fbpx
Jonathan M. Hall: «Αρχαία ελληνική ιστορία – η αρχαϊκή περίοδος»

Jonathan M. Hall: «Αρχαία ελληνική ιστορία – η αρχαϊκή περίοδος»

Κατά την τελευταία δεκαετία και ειδικά στον αγγλοσαξονικό κόσμο έχουν κάνει την εμφάνισή τους πολλά αντίστοιχα έργα σχετικά με την αρχαϊκή περίοδο, είτε συλλογικοί τόμοι είτε μονογραφίες. Η επιλογή για τη μετάφραση του συγκεκριμένου βιβλίου, γραμμένου από έναν Άγγλο ιστορικό ο οποίος έχει κάνει δυναμικά την εμφάνισή του στο επιστημονικό προσκήνιο από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, δεν ήταν τυχαία. Το βιβλίο εκφράζει την ιστοριογραφική τάση για διαθεματικές προσεγγίσεις οι οποίες άπτονται (πέραν της Ιστορίας) της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας και της αρχαιολογίας. Ειδικά σε ό,τι αφορά την τελευταία, είναι επιτακτική η ευρύτερη χρήση των αρχαιολογικών δεδομένων από τους ιστορικούς όταν πραγματεύονται περιόδους στις οποίες οι γραμματειακές μαρτυρίες είναι συγκριτικά λιγότερες από εκείνες άλλων εποχών της Αρχαιότητας, κάτι που είχε τονίσει ήδη από τη δεκαετία του 1980 ο A. Snodgrass.

Ο ίδιος ο συγγραφέας επισημαίνει πως ό,τι προσφέρει εδώ δεν προορίζεται ως μια οριστική ανακατασκευή της πρώιμης ελληνικής ιστορίας. Αντιθέτως, η συνεχής πρόθεσή του ήταν να εισαγάγει κάπως τον αναγνώστη στον ενθουσιασμό (αλλά και στην απογοήτευση) που συνοδεύει την πρακτική εφαρμογή της Ιστορίας. Αν οι αναγνώστες ενδιαφέρονται απλώς για το «τι πραγματικά συνέβη» σ' αυτή την περίοδο διαμόρφωσης της ελληνικής ιστορίας, τότε υπάρχουν ορισμένες καλές, αφηγηματικές αναφορές στις οποίες μπορούν να στραφούν. Αν, από την άλλη μεριά, ενδιαφέρονται να εντρυφήσουν στην επιστήμη του ιστορικού, να εξοικειωθούν με τα αποδεικτικά στοιχεία και τα εργαλεία του και να μάθουν να ερμηνεύουν αυτά τα στοιχεία με τρόπο ώστε αυτά να αποκτούν νόημα στις μέρες μας, τότε πιστεύω ότι θα βρουν αυτό το βιβλίο πολύτιμο. Όταν ασχολείσαι άμεσα με το υλικό που παρέχουν οι πηγές και δεν ακολουθείς πιστά την αυθεντία ενός δευτερογενούς βιβλίου αναφοράς, είναι αναπόφευκτο να αμφισβητείς κάποιες καθαγιασμένες ορθοδοξίες. Από την άλλη, αν αυτό το βιβλίο εξοπλίζει τον αναγνώστη με την κριτική ικανότητα να θέσει υπό αμφισβήτηση ακόμα και τις ανασκευές που προτείνονται εδώ, θα έχει εκπληρώσει τον σκοπό του.

Από την άποψη των εισαγωγικών του δηλώσεων που προαναφέρθηκαν, αυτό είναι ένα πολύ επιτυχημένο βιβλίο. Ο Jonathan Hall έχει γράψει μία προκλητική νέα ιστορία για την αρχαϊκή Ελλάδα. Στόχος του είναι να εισαγάγει τον φοιτητή ή τον ενδιαφερόμενο στα αποδεικτικά στοιχεία για την αρχαϊκή Ελλάδα και να εμφανίσει τους τρόπους με τους οποίους ο ιστορικός μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτά τα στοιχεία (παρά την προβληματική φύση τους), προκειμένου να επιτευχθούν ιστορικά συμπεράσματα. Αυτό επιτυγχάνεται με υποδειγματικό τρόπο. Το βιβλίο είναι ιδιαίτερα καλογραμμένο, με ένα πολύ χρήσιμο γλωσσάριο των λογοτεχνικών πηγών και χρησιμότατο index• δεν προϋποθέτει καμία γνώση των αποδεικτικών στοιχείων ή των μεθόδων, κάνει πολύ καλή χρήση των πηγών και προσφέρει πειστικά επιχειρήματα. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι σπουδαστές της αρχαίας ελληνικής ιστορίας σπάνια έχουν την ευκαιρία να κάνουν ένα μάθημα περί ιστορικής μεθοδολογίας, το βιβλίο του Hall καλύπτει ένα σημαντικό κενό και είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτο. Εκτός από αυτό, ο Hall κάνει μια σειρά σημαντικών νέων προτάσεων σχετικά με την αρχαϊκή Ελλάδα.

Συγκεκριμένα, υποστηρίζει δύο πολύ σημαντικές νέες προτάσεις, οι οποίες παρουσιάζονται άρτια τεκμηριωμένες και, κατά την άποψή μου, είναι πολύ πειστικές. Η πρώτη είναι μία πρόταση σχετικά με τις νέες αντιλήψεις περί της αρχαϊκής περιόδου. Αντί να ορίσει ως σημείο διακοπής τον όγδοο αιώνα, ο Hall υποστηρίζει ότι η όλη διαδικασία ήταν πολύ πιο σταδιακή, κάτι που απαιτεί μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική, η οποία ενσωματώνει την Ύστερη Εποχή του Χαλκού• αλλά η αρχαϊκή εποχή ήταν επίσης πολύ πιο απότομη, καθώς προσεγγίζει κάποιος τον έκτο αιώνα.

Από την άλλη πλευρά, σε αντίθεση με την άποψη της προοδευτικής πορείας από τα ομηρικά βασίλεια μέσω της αρχαϊκής πόλεως στην κλασική δημοκρατία, ο Hall υποστηρίζει ότι η αρχαϊκή περίοδος εμφανίζει μια πιο στρωματοποιημένη κοινωνία απ' ό,τι πριν. Από την άποψη αυτή, η κλασική κοινωνία και η πολιτική κατά την κλασική περίοδο εμφανίζονται περισσότερο ως μια ριζοσπαστική ρήξη και όχι μια σταδιακή επέκταση των αρχαϊκών τάσεων. Πιστεύω ότι ο Hall έχει δίκιο και ότι θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στην περίοδο μεταξύ του 550 και του 450 π.Χ., σε μία περίοδο δηλαδή κατά την οποία σε ορισμένες περιοχές του ελληνικού κόσμου υπήρξε μία ριζική επέκταση των προηγούμενων τάσεων και ταυτόχρονα μια θεμελιώδης ρήξη με τις εξελίξεις που είχαν σημειωθεί νωρίτερα. Αυτό θα κάλυπτε τη συνήθη διάκριση μεταξύ αρχαϊκής και κλασικής εποχής• αλλά θα πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ότι ορισμένες ελληνικές κοινότητες μετακινούνται σε μια ριζικά νέα κατεύθυνση ήδη κατά τους προηγούμενους αιώνες. Οι εξελίξεις αυτές δεν θα πρέπει να περιορίζονται στην εμφάνιση της δημοκρατίας και δεν αφορούν μόνον την Αθήνα• αφορούν και πολλές άλλες ελληνικές κοινότητες. Αλλά ακόμη και οι περιοχές ή οι κοινότητες που δεν κινούνται προς τη νέα κατεύθυνση έπρεπε να αντιμετωπίσουν τις νέες συνθήκες με αμοιβαίο τρόπο: απέρριψαν σθεναρά ορισμένες από αυτές τις αλλαγές, ενώ προσεκτικά υιοθέτησαν άλλες• έχουμε να κάνουμε με μια πολύ περίπλοκη υπόθεση ιστορικής αιτιώδους συνάφειας και αλλαγής.

Επιπλέον, οι παραπάνω παρατηρήσεις επισημαίνουν τη ματαιότητα της έννοιας της πόλεως για την εξήγηση της ελληνικής ιστορίας. Η έννοια της πόλεως ταίριαζε ιδανικά με το παλαιό σχήμα της ριζικής ρήξης με τον όγδοο αιώνα, η οποία ακολουθείται από σταδιακές αλλαγές σε όλη τη διαδρομή μέχρι το τέλος της κλασικής περιόδου. Η πολύ πιο περίπλοκη ιστορία που μας παρουσίασε ο Hall δείχνει ότι πρέπει να περάσουμε από την ερμηνεία μέσω της πόλεως σε μια διαφορετική έννοια-κλειδί για την ελληνική ιστορία. Ουσιαστικά, το βιβλίο του Hall τονίζει την ανάγκη να ξανασκεφτούμε την έννοια της ιστορικής αλλαγής.

Τελειώνοντας, οφείλω να τονίσω ότι μεταφράζοντας το βιβλίο του J.M. Hall έμαθα πολλά που δεν γνώριζα και μου προκλήθηκαν επιστημονικά ερωτήματα που ίσως χρήζουν περαιτέρω έρευνας. Εάν ο αναγνώστης της παρούσας ελληνικής έκδοσης αισθανθεί ανάλογα, τότε η συγκεκριμένη επιλογή θα έχει δικαιωθεί.

Αρχαία ελληνική ιστορία
H αρχαϊκή περίοδος, 1200-479 π.Χ.
Jonathan M. Hall
μετάφραση-επιμέλεια: Ιωάννης Κ. Ξυδόπουλος
Εκδόσεις Ζήτη
432 σελ.
Τιμή € 29,82
1-patakis-link

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.