Συλλογικό έργο: «Λορέντζος Μαβίλης»
Το όνομα του ποιητή Λορέντζου Μαβίλη έχει συνδεθεί με τον ηρωικό θάνατό του στο Δρίσκο στις 28 Νοεμβρίου 1912. Το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα εκατό χρόνια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, διοργάνωσε τιμητικό αφιέρωμα, τον Δεκέμβριο του 2012, «στον πολιτικό, ποιητή και εθελοντή στρατιώτη Λορέντζο Μαβίλη». Με την ευκαιρία, να αναφέρουμε ότι και η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών (Μουσείο Σολωμού, Μουράγια, Κέρκυρα) τίμησε τον ποιητή τον Μάρτιο του 2012, στο πλαίσιο προγραμματισμένων εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από τον ηρωικό θάνατό του.
Ο Μαβίλης έχει σπουδαία την καταγωγή. Παππούς του ήταν ο Ισπανός ευπατρίδης Don Lorenzo Mabili de Bouligny (Ισπανία 1765 – Κέρκυρα 1853), ο οποίος είχε υπηρετήσει ως Πρόξενος της Ισπανίας στην Κέρκυρα από το 1803 έως το 1812, και το 1825 πολιτογραφήθηκε Ιόνιος. Στην Κέρκυρα παντρεύτηκε με αριστοκράτισσα κόρη του νησιού και ο γιος του, Παύλος, παντρεύτηκε την Ιωάννα Καποδίστρια, ανιψιά του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας. Ο Λορέντζος είναι γιος του Παύλου και της Ιωάννας και γεννήθηκε στην Ιθάκη, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως δικαστής του Ιονίου Κράτους, και βαπτίσθηκε κατά το ορθόδοξο δόγμα. Η ζωή του υπήρξε πολύπλευρη. Τα ενδιαφέροντά του ήταν φιλοσοφικά, ποιητικά, πολιτικά και ιδεολογικά. Όπως προκύπτει από το αρχείο του, τα ποιητικά ενδιαφέροντά του, και μάλιστα με πατριωτικό περιεχόμενο, εκφράστηκαν όταν ήταν ακόμα δεκαοχτώ ετών. Το σονέτο με τον τίτλο «Πατρίδα», γραμμένο στις 5 Σεπτεμβρίου 1878, μαρτυρεί περί τούτου.
Την προσωπικότητα του ποιητή και πατριώτη, ιδεολόγου και στρατιώτη παρουσιάζουν στο παρόν έντυπο με τις εισηγήσεις τους η αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μαρία Μαντουβάλου, ο ποιητής και δοκιμιογράφος Διονύσης Καψάλης και ο λέκτορας της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης.
Η Μαντουβάλου, με τον τίτλο «Λορέντζος Μαβίλης: ο εκλεκτός ποιητής, ο ακέραιος πολιτικός και ο λάτρης της πατρίδας εθνικός ήρωας», αφού αναφέρεται στις πολλαπλές καταγωγές του Μαβίλη –από την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα– επισημαίνει τη βαρύτητα της ελληνικής, ονοματίζει τα σπουδαία πρόσωπα της εποχής από τα οποία δέχτηκε επιρροές –Ιάκωβος Πολυλάς, Παύλος Μελάς– και εστιάζει στο κλίμα μέσα στο οποίο ο Μαβίλης ενστερνίστηκε την εθνική ιδέα. Η Μαντουβάλου ασχολείται εκτενώς και με το θέμα της «φιλοσοφικής απαισιοδοξίας» του ποιητή, η οποία εσφαλμένως του αποδίδεται, λόγω επίδρασης από τη μελέτη του Φίχτε και του Σοπενχάουερ. Επίσης, φωτίζει τους δεσμούς του ποιητή με την Επτανησιακή του γενιά. Τονίζει μάλιστα ότι στα «στερνά» του ο ποιητής είχε πει: «Δεν εφανταζόμουν πως θα είχα την τιμή να πεθάνω για την πατρίδα μου», κάτι που παρεμφερώς είχε γράψει στα δεκαοχτώ του χρόνια στον ποιητή Αριστομένη Προβελέγγιο: «Ευτυχής εκείνος όστις δύναται να αποθάνη λέγων: Εθυσίασα την ζωήν μου δι' αυτήν την ιδέαν». Καταρρίπτει με στοιχεία τις μελέτες, οι οποίες κάνουν λόγο για την απαισιοδοξία του ποιητή, τις χαρακτηρίζει ατεκμηρίωτες, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του βυζαντινολόγου καθηγητή Νικολάου Τωμαδάκη (ο οποίος περιπίπτει και σε άλλα σοβαρά λάθη), και επισημαίνει την αγάπη του ποιητή για τα γράμματα, το ενδιαφέρον του για την ελληνική κοινωνία, τη δυσανασχέτησή του για το πανεπιστήμιο της Αθήνας και το ανίκανο επιστημονικό προσωπικό, τους «κατεργαρέους» που περιστοιχίζουν τον Βενιζέλο. Χαρακτηριστική πλέον έχει μείνει η φράση του για τη γλώσσα: «Χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει. Υπάρχουσι χυδαίοι άνθρωποι, και υπάρχουσι πολλοί χυδαίοι άνθρωποι ομιλούντες την καθαρεύουσαν».
Δεύτερο στη σειρά είναι το κείμενο του Διονύση Καψάλη, με τον τίτλο «Ολίγη λιβάς, άκρον άωτον», φράση του Παλαμά προερχόμενη από τον Ύμνο «Εις Απόλλωνα» του Καλλίμαχου. Ο Καψάλης αρχίζει με μια διευκρινιστική φράση του Μαβίλη: «Είμαι μαθητής και υπήρξα επί πολλά έτη φίλος του Ιάκωβου Πολυλά... του ανθρώπου, ο οποίος ήτο και αυτός άκρος φίλος και μαθητής του Διονυσίου Σολωμού, του ποιητού του Εθνικού ημών Ύμνου. Ανήκω λοιπόν εις την σχολήν εκείνην και όχι εις τας μετέπειτα αναφανείσας». Οπότε, ανάμεσα στις άλλες ταυτότητες του ποιητή έρχεται ακόμα μία να τον προσδιορίσει και αυτή είναι της Επτανησιακής Σχολής. Η Σχολή που είχε γενάρχη της τον Σολωμό και της οποίας ο τελευταίος απόγονος έμελε να πέσει στο Δρίσκο, εφόσον ο Μαβίλης, αρχηγός του σώματος των Γαριβαλδινών, υπήρξε ο τελευταίος της Σχολής του. Η αθηναϊκή σχολή που αναφάνηκε αργότερα ανέλαβε τα ηνία στον χώρο, αν και ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης που είχε μείνει πίσω «για να συγυρίσει όσα άφησαν οι φίλοι του που έφυγαν βιαστικά» πέθανε το 1823. Βιαστικά έφυγε και ο Μάρκος Ζαβιτσιάνος, τελευταίος φίλος του, αν και δώδεκα χρόνια νεότερος.
Επί των σονέτων λοιπόν ο Καψάλης επισημαίνει την κρίση του Παλαμά, ο οποίος υπήρξε «πάντα έτοιμος με τον καλό λόγο» και «έδωσε και το μέτρο της απώλειας αλλά και το μέτρο της αξίας του ποιητή». Προσθέτει μάλιστα πως η ποίηση του Μαβίλη είναι «η καθαρή και άχραντη ''πίδακος εξ ιεράς ολίγη λιβάς, άκρον άωτον''» εξ ου και ο τίτλος της εργασίας του. Έκτοτε τα σονέτα και ο Μαβίλης συνήψαν αρραβώνα, θεωρούνται υποδειγματικά και πενήντα χρόνια μετά σπουδαίοι μελετητές κρατούν «ζωντανή την πνοή του Μαβίλη» και μάλιστα θεωρούν πως στα σονέτα του συναιρείται η μνήμη του Σολωμού και η «αναγεννητική προσπάθεια της γενιάς του 1880». Ανάμεσα στα πολλά που επισημαίνει ο Καψάλης είναι ότι μπορεί ο ποιητής να ξεγλίστρησε από τα σχολικά μας βιβλία και να ξεχάστηκε, μπορεί να πάλιωσε η «ελιά» του, όμως φέρει μέσα της στοιχεία που θυμίζουν επιφανείς του είδους (Αρνό Ντανιέ, Δάντη, Πετράρχη). Εντέλει «ο Μαβίλης υπηρετεί την τέχνη του σονέτου «ευλαβικά [...] είναι ένας ολοκληρωμένος λόγιος, ένας υψηλόφρων ερασιτέχνης». Η πλατιά και ενδιαφέρουσα προέκταση στην τεχνική και θεματολογία του ποιητή έγινε με αγάπη και σεβασμό από τον Καψάλη, ο οποίος επέλεξε για επίλογό του ένα δίστιχο που μοιάζει σαν ο ποιητής να κοιτάζει στο μέλλον και να μιλάει στον αναγνώστη:
Σου άρεσαν τα σονέτα μου και αγάλι
αγάλι εψυχοπόνεσες κι εμένα.
Τελευταία εργασία του αφιερώματος, «Ένας "τυπικός ήρωας": Ο Λορέντζος Μαβίλης στο ιδεολογικό-πολιτικό πλαίσιο της εποχής του». Ο Σπυρίδων Πλουμίδης αρχίζει με μια απόφανση της Ειρήνης Δενδρινού για τον Μαβίλη, τον οποίο αποκαλεί «τυπικό ήρωα», «των πλέων πρωτοποριακών και ανήσυχων στοιχείων της ελληνικής διανόησης του ύστερου 19ου αιώνα». Από τα συμπεράσματα του Πλουμίδη συνάγουμε ότι ο Μαβίλης ανήκε στους ακραιφνείς οπαδούς της γερμανικής ιδεαλιστικής φιλοσοφίας, ήταν λάτρης του Ωραίου και του Αληθινού, καλλιεργούσε τα γράμματα από ψυχική ανάγκη, «διακατεχόταν από τη χαρακτηριστική μελαγχολία του ρομαντικού διανοουμένου», το σύμπλεγμα «ο έρωτας και ο θάνατος» κράτησε ανήσυχο το πνεύμα του, την επαναμυθοποίηση του κόσμου που εισήγαγαν οι ρομαντικοί προσέκτησε από τη μελέτη του Φίχτε στη Γερμανία, όπου απέκτησε και την ευλαβική προσήλωση στο ιπποτικό ιδεώδες, την πειθαρχία και αντοχή στη σωματική κακουχία. Επομένως, ο πόλεμος είναι το πεδίο δράσης που αρμόζει σε έναν τζέντλεμαν, έναν ιππότη. Το μεγαλύτερο όραμά του ήταν η αποκατάσταση της Ελλάδας. Το 1896 πολέμησε στην Κρήτη για την απελευθέρωσή της, το 1897, με δικά του έξοδα, συγκρότησε σώμα στρατού εβδομήντα Κερκυραίων εθελοντών που πολέμησε στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο, ξοδεύοντας όλη την περιουσία του. Το 1912 κατετάγη εθελοντής και πολεμούσε όρθιος, εμψυχώνοντας τους Ερυθροχίτωνες αξιωματικούς στη μάχη, παρά τις συστάσεις του Ρώμα για υποχώρηση, δίνοντας την απελπισμένη μάχη «για την τιμή των όπλων».
Εντέλει, ασυμβίβαστος με κάθε απρέπεια ή πελατειακή σχέση με τους ψηφοφόρους, τις σοσιαλιστικές ιδέες και τον παλαιοκομματισμό, συντηρητικός αλλά ηθικός, καθαρός και αγνός, μοιάζει να έρχεται από έναν άλλο κόσμο που έχει προ πολλού εκπνεύσει. Παραμένει ακέραιος στις ιδέες στις οποίες απέδιδε το ουσιαστικό τους περιεχόμενο. Θεωρούσε τιμή να πολεμήσει για την πατρίδα του και μεγαλύτερη τιμή να σκοτωθεί γι' αυτήν. Στην Ελλάδα άφησε κληρονομιά, ως ποιητής τα υποδειγματικά σονέτα του, ως πολιτικός την ακεραιότητα του χαρακτήρα του, τη φιλοπατρία του και τους εμπνευσμένους λόγους του στη Βουλή, όπου είχε το χρίσμα του βουλευτή, και ως ήρωας τον θάνατό του, στον οποίο προσήλθε εθελοντής.
Λορέντζος Μαβίλης: Πολιτικός, ποιητής, εθνικός ήρωας
Μαρία Μαντουβάλου, Διονύσης Καψάλης, Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης
Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων
64 σελ.
Τιμή € 5,00
