Όλοι μας γνωρίζουμε ότι ο αρχαίος ελληνικός κόσμος αγάπησε και τίμησε την ύλη, γιατί διείδε σ’ αυτήν πνευματικότητα, την αφουγκράστηκε με τις αισθήσεις και τη συνέδεσε με την αρχή της ζωής, θεωρώντας τη βάση και θεμελιώδη προϋπόθεση του δικού του πολιτισμού. Οι εικόνες που βλέπουν τα μάτια μας, οι ήχοι που ζωντανεύουν στα αυτιά μας, οι μυρωδιές κι οι γεύσεις που συνοδεύουν τη ζήση μας, όλα αυτά είναι ύλη που επιδρά επάνω μας κι εντυπώνεται στην ψυχή μας με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, με πολλές διαφορετικές μορφές και μέσα από πολλούς διαφορετικούς δρόμους, κι αυτό το ήξεραν οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Γι’ αυτό κι οποιαδήποτε ενασχόληση με οτιδήποτε υλικό, με οτιδήποτε απτό, εκλαμβανόταν ήδη από τότε ως άσκηση και δοκιμή του πνεύματος και δεν είναι τυχαίο που ακμαίες πνευματικές φυσιογνωμίες εκείνων των χρόνων διακήρυσσαν ότι η μαγειρική είναι επάγγελμα που αρμόζει όχι σε δούλους αλλά σε ανθρώπους ελεύθερους, προβιβάζοντάς τη στην ουσία σε τέχνη, σε «υψηλή τέχνη» (σελ. 14), όταν μάλιστα όλες οι άλλες κοινωνίες της εποχής πρέσβευαν το αντίθετο.

Με αυτήν ακριβώς τη σημαίνουσα διαπίστωση, για την αισθητική της μαγειρικής τέχνης, στις πρώτες κιόλας σελίδες της μελέτης του, ξεκινά τη γαστρονομική του περιήγηση στον κόσμο της Αρχαίας Ελλάδας ο συγγραφέας του βιβλίου Αρχαίο φαγοπότι Κωνσταντίνος Μπούρας, αποκαλύπτοντάς μας ταυτόχρονα τις προθέσεις του, να μας χαρίσει δηλαδή μία σοβαρή, αξιόπιστη και εμπεριστατωμένη προσέγγιση του αρχαίου ελληνικού τρόπου ζωής, αυτήν τη φορά μέσα από την κουζίνα του, με μία νότα «αισιοδοξίας και χαράς» όπως ο ίδιος ομολογεί, που –αλίμονο– πόσο μεγάλη ανάγκη την έχουμε στις μέρες μας! Και το καταφέρνει αυτό ο συγγραφέας και γίνεται το βιβλίο του ανεκτίμητη συνεισφορά και από αυτή την πλευρά – ψυχολογικά να μας τονώσει, μέσα από μία ψυχαγωγική αφήγηση που δίνει το πλεονέκτημα της αναγνωστικής ευχέρειας, παρά τον όγκο των πολύτιμων πληροφοριών που μας παρέχει.

Κι είναι γεγονός ότι ο Κωνσταντίνος Μπούρας, με άκοπο ζήλο, αντλεί από μία ποικιλία πηγών, κάποτε δυσεύρετων, μία πληθώρα συναρπαστικών πληροφοριών για την αρχαία ελληνική μαγειρική, τις οποίες κατατάσσει με μέθοδο και επιστημονική αξιοσύνη, επιτρέποντας στον σύγχρονο αναγνώστη να αποκτήσει μία πλήρη εικόνα για την εδεσματική ποικιλία της αρχαιότητας, πολύ περισσότερο όμως να διαγνώσει τα ήθη, τις νοοτροπίες και τις αντιλήψεις που συνδέονταν με μία τόσο ζωτική ανθρώπινη λειτουργία, όπως αυτή της λήψης τροφής.

Κι εδώ είναι το σημείο που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα και στο οποίο θα πρέπει να σταθούμε. Και αναφέρομαι στο στοιχείο της τελετουργίας, που χαρακτηρίζει την αρχαία ελληνική εθιμοτυπία και σε επίπεδο παροχής τροφής, το οποίο ο συγγραφέας εντοπίζει, διερευνά και αναδεικνύει μέσα από μία γλαφυρή γραφή, κι εδώ ξεχωρίζει το βιβλίο του από το να είναι μία απλή (έστω και γευστική) παράθεση πρωτότυπων μαγειρικών συνταγών διανθισμένων με ανέκδοτα της αρχαιότητας, στοιχεία βεβαίως τα οποία δεν απουσιάζουν από τη μελέτη του, όπως δεν απουσιάζει και η επιστημονικά τεκμηριωμένη αρχαιολογική, εθνογραφική και λογοτεχνική πλαισίωση της τροφής. Είναι αξιοπρόσεκτη, ωστόσο, η ερευνητική επιμονή με την οποία ο συγγραφέας αναπαράγει λεπτομέρειες που αφορούν και προβάλλουν τον τελετουργικό χαρακτήρα ενός αρχαίου ελληνικού συμποσίου, από τη φάση κιόλας της προετοιμασίας, είτε το συμπόσιο αυτό αφορά μία πλούσια γαμήλια μακεδονική ευωχία, είτε ένα φτωχότερο σπαρτιατικό δείπνο. Kι είναι αυτή ακριβώς η έμφαση στο στοιχείο της τελετουργίας, που κεντρίζει δίκαια την προσοχή και το ενδιαφέρον του συγγραφέα, καθώς το στοιχείο αυτό, στενά συνδεδεμένο με την πίστη στο θείο, διαπερνά και διατρέχει κάθε στοιχείο ύλης στην αρχαία ελληνική κοσμοθεωρία, απομακρύνει τη διαδικασία λήψης της τροφής από το να είναι μία ενστικτώδης, ενίοτε βουλιμική, παρόρμηση του ανθρώπου και της δίνει το στοιχείο της ιεροπρέπειας (και της μεγαλοπρέπειας): εδώ οι διατροφικές συνήθειες και παραδόσεις δεν αφορμώνται από μία απλή ανάγκη επιβίωσης, αλλά αποκτούν μία συγκεκριμένη, «σταθερά επαναλαμβανόμενη τελεστική μορφή», που κινητοποιεί την ανθρώπινη δημιουργικότητα κι εγείρει «τη χαρά της μετουσίωσης» της απλής τροφής σε έδεσμα – και της ανάγκης του μοιράσματος της χαράς αυτής με τον άλλο ή τους άλλους ανθρώπους. Η τροφή εδώ δεν υπηρετεί μόνο την πνευματική εξέλιξη, αλλά γίνεται κι η απτή απόδειξη του νοήματος της ζωής, να ζούμε κάθε ώρα και κάθε στιγμή του βίου μας συνειδητά και με πληρότητα, ακόμα κι όταν πρόκειται για μια τέχνη εφήμερη που αφορά μια διαδικασία τόσο παροδική, όπως το φαγητό.

Αρχαίο φαγοπότι
Φαγητό, ποτό, συμπόσια
Κωνσταντίνος Μπούρας
Αρμονία
252 σελ.
Τιμή € 14,00

Twitter