Henry David Thoreau: «Περιπλανήσεις, Φιλοσοφικοί στοχασμοί»
Το βιβλίο του Henry David Thoreau, Περιπλανήσεις, Φιλοσοφικοί στοχασμοί, αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια: «Ένας χειμωνιάτικος περίπατος, 1843», «Τα δάση του Μέιν, 1848», «Μια εβδομάδα στους ποταμούς Κόνκορντ και Μέριμακ, 1849», «Ημερολόγιο, 1858». Παρατηρώντας τις χρονολογίες των ταξιδιών διαπιστώνουμε πως ο συγγραφέας επί δεκαπέντε χρόνια ταξιδεύει και καταγράφει εντυπώσεις και εμπειρίες.
Ο Αμερικανός φυσιολάτρης και φιλόσοφος Ερρίκος Ντέιβιντ Θορώ ήταν ιδεαλιστής πολύ πέρα από τον ιδεαλισμό, άνθρωπος που στον απόλυτο βαθμό έκανε πράξη τη σκέψη του, διαφώνησε με το κοινωνικό κατεστημένο, με την ανθρώπινη ματαιοδοξία, την εξουσία και την ιδιοκτησία. Θεωρούσε ευτυχία της ζωής την ανεξαρτησία από οποιουσδήποτε δεσμούς και αυτή την ανεξαρτησία την πλήρωσε με τον κοινωνικό παραγκωνισμό, πράγμα που όμως ελάχιστα τον ενδιέφερε. Εκείνο που τον ενδιέφερε και έκανε πράξη ήταν το ταξίδι στη φύση.
Στη Γροιλανδία «η θάλασσα ανθίζει σα χορτάρι που καίγεται και υψώνεται, μια ομίχλη που τη λένε καπνό του παγετού» μας λέει για να μεταφέρει την εντύπωσή του από την παγωμένη γη, αλλά και την εμπειρία του παγωμένου χόρτου, του χώματος, της βροχής, του πάγου. Αισθάνεται τα υγρά φύλλα κάτω από τον πάγο, αντιλαμβάνεται τη ζωντάνια κάτω από το χιόνι, τη ζωή που περιμένει την ώρα της για να πανηγυρίσει την παρουσία της.
Ο περιηγητής, περιπατητής, στοχαστής μοιάζει να ζει έξω από την ιστορία και το χρόνο, σαν σε κατάσταση προ πολιτισμού. Στην παρατήρηση ενός φύλλου «που πέφτει, τραμπαλίζεται σαν να βιάζεται να ξαναρχίσει το ταξίδι» παραθέτει το επιστημονικό σχόλιο: «η τωρινή θέση, η διεύθυνση του ανέμου, το ύψος της λίμνης και πολλά άλλα... στις σημαδεμένες άκρες και τις φλέβες του βρίσκεται αποθηκευμένο ολόκληρο το ημερολόγιο καταστρώματός του». Ο πρακτικός άνθρωπος αγαπούσε τη φύση και ζούσε σε άμεση επαφή με τη φύση, που ωρίμασε μέσα στη φύση∙ ήταν «φυσικός άνθρωπος» όπως έλεγε ο δικός μας Παπαδιαμάντης και ζούσε όπως επιθυμούσε να ζει ο επίσης δικός μας Κόντογλου. Και, όπου, στις αχανείς εκτάσεις και ερημικές περιπλανήσεις του, συνάντησε ανθρώπους δεν τους είδε παρά σαν τμήμα της φύσης, απόλυτα ενταγμένους στη ζωή εκείνης και στους ρυθμούς της. Έτσι οι περιγραφές σπάνια παρουσιάζουν άνθρωπο, συχνά είναι αφανής, χωμένος μέσα στην κυριαρχική φύση. Αυτή είναι η πηγή αγνότητας που τον φέρνει κοντά στην ουσία της ζωής. Όλα τα άλλα είναι κοσμικότητες και μιμήσεις αποπροσανατολιστικές.
Στο δεύτερο κείμενο παρακολουθούμε το ταξίδι του στα δάση του Μέιν. Βλέπει τις καλύβες των ανθρώπων, αισθάνεται τις φωνές του δάσους και του ξύλου. «Τι θα 'ταν η ζωή χωρίς τα δάση» αναρωτιέται. Ακούγεται «το μουγκρητό του νερού, τα σφυρίγματα μιας αγριόπαπιας στο ποτάμι, της κίσσας και του μελισσοφάγου ολόγυρά μας στο δάσος και του δρυοκολάπτη στα ανοίγματα». Οι τεράστιοι κορμοί των κομμένων δέντρων, οι καλύβες, το χτύπημα των ξυλοκόπων μαρτυρούν τη μεγάλη καταστροφή των δασών. Ανάλογη με τον πλούτο του δάσους είναι και η αφθονία των αγαθών στα σπίτια των ανθρώπων σ' αυτή την εξοχή.
Στο κεφάλαιο «Μια εβδομάδα στους ποταμούς Κόνκορντ και Μέριμακ» δίνει άλλου είδους εμπειρία. Το νερό ορμητικό όπως έρχεται μοιάζει με «ένα σύμβολο προόδου, μια δύναμη που ακολουθεί το νόμο του συστήματος, του χρόνου και όλων των πραγμάτων. Τα χορτάρια στον πυθμένα να λυγίζουν απαλά στο ρεύμα, να σειούνται στον υγρό άνεμο, φυτρωμένα ακόμη εκεί, όπου κάποτε είχαν βυθιστεί οι σπόροι τους, έτοιμα να πεθάνουν και να τους ακολουθήσουν». Βλέπουμε πως ο Θορώ καταφέρνει να συνδέσει τη φυσική παρατήρηση με το φιλοσοφικό στοχασμό και να μιλήσει για τη ζωή και το θάνατο μέσα από τη ροή του νερού στο ρεύμα του ποταμού. Το κεφάλαιο αυτό είναι και το μεγαλύτερο όλων.
Σκέφτομαι πως από τα τρία πρώτα κεφάλαια του βιβλίου, το πρώτο μιλάει για τον πάγο. Το δεύτερο για το δάσος, το τρίτο για το νερό. Σαν να έκλεισε μέσα του τις βασικές μορφές της φύσης στις οριακές της στιγμές πράγμα που δεν θα μπορούσε να το επιτύχει αλλιώς αφού όπως λέει: «Μάταια προσπαθεί κανείς να γράψει για τις εποχές αν δεν τις έχει μέσα του».
Στο «Ημερολόγιο» καταγράφει με συντομότερο τρόπο μικρότερες ταξιδιωτικές εμπειρίες που και αυτές επηρέασαν τη ζωή και τη σκέψη του.
Γενικά το βιβλίο είναι ένα πόνημα γραμμένο με αληθινή αγάπη για τη φύση και τη ζωή κοντά της, από έναν άνθρωπο που υπερασπίστηκε και απέδειξε έμπρακτα, και με κόστος, τις προτιμήσεις του και τις επιλογές του: «Δε βλέπω πώς θα μπορούσα να ζήσω μια ζωή ανεκτή χωρίς να νιώθω αγάπη για τη φύση».
Περιπλανήσεις, Φιλοσοφικοί στοχασμοί
Henry David Thoreau
μετάφραση: Βασίλης Αθανασιάδης
Κέδρος
233 σελ.
Τιμή € 12,50
