fbpx
Ελένη Λαδιά: «Οι Έλληνες παίδες στην αρχαιότητα»

Ελένη Λαδιά: «Οι Έλληνες παίδες στην αρχαιότητα»

Στόχος της Ελένης Λαδιά, στην εξαιρετική αυτή εργασία της, είναι να καταδείξει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που ολοκληρώνουν το πρότυπο του παιδιού στην ελληνική αρχαιότητα. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, το βιβλίο αφορά αρκετά ευρύ κοινό όπως παιδαγωγούς, ιστορικούς, κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, μελετητές της ελληνικής μυθολογίας κ.ά. Οι διάφορες διόπτρες μέσα από τις οποίες εξετάζεται το παιδί στο παρόν πόνημα βοηθούν όχι μόνο στο να σκιαγραφήσουμε την παιδική ηλικία και τη νεότητα, αλλά και να αντιληφθούμε τις εκάστοτε ιδιότητες που τις πλαισιώνουν.

Μέσα από πληθώρα παραδειγμάτων προκύπτουν κάποιες κατηγορίες-τυπολογίες και κατ’ αυτό τον τρόπο το εν λόγω έργο, πέραν της λογοτεχνικής και ιστοριογραφικής του αξίας, χαρακτηρίζεται και από επιστημονικότητα. Έτσι, λοιπόν, τα «θεϊκά παιδιά» έχουν μια ειμαρμένη μάχης από την παιδική τους ηλικία. Αυτό μπορεί να φέρει το συλλογισμό ότι η παιδική ηλικία σημαντικών παιδιών δεν έχει ανέμελη ή ξέγνοιαστη υφή. Ο θεός οφείλει να αποδείξει εξαρχής τα θεία χαρακτηριστικά του. Στο έργο αναφέρονται μεταξύ άλλων οι παιδικές ιστορίες του Διός και του Ποσειδώνα, που πέρασαν τις τρυφερές παιδικές τους ηλικίες υπό το φόβο του θανάτου τους. Η παιδική ηλικία των θεών αποτελεί και τη μετέπειτα κληρονομιά τους, όταν θα έχουν φθάσει στην ενηλικίωση. Χαρακτηριστικά, η Δήλος γίνεται το νησί του Απόλλωνα από την παιδική του ηλικία.

Στην «Παιδική ηλικία των ηρώων», η Ελένη Λαδιά αποδελτιώνει το βίο ηρώων της ελληνικής αρχαιότητας και παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά εκείνων των παιδιών που η μοίρα τους ήταν να γίνουν τα «γήινα» πρότυπα όλων των παιδιών και των εφήβων. Τα παιδιά-ήρωες είναι πρόσω-πα για τα οποία κάνει χρησμούς το μαντείο των Δελφών, έχουν μια αποστολή και ένα πεπρωμένο. Οι δυνατότητές τους φαίνονται –όπως και στα παιδιά-θεούς– από πολύ μικρή ηλικία. Ο Ηρακλής πνίγει τα φίδια που του έστειλε η Ήρα. Τα παιδιά αυτά έχουν ιδιότητες ημίθεων, καθώς ο ένας από τους δύο γονείς είναι θεός. Μέσα από τα στοιχεία των «ιστοριών» του βίου καθενός από τα παιδιά-ήρωες ξεδιπλώνεται το μεγαλείο της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, η οποία παρουσιάζει με ιδιαίτερο τρόπο τα βάσανα και τις προκλήσεις του ανθρώπινου είδους. Μέσα σε αυτά τα γραφόμενα, ο Ηρακλής είχε τέτοιες ικανότητες που θα τον βοηθούσαν να ξεπεράσει τα βάσανα που του επιφύλασσε η μοίρα του. Η αρχαία ελληνική σκέψη θέλει τις ιδιαίτερες ικανότητες να γίνονται ασπίδες των ιδιαίτερων προβλημάτων. Με αυτό τον τρόπο, το «κοινό θνητό» παιδί δύσκολα θα φθονήσει τις δυνάμεις του Περσέα.

Η τρίτη ενότητα, «Μια μικρή πινακοθήκη παιδιών», αφορά την παρουσίαση μεμονωμένων περιπτώσεων που δεν μπορούν να μπουν σε ευρύτερες κατηγορίες παιδιών της αρχαιότητας. Κα-θένα από αυτά χαρακτηρίζεται από πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τους άλλους. Θα μπορούσαμε να πούμε με πολλή προσοχή πως είναι η ενότητα των εξαιρέσεων. Ως τέτοιες εξαιρέσεις παρουσιάζονται ο Αρχέμορος το παιδί του θανάτου, ο παράξενος Τελεσφόρος, ο Οιδίπους το βρέφος του Κιθαιρώνος κ.ά.

Από την άλλη μεριά, «Τα παιδιά των Μυστηρίων» είναι η ενότητα που επαναφέρει τις ευρείες κατηγορίες παιδιών μέσα στο πόνημα. Η αγνότητα της παιδικής φύσης, η θέληση για ζωή, η ανατολή της ζωής που σηματοδοτείται από την παιδική ηλικία, αποτελούσαν πολύ σημαντικά ζητήματα για την αρχαία μυστηριακή ζωή. Ο θάνατος των παιδιών συνοδεύεται από πολύ μεγάλη θλίψη, αλλά και από ξεχωριστή μεταφυσική ερμηνεία – όπως φαίνεται στο τέλος του πονήματος με «τα νεκρά παιδιά». Ο ρόλος των παιδιών στις εορτές –που είναι η θεματική της επόμενης ενότητας– έχει πολλά κοινά στοιχεία με την προηγούμενη, καθώς οι εορτές και τα μυστήρια μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε μια ευρύτερη κατηγορία που αφορά τελετές και θεάματα. Παρ’ όλες τις διαφορές που μπορεί κάποιος να παρατηρήσει στις υποενότητες, τόσο η ζωντάνια που διακατέχει την παιδική ηλικία όσο και ο άνεμος μέλλοντος που αυτή αποπνέει, ακολουθούν τις αρχαίες ελληνικές εορτές. Ανά τόπο και πολιτισμό, υπάρχουν αρκετές διαφορές που καταδεικνύουν τις διακριτές πολιτισμικές αναφορές των αρχαίων ελληνικών πόλεων-κρατών. Είναι πολύ ενδιαφέρουσες οι παρατηρήσεις για το ρόλο του παιδιού στις εορτές της Αρτέμιδος, στα Ηράκλεια του Κυνοσάργους, καθώς και σε άλλες εορτές, και μπορούμε να σχηματίσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για το παιδί στις εορτές.

Στην τελευταία ενότητα, η Ελένη Λαδιά αφήνει την ίδια την αρχαία ελληνική γραμματεία να μιλήσει για το παιδί. Μέσα από τα κείμενα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ξενοφώντα και του Πλούταρχου, διατυπώνονται οι θεωρίες για το πώς μπορεί να υπάρξει ένα άρτιο εκπαιδευτικό σύστημα με στόχο να κάνει το παιδί πνευματικό άνθρωπο και συνειδητοποιημένο πολίτη. Η παιδική ηλικία είναι η πιο κρίσιμη ηλικία κατά τους αρχαίους Έλληνες, κάτι που αποδέχεται και η σύγχρονη Γνωσιακή Ψυχολογία. Μέσα από τις απόψεις του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και του Πλούταρχου, ο Ken Robinson, με το βιβλίο του Άλλη λογική, φαίνεται να επαυξάνει πάνω στις εν λόγω θεωρήσεις. Ο κύριος ρόλος του παιχνιδιού μέχρι τα 7 έτη χαρακτηρίζει την πλατωνική σκέψη. Ο διάλογος του Πλάτωνα με τον Κλεινία αποτελεί μνημειώδες έργο παιδαγωγικής πρότασης. Μια επίσης ολοκληρωμένη μέθοδος διαπαιδαγώγησης παρουσιάζεται και στον Αριστοτέλη, ο οποίος αναφέρεται λεπτομερώς στη διατροφή του βρέφους και του παιδιού. Οι λεπτομέρειες που αναφέρονται στην αρχαία ελληνική γραμματεία αποδεικνύουν πως η πολιτική περί παιδείας ήταν στην κορυφή του αρχαιοελληνικού ενδιαφέροντος, τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Ο Ξενοφώντας αποδελτιώνει την εκπαιδευτική σχολή σκέψης της Σπάρτης –για την οποία είχε πολύ καλή γνώμη και ο Αριστοτέλης–, ενώ ο Πλούταρχος δείχνει τη χρησιμότητα της ιστορικής παιδείας που πρέπει να αποκτούν τα παιδιά. Η υιοθέτηση ενός διεπιστημονικού, ώριμου και μετρημένου σκεπτικού δείχνει να είναι το γενικό πλαίσιο της ελληνικής σχολής σκέψης για την παιδεία. Για το ζήτημα της παιδεραστίας διατυπώνονται καθαρές θέσεις: όσοι αγαπούν «πλατωνικά» τα παιδιά επικροτούνται, ενώ κατακρίνονται όσοι τρέφουν ερωτικά πάθη. Ο πανηγυρικός λόγος του Ισοκράτη, η αναφορά στα παιχνίδια και, τέλος, ο μύθος που ακολουθεί τον Κένταυρο Χείρωνα συνιστούν την ολοκλήρωση της εικόνας που έχουμε για τους αρχαίους Έλληνες σχετικά με το πώς αντιμετώπιζαν την παιδεία και, επομένως, το ίδιο το παιδί.

Το μέλλον μιας κοινωνίας καθορίζεται από το παιδί. Το βιβλίο της Ελένης Λαδιά θα χαρακτηριστεί «απαραίτητο» από έναν γνήσιο παιδαγωγό, «ενδιαφέρον» από έναν κοινωνιολόγο, «ελκυστικό» από ένα λάτρη της ελληνικής μυθολογίας και «ευφυές» από κάποιον που ασχολείται με τη φιλοσοφία της παιδείας. Επιπρόσθετα, η ανάδειξη των διάφορων πτυχών που αφορούν το παιδί στην αρχαία Ελλάδα μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στον σύγχρονο διάλογο για την υιοθέτηση ενός εκπαιδευτικού συστήματος που θα «ανθρωπογονεί». Άλλωστε, σύμφωνα με την άποψη του Νίτσε που αναφέρει η συγγραφέας: «Στα ερείπια του παρελθόντος βρίσκονται οι πηγές του μέλλοντος».

 

Οι Έλληνες παίδες στην αρχαιότητα
Ελένη Λαδιά
Gema
302 σελ.
Τιμή € 20

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.