Μάικλ Τζ. Κέισι: «Η καταστροφή της μεσαίας τάξης»
Το βιβλίο του Μάικλ Κέισι, συντάκτη στη Wall Street Journal, είναι μια έξοχη ανάλυση για το πώς η κρίση που ξέσπασε το 2008 στις ΗΠΑ, συνέτριψε την κοινωνική συνοχή σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο. Ο συγγραφέας πηγαίνει τρεισήμισι δεκαετίες πίσω και πιάνει το νήμα της παγκόσμιας οικονομικής ιστορίας από ένα, καθοριστικό κατά τη γνώμη του, γεγονός, το οποίο έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 1971: Ο Ρίτσαρντ Νίξον ανέστειλε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό και οδήγησε το σύστημα Μπρέτον - Γουντς στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Σύμφωνα με τον Κέισι η απόφαση εκείνη πυροδότησε την οικονομική ανάπτυξη, απελευθέρωσε το χρηματοπιστωτικό σύστημα και έφερε στο παγκόσμιο οικονομικό, αλλά και πολιτικό προσκήνιο, τις έννοιες της «μεταβλητότητας» και της «αστάθειας», που για τις πρώτες μεταπολεμικές, είχαν εκλείψει. Το (χοντρό) παιχνίδι άρχιζε.
Η Κίνα στον ΠΟΕ
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος διαχειρίζεται με άνεση πλειάδα στοιχείων, αμιγώς οικονομικών αλλά και πολιτικών ενίοτε και με βάση το επιτόπιο ρεπορτάζ του ιδίου στις χώρες και τους τόπους που αναφέρεται, μας δίνει μεστή εικόνα των εξελίξεων. Στο πρώτο και πιο ενδιαφέρον μέρος του βιβλίου, ο συγγραφέας παρακολουθεί το δίπολο ΗΠΑ - Κίνα. Θεωρεί ότι το να καταλάβουμε τι συνέβη στην Κίνα είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τι συνέβη σε όλο το δυτικό κόσμο… Η υπέρμετρη αποταμίευση στην Κίνα και η αλόγιστη, σχεδόν εξωφρενική κατανάλωση στις ΗΠΑ οδήγησαν στην καταστροφή της παραγωγικής βάσης των ΗΠΑ και την ταυτόχρονη εκτίναξη της κινεζικής οικονομίας σε παγκόσμιο χρηματοδότη.
Ο Κέισι, παράλληλα με την οικονομική ανάλυση, μας παρουσιάζει ιστορίες καθημερινών ηρώων, πολιτών από διάφορα σημεία του πλανήτη, οι οποίοι βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης που ξέσπασε το 2008 στις ΗΠΑ. Εξιστορώντας τα βάσανά τους, συνθέτει το παζλ της οικονομικής αποσταθεροποίησης που προκάλεσε η άνοδος της κινεζικής οικονομικής αυτοκρατορίας. Χωρίς να σπεκουλάρει, χωρίς υστερικές κραυγές αμερικανικού προστατευτισμού, ο Κέισι μας εξηγεί πώς η κατάρρευση του κομουνισμού το 1989, η συμφωνία του Μάαστριχ το 1992 και, τελικά, η είσοδος της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001 διεύρυναν υπέρμετρα τον χρηματοπιστωτικό τομέα – η επικράτηση των φιλελεύθερων ιδεοληψιών ήταν γεγονός.
Ο Κέισι ταξίδεψε στην Κίνα, στις εκ του μηδενός συσταθείσες τερατουπόλεις των 10-15 εκατ. κατοίκων, στα αχανή βιομηχανικά συγκροτήματα, όπου μυρμηγκιές άοκνων εσωτερικών μεταναστών εργάζονται για 200 δολάρια το μήνα σε γραμμές παραγωγής, που ζαλίζουν με την ταχύτητά τους. Ταξίδεψε στην αμερικανική ύπαιθρο και συνάντησε κατεστραμμένους βιοτέχνες και μικροβιομήχανους, που δεν μπορούν να αντέξουν τις «τιμές Κίνας» που τους ζητούν οι χονδρέμποροι. Ταξίδεψε στο Μεξικό το οποίο έχασε την πρωτοκαθεδρία του προμηθευτή των ΗΠΑ και βυθίζεται στη φτώχεια και τα ναρκωτικά, παρά την υποτιθέμενη «ανάπτυξη»... Ταξίδεψε στην Αργεντινή, όπου πρώην ανεξάρτητοι οικονομικά ζωοτρόφοι έχουν γίνει παραγωγοί σόγιας για να καλύψουν τις κινεζικές ανάγκες. Ταξίδεψε στην Αφρική που μια νέα αποικιοκρατία βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς η Κίνα αγοράζει πετρέλαιο από τις κεντροαφρικανικές «δημοκρατίες» και σε αντάλλαγμα φτιάχνει (δικές της) υποδομές, ταξίδεψε στην Αυστραλία, όπου η εξορυκτική βιομηχανία έχει έναν πλέον αγοραστή: την Κίνα.
Αφού εκθέσει τις απέλπιδες προσπάθειες των ΗΠΑ να αναχαιτίσουν την κινεζική επέλαση και ύστερα από μια δυνατή ανάλυση για κρίση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων (ΗΠΑ 2008), ο Κέισι καταλήγει στο πρώτο από τα συμπεράσματά του: η μόνη λύση για να ξεφύγει η παγκόσμια οικονομία από το μαγγανοπήγαδο, είναι να μειωθεί το ποσοστό της αποταμίευσης στην Κίνα και να μετατραπεί, η παράξενη αυτή κοινωνία, από ένα αεικίνητο εργοστάσιο σε μια σύγχρονη, καταναλωτική μηχανή.
Η ασθενής Ευρώπη
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην ήπειρό μας. Ο Κέισι ταξιδεύει στην Ισλανδία (εντυπωσιακή η ανάλυσή του για το τραπεζικό σύστημα της χώρας), στην Ιταλία, τη μαραζωμένη Ισπανία και την Ιρλανδία, τον «έκπτωτο κέλτικο τίγρη». Δυστυχώς η Ελλάδα, αν κι έχει την τιμητική της, δεν ήταν σταθμός στο ταξίδι του – ο Κέισι βέβαια μας σούρνει, και με το δίκιο του, αρκετά. Εδώ η ανάλυσή του ξεκινάει από το τραπεζικό σύστημα και μάλιστα από την εποχή της αποθανούσης (αλλά όχι συγχωρεμένης…) Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία είχε βάλει κι εκεί, στο τραπεζικό σύστημα, το νεοφιλελεύθερο χέρι της.
Ο Κέισι μας παρουσιάζει το αλλοπρόσαλλο και τυχοδιωκτικό τραπεζικό σύστημα των ευρωπαϊκών κρατών, για να αναδείξει τα μεγάλα κενά, τις αμφισημίες, τα ψέματα για τις εγγυήσεις των καταθέσεων (το είδαμε αργότερα στην Κύπρο…), τη «δηλητηριώδη σχέση ανάμεσα στον κόσμο του χρήματος και στους πολιτικούς», που δε διανοούνται ότι μπορούν οι τραπεζικοί δεινόσαυροι να αποτύχουν – κάπου εδώ βρίσκεται η βάση για τα τελικά συμπεράσματά του.
Και φτάνουμε στο δια ταύτα. Τι πρέπει να γίνει; Ο Κέισι δεν είναι ιδιαίτερα πρωτότυπος, είναι όμως ουσιαστικός. Η κόσμος, μας λέει, έχει ανάγκη ένα κοινό ρυθμιστικό πλαίσιο κι όχι περισσότερες νομοθεσίες. Χρειάζεται διαφάνεια στις εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές, εκεί όπου καταφεύγουν οι μάγοι των αγορών για να αποφύγουν τον έλεγχο. Χρειάζεται μείωση του μεγέθους των τραπεζών, διεθνή οικονομική διακυβέρνηση και «έξωση της Γουόλ Στριτ από την Ουάσινγκτον».
Όταν αυτό το λέει ένας συντάκτης της Wall Street Journal, αποκτάει μια ιδιαίτερη σημασία…
Η καταστροφή της μεσαίας τάξης
Πώς η οικονομική κρίση συνέτριψε την κοινωνική συνοχή
Μάικλ Τζ. Κέισι
μετάφραση: Βιλελμίνη Σωσώνη
Ψυχογιός
566 σελ.
Τιμή € 19,90
