fbpx
John Freely: «Ο Πλάτων στη Βαγδάτη ή Το φως της Ανατολής»

John Freely: «Ο Πλάτων στη Βαγδάτη ή Το φως της Ανατολής»

Στο εξαιρετικό βιβλίο του Αμερικανού ιστορικού John Freely, ο οποίος μελέτησε επί μακρόν την Ελλάδα, τη Μικρασία και το Ισλάμ, γίνεται μια τιτάνια προσπάθεια.

Με συνοπτικό και κατανοητό τρόπο μάς ταξιδεύει στον χρόνο και τον χώρο, για να εξηγήσει με ποιον τρόπο η επιστημονική γνώση πέρασε από τους λαούς της Μεσοποταμίας στην αρχαία Ελλάδα κι από εκεί στους Άραβες μέσω των ελληνιστικών πόλεων και πώς αυτή η γνώση κορυφώθηκε στους αιώνες που ακολούθησαν. Σύμφωνα με τη γνώμη του, αποτέλεσμα χρόνιας μελέτης ανεκτίμητων χειρογράφων σε αραβικές βιβλιοθήκες, η βαβυλωνιακή αστρονομία και τα μαθηματικά αφομοιώθηκαν από τους Έλληνες, αναπτύχθηκαν και πέρασαν κατόπιν στους Άραβες μέσω των εξελληνισμένων λαών της νοτιοανατολικής Ανατολίας και της Μεσοποταμίας.

Το ταξίδι που ακολούθησε η γνώση κατά τη διάχυσή της μεταξύ των πολιτισμών της Ανατολής και της Δύσης είναι συναρπαστικό και ο φρενήρης ρυθμός της γραφής του Freely κρατά τον αναγνώστη σε εγρήγορση.

Από τον Πλάτωνα, βεβαίως

Η διήγησή του ξεκινάει από την αρχαία Ελλάδα και περνάει στην ελληνιστική εποχή, όταν αρχαιοελληνικά επιστημονικά κείμενα άρχισαν να μεταφράζονται στις κτίσεις του Αλέξανδρου. Η άνοδος του χριστιανισμού στην ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία θα οδηγήσει εθνικούς ή σχισματικούς χριστιανούς επιστήμονες από τις διάσημες αρχαίες αλλά κατεστραμμένες σχολές να βρουν καταφύγιο ανατολικά, στα αραβικά εδάφη. Για να επιζήσουν μαθαίνουν αραβικά (κάποιοι τα μιλάνε ήδη ως μητρική γλώσσα), μεταφράζουν κλασικά έργα στα αραβικά και διδάσκουν στα νέα οικονομικά και πνευματικά κέντρα. Η Βαγδάτη αναδεικνύεται μέχρι τον 7ο αιώνα μ.Χ. ως η πρωτεύουσα των επιστημών.

Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης γνωρίζουν δεύτερη αναγνώριση, οι θετικές επιστήμες αναπτύσσονται και οι νεαροί Άραβες επιστήμονες συναγωνίζονται ο ένας τον άλλον σε μεταφράσεις και ερμηνείες των κλασικών. Ο Πυθαγόρας, ο Αρχιμήδης, ο Ευκλείδης, ο Στράβων και πάνω απ' όλους ο Πτολεμαίος, ο κορυφαίος αστρονόμος του ελληνιστικού κόσμου, λατρεύονται από τους Άραβες. Αλλά και ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός τίθενται ως βάσεις της ξακουστής ισλαμικής ιατρικής.

Οι παντογνώστες

Οι Άραβες φιλόσοφοι, όπως και οι αρχαίοι, ερευνούν και γράφουν για το σύνολο της πλάσης. Το ίδιο πρόσωπο είναι φιλόσοφος, ιατρός, μαθηματικός, αστρονόμος, μηχανικός, φυσικός, αλλά και γεωπόνος, βοτανολόγος, γεωλόγος και... αλχημιστής. Η αλ-χίκμα, η νέα επιστήμη των Αράβων, προσπαθεί να μετατρέψει ταπεινά πετρώματα σε πολύτιμους λίθους.

Ο Freely περιγράφει την ίδρυση των πρώτων σχολών του αραβικού πολιτισμού στα παλάτια της Βαγδάτης, της Δαμασκού, του Καΐρου κ.α., τα πρώτα αστεροσκοπεία που αποτέλεσαν το καύχημα της αραβικής επιστήμης, τις πρώτες βιβλιοθήκες που γέμισαν με τις μεταφράσεις των κλασικών της αρχαίας Ελλάδας και, στη συνέχεια, παρουσιάζει τους μεγαλύτερους των αραβικών επιστημών – τρόφιμοι οι περισσότεροι των παλατιών και ιατροί των ισχυρών ηγετών του Ισλάμ.

Ο Freely παρουσιάζει γενιές Αράβων επιστημόνων, κορυφαία έργα και ανακαλύψεις τους, κατασκευές, αυτοματισμούς, όργανα μέτρησης, μαθηματικά παράδοξα και σπαζοκεφαλιές που πολύ αργότερα επέλυσαν, επιβεβαίωσαν ή αντέγραψαν οι μεγάλοι της Δυτικής σκέψης (Κοπέρνικος, Νεύτωνας, Γαλιλαίος, Κέπλερ κ.ά).

Από τον Ιμπραήμ αλ-Φαζαρί, τον πρώτο Άραβα αστρονόμο που κατασκεύασε αστρολάβο (Βαγδάτη μέσα 7ου αιώνα), η διήγηση περνάει στον αλ-Ματζουσί, διακεκριμένο γιατρό του Ισλάμ, που πρώτος περιέγραψε την τοξικοεξάρτηση από το όπιο (δεύτερο μισό του 10ου αιώνα), μέχρι τον ιμπν Σίνα και το πεντάτομο βιβλίο του Κανούν (1020-1023), που θεωρείται η βάση για τη Δυτική μεσαιωνική ιατρική, και τον ιμπν αλ-Χαΐθαμ, ο οποίος πρώτος περιέγραψε τη λειτουργία του σκοτεινού θαλάμου μέσα στο ανθρώπινο μάτι με σχεδόν απόλυτη ακρίβεια.

Δημιουργώντας το «νταρ αλ Ισλάμ»

Το βιβλίο επισκέπτεται τα μεγάλα κέντρα του Ισλάμ σε τρεις ηπείρους: από τη Βαγδάτη του τίτλου στο Κάιρο κι από εκεί στη Γρανάδα, όταν το Ισλάμ πέρασε στην Ευρώπη, στην Κόρδοβα και πάλι πίσω στο Μαγκρέμπ, την Τύνιδα, τη Δαμασκό, τη Σαμαρκάνδη (σήμερα Ουζμπεκιστάν) και, τέλος, την Κωνσταντινούπολη, πριν αρχίσει η φθορά και η παρακμή του.

Στην Κόρδοβα του 8ου αιώνα, ο αστρολόγος Αμπάς ιμπν Φιρνάς επιχειρεί την πρώτη ανθρώπινη πτήση από τη στέγη του παλατιού, ο φιλόσοφος και γιατρός αλ-Ζαρί (αυτός που εφεύρε τη λέξη αλ-καλί κι ανακάλυψε τα αλκάλια, δηλαδή το ανθρακικό νάτριο και κάλιο) χρησιμοποιεί πρώτος ένα περίεργο υγρό που βγαίνει στο Μπακού και το αποκαλεί «ναφτ» (πετρέλαιο), ο ναύαρχος Πίρι Ρέις (το τουρκικό καράβι που σουλατσάρει στο Αιγαίο και μας εκνευρίζει με τις μελέτες του...) παρουσιάζει τον πρώτο παγκόσμιο χάρτη, στη βασανισμένη σήμερα Δαμασκό παράγεται το καλύτερο σαπούνι του κόσμου κ.λπ.

Οι Άραβες αναπτύσσουν τη χημεία και κατακτούν μέσω αυτής τον κόσμο (πολεμική χρήση), την υφαντουργία και ντύνουν ολόκληρο τον κόσμο, τη χαρτοποιία (κινεζική εφεύρεση που τελειοποιείται στα εργοστάσια της Βαγδάτης) και μεταφέρουν τη γνώση στην Ευρώπη, εξελίσσουν τη γεωγραφία και τη χαρτογραφία δημιουργώντας το «νταρ αλ Ισλάμ» – τον μουσουλμανικό κόσμο.

Ο Freely παρακολουθεί την παρακμή του ισλαμικού πολιτισμού μετά τον 12ο αιώνα, συνεχίζει όμως την ανάλυσή του μέχρι την εμφάνιση των πρώτων Δυτικών γιγάντων της μαθηματικής σκέψης, της ιατρικής και της αστρολογίας, εξετάζει τον δημιουργικό διάλογο των αραβικών επιστημών με τον καθολικισμό και αργότερα με την Αναγέννηση, παρουσιάζει την τρίτη αναβίωση της φιλοσοφίας του Αριστοτέλη που διαβάζουν οι Δυτικοί από τα... αραβικά, σκιαγραφεί την τελευταία ισλαμική αναλαμπή με την αστρολογία των Μογγόλων και κλείνει ένα ταξίδι περίπου 1.000 χρόνων με την πόλη απ' όπου το άρχισε: όταν πυρπολείται η Βαγδάτη από τους Μογγόλους και καίγονται όλες οι βιβλιοθήκες της, οι Άραβες παραδίδουν τα σκήπτρα της επιστήμης στη Δύση. Οριστικά αυτή τη φορά.

Άξια μνείας η μετάφραση του έργου και η απόδοση των τεράστιων αραβικών ονομάτων και των τοπωνυμιών.

Συνδυάστε το βιβλίο με μια επίσκεψη στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης (Αγ. Ασωμάτων 22 & Διπύλου 12, Κεραμεικός, τηλ. 210 325 1311), το οποίο κάθε Πέμπτη έχει ελεύθερη είσοδο.

 

Ο Πλάτων στη Βαγδάτη ή Το φως της Ανατολής
Η συμβολή των επιστημών του μεσαιωνικού Ισλάμ στη διαμόρφωση του Δυτικού κόσμου
John Freely
μετάφραση: Νίκος Γάσπαρης
επιμέλεια: Κώστας Σίμος
Πατάκης
372 σελ.
Τιμή € 19,90


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.