Ήδη από το πρώτο –μικρό μεν, αλλά περιεκτικό– μέρος για «το μονοθεϊστικό φαινόμενο», με τρόπο ευσύνοπτο και διακριτικό γίνεται η διαπραγμάτευση των θεμελιακών, κοινών και διακριτικών χαρακτηριστικών στοιχείων των τριών θρησκειών (ιουδαϊσμού, χριστιανισμού, ισλάμ).

Στο δεύτερο μέρος εκτίθεται η ιουδαϊκή παράδοση. Θέματα που αφορούν την ιστορική της εξέλιξη, την πίστη και σκέψη, την πρακτική της, τους θεσμούς και τις μορφές που έλαβε, παρουσιάζονται και σχολιάζονται με τρόπο κατανοητό και ιδιαίτερα αναλυτικό. Παραμένω σε δύο σημεία που με εντυπωσίασαν. Το πρώτο είναι η ιουδαϊκή sola scriptura, όπου μια ομάδα εβραίων επέμεινε στην επιστροφή μιας απευθείας ερμηνείας και εφαρμογής του γράμματος της Τορά. Το δεύτερο είναι η διαπραγμάτευση της εκλογής του λαού του Ισραήλ ως περιουσίου λαού του Θεού.

Ερχόμενος στο τρίτο μέρος, που έχει σχέση με την παρουσίαση του χριστιανισμού, ο συγγραφέας από την αρχή αρνείται την άποψη πολλών που πιστεύουν ότι «είναι ανάρμοστο να υποβάλει κάποιος το χριστιανισμό σε ιστορικοκριτική ανάλυση, όπως οποιαδήποτε άλλη θρησκεία» (σελ. 195). Πρόθεσή του είναι να παρουσιάσει το χριστιανισμό ως θέμα «ακαδημαϊκής, ιστορικής, κριτικής, φαινομενολογικής προσέγγισης» (σελ. 195). Έτσι, καθ' όλη τη διαπραγμάτευση του χριστιανισμού, ο συγγραφέας φαίνεται να προσπαθεί να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, μιας και πιστεύει ότι έχουν γίνει πολλές παρεξηγήσεις τόσο εκ των έσω, όσο και από εξωτερικούς παράγοντες. Η παρουσίαση του προσώπου του Ιησού γίνεται με τρόπο αριστοτεχνικό, ενώ στον τελικό χαρακτηρισμό του δεν μπορεί να αποφύγει να το δει από την πλευρά του δασκάλου με τρόπο υπερβολικό, ως «σαφή, απόλυτο, φλεγματικό, εύστροφο, κρυψίνου, παράδοξο και συχνά αινιγματικό» (σελ. 266).

Σκοπός του τέταρτου μέρους είναι «να εκθέσει τα δεδομένα περί του ισλάμ, να θέσει υπ' όψιν τα θεμελιώδη και ουσιώδη του, να επισημάνει τις οποιεσδήποτε υπεραπλουστεύσεις και κραυγαλέες διαστροφές της αλήθειας και να σημειώσει τις έξωθεν και έσωθεν παραφθορές των στοιχείων σε αντιπαραβολή προς τις πηγές» (σελ. 402). Στο εισαγωγικό τμήμα, με ιδιαίτερη ευαισθησία και ακρίβεια εισάγεται ο αναγνώστης σε θέματα γενικής μεν φύσεως, αλλά εξαιρετικά σημαντικά ώστε να γίνει κατανοητό το ισλάμ. Προς το τέλος της εισαγωγής, ο συγγραφέας αφήνει να νοηθεί ότι μάλλον κλίνει προς την άποψη ότι το ισλάμ θα μπορούσε να θεωρηθεί «χριστιανική αίρεση». Το πρώτο βασικό θέμα στην εξέταση του Ισλάμ είναι το πρόσωπο του ιδρυτή του: ποιος ήταν ο Μωάμεθ, ποια η πορεία του και οι προσπάθειές του να επιβάλει τη νέα θρησκεία, καθώς και το πρόβλημα του αν ήταν προφήτης. Ομολογεί τη χαρισματικότητα του προσώπου του, τις ιδιαίτερες ικανότητές του και, αφού εκθέσει την πίστη των μουσουλμάνων και το σκεπτικισμό των χριστιανών (οι εβραίοι γιατί λείπουν;), αποφεύγοντας να δώσει μια συγκεκριμένη απάντηση, αποφαίνεται ότι «εκείνο το οποίο έχει χαθεί από το ‘διάλογο’ μεταξύ θρησκευτικών κοινοτήτων, και ιδιαίτερα μεταξύ χριστιανισμού και ισλάμ, είναι ο μεγάλος κοινός τόπος της πραγματικότητας και του ήθους της αποκάλυψης του ίδιου του Θεού, το οποίο και οι δύο δεν παύουν ακούσια να τονίζουν και εκούσια να παραβλέπουν: το γεγονός και το ήθος της συγκατάβασης και της κένωσης του Θεού! Αντ' αυτού, στον ανύπαρκτο διάλογο έχει προϋπεισέλθει η νοοτροπία της ανθρώπινης υπεροχής και της οίησης» (σελ. 465).

Η διαπραγμάτευση του μέρους σχετικά με το Κοράνιο νομίζω ότι γίνεται με επιτυχία για τον αναγνώστη. Στα κεφάλαια για τις αρχές της ισλαμικής πίστεως και τους «στύλους του Ισλάμ», ο συγγραφέας πραγματοποιεί μια προσέγγιση σαφούς παρουσίασης και ταυτόχρονης συζήτησης των επί μέρους θεμάτων, ενώ ταυτόχρονα παραθέτει κριτικές παρατηρήσεις, οι οποίες φανερώνουν το βαθμό στον οποίο έχει αφομοιώσει το υλικό του.

Το τελευταίο κεφάλαιο για τη μουσουλμανική κοινωνία και τον πολιτισμό είναι περισσότερο μια ευχάριστη διαδρομή στην ισλαμική πράξη, ιδιαίτερα σ' αυτό που με βάση τις ισλαμικές αρχές του παρελθόντος συμβαίνει σήμερα.

Επιλογικά τοποθετείται βρίσκοντας ότι «ο ιουδαϊσμός είναι η θρησκεία του καταλείμματος (του υπολοίπου) των δύο από τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Χριστιανισμός σημαίνει το υπαρξιακό βίωμα του γεγονότος του Χριστού, του ευαγγελίου της σάρκωσης και ανάστασης του Θεού-Λόγου. Το ισλάμ αποτελεί στάση ζωής και κατάσταση του ανθρώπου έναντι του Θεού» ( σσ. 614, 617-618).

Το Σπέρμα Αβραάμ είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο, καλογραμμένο, από αυτά που λείπουν από τον τομέα της θρησκειολογίας στον ελληνικό χώρο, που να μπορούν να δώσουν με γλώσσα επιστημονική (όχι ξύλινη ακαδημαϊκή) να αντιληφθεί ο αναγνώστης ό,τι συμβαίνει στη σκηνή και στο παρασκήνιο καθεμιάς από τις μεγάλες αβρααμιτικές θρησκείες, τόσο στο παρελθόν όσο και στο σήμερα.

Ο Αλέξανδρος Σ. Καριώτογλου είναι Δρ. Θεολογίας.

Σπέρμα Αβραάμ
Ιουδαϊσμός, χριστιανισμός, ισλάμ στην ουσία και στην έκφραση
Δανιήλ Ι. Σαχάς
επιμέλεια σειράς: Αλέξιος Γ. Κ. Σαββίδης
Ιωλκός
706 σελ.
Τιμή € 30,00

Twitter