Claudio Conenna και Μαρίας Δανιήλ για ένα φουτουριστικό δημόσιο πάρκο, στο κέντρο μιας σύγχρονης πόλης, ένα πάρκο αυτοδιοικούμενο με πολλές και διαφορετικές, ελεύθερες και μη εμπορευματοποιημένες χρήσεις για πολίτες κάθε ηλικίας και φύλου.

νεολαια.www.δημοσιος χωρος
Άτακτες συναθροίσεις + λοξές διελεύσεις
Συλλογικό έργο
επιμέλεια: Κυριακή Τσουκαλά, Χαρίκλεια Παντελίδου, Μαρία Δανιήλ, Claudio Conenna
Επίκεντρο
202 σελ.
Τιμή € 14,00

Ο Θανάσης Αντωνίου είναι δημοσιογράφος.

Άλλα κείμενα:

• Μήδεια Αμπουλασβίλι – Έκα Τσκοΐτζε: «Εύλαλα μάρμαρα»
• J. Bradford DeLong: «Στον δρόμο προς την ουτοπία»
• Martin Gross: «Η τελευταία χρονιά»
• Γιάννης Μουρατίδης: «Ταξίδια στο μέλλον» (Ι και ΙΙ)
• Λέανδρος Μπόλαρης: «Ουκρανία: Σταυροδρόμι ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών»

Twitter