Martin van Creveld: «Η Στρατηγική του Χίτλερ 1940-1941»
Το γεγονός ότι υπήρξε ο δεύτερος μη στρατιωτικός εμπειρογνώμονας που κλήθηκε ποτέ να μιλήσει στο πανίσχυρο γενικό επιτελείο του Ισραήλ καταδεικνύει την αξία του Martin van Creveld. Ο Ολλανδός καθηγητής έχει να επιδείξει πολυσχιδή δραστηριότητα, έχοντας διατελέσει σύμβουλος στα υπουργεία εθνικής άμυνας πολλών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Καναδά και της Σουηδίας. Δίδαξε κι έδωσε διαλέξεις σε πολλά διεθνή ινστιτούτα στρατηγικών μελετών, έχει γράψει δεκαεφτά βιβλία, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε δεκατέσσερις γλώσσες, εμφανίστηκε κατά καιρούς σε διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα κι αρθρογράφησε σε εφημερίδες και περιοδικά παγκόσμιας εμβέλειας, όπως το Newsweek και η International Herald Tribune.
Η παρούσα διατριβή είναι καρπός εξονυχιστικής έρευνας απόρρητων πηγών, εμπιστευτικών συνομιλιών, εγγραφών σε μορφή μικροφίλμ, πολεμικών ημερολογίων, μονογραφιών που συνέταξαν συμμετέχοντες στις επιχειρήσεις, άρθρων που έγραψαν απόστρατοι αξιωματικοί, ειδικευμένων εργασιών και ιστορικών πραγματειών, εγκυκλίων, κατευθυντήριων οδηγιών και διαταγών από τα υψηλότερα κλιμάκια της κυβέρνησης του Ράιχ, συνολικά ενός τεράστιου όγκου πληροφοριών και στεγνών τεχνικών κειμένων από τα γερμανικά και ιταλικά στρατιωτικά αρχεία που έπρεπε να αποκρυπτογραφηθούν.
Το συνολικό διεθνές πλαίσιο μες στο οποίο εντάχθηκε η εκστρατεία κατά της Ελλάδας οριζόταν από την πλήρη ρευστότητα των συνόρων και την ανακατανομή των σφαιρών επιρροής και των ζωνών ασφαλείας, όπως τις έβλεπαν οι μεγάλες δυνάμεις, ένα πλαίσιο μες στο οποίο καλούνταν να κινηθούν τα μικρότερα κράτη. Εκεί, άλλα όπως η Γιουγκοσλαβία βρέθηκαν ανάμεσα σε συντριπτικές πιέσεις από τον ανταγωνισμό των υπερδυνάμεων, ταλαντεύτηκαν μέχρι την τελευταία στιγμή κι όταν αποφάσισαν να αντιτάξουν άμυνα ήταν πολύ αργά. Η Τουρκία επέλεξε τη φαινομενική ουδετερότητα, που στην πράξη εξυπηρετούσε τα σχέδια του Άξονα, που αισθανόταν ασφαλές το αριστερό πλευρό του. Άλλα πάλι κράτη, όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία, τάχθηκαν με αυτούς που φάνταζαν ισχυροί τη δεδομένη περίοδο και δέχθηκαν να παραχωρήσουν το έδαφός τους για να διέλθει ο γερμανικός στρατός με αντάλλαγμα, σε ό,τι αφορά τη Βουλγαρία, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το οποίο εξασφάλιζε πρόσβαση στο Αιγαίο και αποτέλεσε το δέλεαρ όλων των τοπικών συγκρούσεων κι εχθροπραξιών από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Oι αναλύσεις του είναι εξαντλητικές και λαμβάνουν υπόψη κάθε παράγοντα: την ψυχολογία, τη γεωγραφία, τις ικανότητες των ηγετών, την ιστορική συγκυρία και ό,τι μπορεί να συντελέσει στην έκβαση ενός πολέμου.
Η προεργασία της εκστρατείας των Γερμανών διήνυσε δυο φάσεις. Αρχικά προβλεπόταν η δημιουργία προγεφυρωμάτων στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη, ώστε να εξασφαλιστεί η πορεία προς το Σουέζ και τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, τα οποία έλεγχαν κυρίως οι Βρετανοί. Σε δεύτερη φάση ο Χίτλερ έστρεψε το ενδιαφέρον του ανατολικά. Είχε πια πετύχει να υποτάξει ολόκληρη σχεδόν την ηπειρωτική Ευρώπη πλην της Ιβηρικής Χερσονήσου, που δεν αποτελούσε εμπόδιο στα σχέδιά του. Αυτό που τώρα τον απασχολούσε πρωτίστως ήταν η εξασφάλιση των άκρων του, ώστε να επικεντρωθεί σε μια άνευ προηγουμένου διείσδυση και να επεκταθεί προς τις ρωσικές και ασιατικές πεδιάδες. Σ' αυτή τη στρατηγική εντασσόταν η εκστρατεία στα Βαλκάνια, ενώ οι επιθετικές βλέψεις των Ιταλών που πραγματοποίησαν την εισβολή στην Ελλάδα εξυπηρετούσαν τους σχεδιασμούς του Χίτλερ, γι' αυτό και δεν αντιτάχθηκε στις κινήσεις του Μουσολίνι.
Η ιταλική στρατηγική, που κατά τον Ολλανδό καθηγητή θα έπρεπε να είχε ως στόχο τη γρήγορη προέλαση προς το στρατηγικής σημασίας λιμάνι της Θεσσαλονίκης, και όχι να αναλωθεί στην κατάληψη των άνευ σημασίας εδαφών της Ηπείρου, απέτυχε παταγωδώς. Σ' αυτό το χρονικό σημείο παρενέβησαν οι έτοιμες από καιρό γερμανικές μεραρχίες, οι οποίες άρχισαν να διασχίζουν τον Δούναβη μόλις έλιωσαν οι πάγοι που τον κάλυπταν και ξεχύθηκαν προς τα νότια. Κατά μήκος της βόρειας ελληνικής μεθορίου παρατάχθηκαν εκ δυσμών προς ανατολάς, στο ένα άκρο η 6η Ορεινή Μεραρχία του γερμανικού στρατού, η 5η Ορεινή Μεραρχία Πεζικού στην περιοχή του Mελενίκου και πλησίον του σημείου όπου ο ποταμός Νέστος εισέρχεται στην Ελλάδα η 72η Μεραρχία Πεζικού, συνεπικουρούμενες από τμήματα και φάλαγγες βοηθητικές, ενώ οι εφεδρικές μεραρχίες περίμεναν εντός των βουλγαρικών συνόρων να αναλάβουν δράση σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης.
Ακολούθησε η ραγδαία προέλαση του γερμανικού στρατού κι ακόμα ένας πόλεμος κεραυνοβόλος, στον οποίο είχε ειδικευτεί πια η μιλιταριστική μηχανή του Γ' Ράιχ, καθώς από ελληνικής και συμμαχικής πλευράς υπήρχε ολοσχερής απουσία σχεδιασμού και πίστης στη νίκη, δίνοντας πρωτοβουλία κινήσεων στον αντίπαλο. Αυτός αρχικά καθηλώθηκε στην πεισματική αντίσταση που αντέταξαν οι Έλληνες στην ισχυρότατη γραμμή Μεταξά με την εκμετάλλευση του εδαφικού ανάγλυφου, όπου και κατάφεραν να σταματήσουν τις δυνάμεις της αυτοκρατορίας υφιστάμενοι καταιγίδα ανελέητων βομβαρδισμών.
Όμως οι Γερμανοί κατόρθωσαν να υπερκεράσουν τις οχυρές αμυντικές γραμμές μετά την κατάρρευση του γιουγκοσλαβικού στρατεύματος και, διασπώντας το μέτωπο στον αρμό που έδενε τις ελληνικές με τις γιουγκοσλαβικές δυνάμεις, ξεχύθηκαν ασυγκράτητοι στην κοιλάδα του Αξιού και τα γερμανικά άρματα εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη αποκόπτοντας με μια κυκλωτική κίνηση 60.000 στρατιώτες στη γραμμή Μεταξά, οι οποίοι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να καταθέσουν τα όπλα εγκλωβισμένοι σ' έναν ατσάλινο κλοιό. Στη συνέχεια, ένα άλλο σώμα του γερμανικού στρατού εκτελώντας κυκλωτικό ελιγμό εξουδετέρωσε τι δυνάμεις που ήταν ταγμένες στα ελληνοαλβανικά σύνορα και σφίγγοντας τον κλοιό «δίκην λαβίδος» αιχμαλώτισε τα ελληνικά και συμμαχικά στρατεύματα, τερματίζοντας ουσιαστικά τη μάχη λίαν συντόμως.
Η βαλκανική εκστρατεία κατά τον καθηγητή Van Creveld αποτέλεσε το απόγειο των επιτευγμάτων της τρομερότερης πολεμικής που είχε γνωρίσει η ανθρωπότητα ως τότε και την τελευταία επιτυχία του Χίτλερ στο επίπεδο της στρατηγικής, όπου «σε μια σειρά μαχών εξανάγκασε τον εχθρό να υποταχθεί στη θέλησή του» κατά την κλασική ρήση του Clausewitz. Από αυτό το σημείο και μετά άρχισε η βαθμιαία διολίσθηση, καθώς ο τροχός γύριζε αργά προς όφελος των συμμάχων. Η Βρετανία είχε καταφέρει να επιβιώσει χάρη στο θαλάσσιο φράγμα που τη χώριζε από την ηπειρωτική Ευρώπη και η είσοδος της Αμερικής στον πόλεμο μετά την πρόκληση των Ιαπώνων ανέτρεψε τις ισορροπίες στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. Η σχετική ευκολία με την οποία επιτεύχθηκε ο σκοπός του στα Βαλκάνια με τη χρήση διπλωματικών πιέσεων και πολεμικών ενεργειών ενίσχυσε την αποφασιστικότητα του Χίτλερ να δοκιμάσει την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα μέσα στις αχανείς και παγωμένες ρωσικές στέπες, οδηγώντας τις γερμανικές στρατιές σε ολοκληρωτικό αφανισμό.
Ο Martin van Creveld είναι ένας στρατιωτικός συγγραφέας από τους κλασικούς του είδους. Oι αναλύσεις του είναι εξαντλητικές και λαμβάνουν υπόψη κάθε παράγοντα: την ψυχολογία, τη γεωγραφία, τις ικανότητες των ηγετών, την ιστορική συγκυρία και ό,τι μπορεί να συντελέσει στην έκβαση ενός πολέμου. Το ύφος του ρέον, ελκυστικό, με ρυθμό ταχύ, η ματιά του διαυγής, η παρουσίαση των γεγονότων σφαιρική και αντικειμενική, όπως αρμόζει σε εργασίες τέτοιας φύσεως, και η ανασύνθεση της εποχής πραγματικά εντυπωσιακή.
Η στρατηγική του Χίτλερ 1940-1941
Το βαλκανικό ζήτημα
Martin van Creveld
μετάφραση: Βαγγέλης Στεργιόπουλος
Γκοβόστης
384 σελ.
Τιμή € 19,80
