fbpx
Ζ – Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος Βασίλης Βασιλικός Gutenberg

Βασίλης Βασιλικός: «Ζ – Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος»

Το βράδυ της 22ας Μαΐου του 1963, ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης μίλησε σε εκδήλωση που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη η «Επιτροπή διά την Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη». Από το απόγευμα άτομα ακραίων δεξιών πεποιθήσεων είχαν αρχίσει να συγκροτούν αντισυγκέντρωση στα πεζοδρόμια των οδών Σπανδωτή, Ερμού και Βενιζέλου. Στον τόπο της συγκέντρωσης βρίσκονταν χωροφύλακες εν στολή, καθώς και ο επιθεωρητής Χωροφυλακής Βόρειας Ελλάδας υποστράτηγος Μήτσου και ο αστυνομικός διευθυντής της πόλης, συνταγματάρχης Καμουτσής. Ο Λαμπράκης καθώς πήγαινε στο κτίριο όπου θα εκφωνούσε την ομιλία του προπηλακίστηκε, ενώ έπεφταν πέτρες εναντίον του. Όταν βγήκε από αυτό, καθώς διέσχιζε τον δρόμο, ένα τρίκυκλο έπεσε πάνω του και κάποιος τον χτύπησε με έναν λοστό στο κεφάλι. Οδηγός του τρίκυκλου ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης, μεταφορέας, γνωστός στον υπόκοσμο της Θεσσαλονίκης. Ο βουλευτής σωριάστηκε αιμόφυρτος στο έδαφος και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου διαπιστώθηκε ότι ήταν θανάσιμα τραυματισμένος. Τέσσερις μέρες μετά, άφησε την τελευταία του πνοή.

Η δολοφονία του Λαμπράκη απασχόλησε τη δημοσιογραφία. Στη διαλεύκανση της υπόθεσης και τη σύλληψη των δολοφόνων συνέβαλαν με τις έρευνές τους οι δημοσιογράφοι Γιάννης Βούλτεψης (Αυγή), Γιώργος Μπέρτσος (Ελευθερία) και Γιώργος Ρωμαίος (Βήμα, Νέα).

Τις ανακρίσεις ανέλαβε ο δικαστής Χρήστος Σαρτζετάκης. Στις 3 Οκτωβρίου του 1966 άρχισε στη Θεσσαλονίκη η δίκη των κατηγορουμένων. Ήδη είχε εκδοθεί το βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών, με το οποίο παραπέμφθηκαν ως φυσικοί αυτουργοί σε ανθρωποκτονία εκ προθέσεως οι Σπύρος Γκοτζαμάνης και Μανώλης Εμμανουηλίδης και ως ηθικοί αυτουργοί ορισμένοι αξιωματικοί της χωροφυλακής.

Σε κάθε περίπτωση, το μυθιστόρημα του Καπότε, το οποίο ο συγγραφέας του το χαρακτήρισε ως «non-fiction novel» και εμφανίστηκε ως φορέας των απόψεων της νέας δημοσιογραφίας, γνωστής ως «New Journalism», ήταν ένα μείγμα πραγματικότητας και μυθοπλασίας που βοήθησε πολύ τον Βασιλικό να ξεπεράσει τα λογοτεχνικά του διλήμματα και να δώσει την τελική μορφή στο βιβλίο του.

Το 1966 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Θεμέλιο το μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού Ζ με υπότιτλο Φανταστικό ντοκυμανταίρ ενός εγκλήματος και εξώφυλλο του Νίκου Κούνδουρου, αφιερωμένο στη Μιμί, τη γυναίκα του. Δεν ήταν αστυνομικό, αφού τους δράστες του εγκλήματος τους γνωρίζουμε από την αρχή, ωστόσο η ομώνυμη ταινία του Κώστα Γαβρά που γυρίστηκε αργότερα ήταν πολιτικό θρίλερ.

Πρόσφατα, κυκλοφόρησε από τον οίκο Gutenberg το Ζ σε μια εξαιρετική έκδοση στη σειρά ALDINA που διευθύνει η Ζωή Μπέλλα-Αρμάου, αυτή τη φορά αφιερωμένο στον Δημήτρη (Μίμη) Δεσποτίδη, τον καθοδηγητή του Βασιλικού και εκδότη του Θεμέλιου που βοήθησε τον συγγραφέα να υλοποιήσει την ιδέα συγγραφής του μυθιστορήματος, ενώ στο εξώφυλλο μαζί με το κλασικό σχέδιο του Κούνδουρου υπάρχει και η εικόνα ενός τρίκυκλου, φιλοτεχνημένη από τον Παν. Μητσομπόνο. Αυτή η έκδοση είναι σημαντική και για το κατατοπιστικό επίμετρο, το γεμάτο πληροφορίες, ιστορικές και λογοτεχνικές, τα σχόλια και τις υποσημειώσεις της Γεωργίας Φαρίνου-Μαλαματάρη με τίτλο «Βασίλης Βασιλικός, Ζ: Πενήντα χρόνια μετά».

Η συντάκτρια του επιμέτρου, αφού θυμίζει πως το Ζ μαζί με τον Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη βρίσκεται στα 1.000 μυθιστορήματα που ο καθένας πρέπει να διαβάσει, σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian, σημειώνει πως ο Βασίλης Βασιλικός, ενώ γνωρίστηκε με τον Δεσποτίδη και αυτοπροσδιοριζόταν ως ανένταχτος αριστερός, συνέχισε τις επαφές του με την αστική τάξη, από την οποία και βραβεύτηκε, εκδίδοντας βιβλία στη συντηρητική Εστία και γράφοντας κείμενα στον Ταχυδρόμο. Τότε, προσθέτει, αποφάσισε να ζήσει ως αυτόνομος συγγραφέας, πράγμα που σημαίνει πως έπρεπε να κάνει επιλογές για το είδος της λογοτεχνίας που θα υπηρετούσε, δηλαδή να προσδιορίσει τη μορφή, τη θεματολογία του, μα και τους αναγνώστες του.

Το θέμα της δολοφονίας του Λαμπράκη υπήρχε και στο βιβλίο του Εκτός των τειχών, καθώς και σε δημοσίευμα στο περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης, μα κυρίως στο βιβλίο του Το Ημερολόγιο του «Ζ» που γράφτηκε το 1965-1966, αλλά εκδόθηκε το 1974. Η μορφή του Ζ, δηλαδή το πώς θα έγραφε το βιβλίο του, βασάνισε αρκετά τον συγγραφέα μέχρι να το ολοκληρώσει. Η διαχείριση μιας δολοφονίας ή ενός θανάτου ήταν δύσκολη υπόθεση. Ώσπου έπεσε στην αντίληψή του το μυθιστόρημα του Τρούμαν Καπότε Εν ψυχρώ που εκδόθηκε στις ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 1966, αφού προηγουμένως είχε δημοσιευτεί σε συνέχειες στο περιοδικό NewYorker. To πρώτο μέρος του Ζ άρχισε να δημοσιεύεται στον Ταχυδρόμο τον Νοέμβριο του 1966, ενώ στο μεταξύ είχε εκδοθεί το βιβλίο του Γιάννη Βούλτεψη Υπόθεση Λαμπράκη, το οποίο ο Βασιλικός διάβασε προτού κυκλοφορήσει. Ο συγγραφέας έχει δηλώσει πως ο Δεσποτίδης του έδωσε τα πρακτικά της ανάκρισης και τον παρότρυνε να γράψει το βιβλίο. Σε κάθε περίπτωση, το μυθιστόρημα του Καπότε, το οποίο ο συγγραφέας του το χαρακτήρισε ως «non-fiction novel» και εμφανίστηκε ως φορέας των απόψεων της νέας δημοσιογραφίας, γνωστής ως «New Journalism», ήταν ένα μείγμα πραγματικότητας και μυθοπλασίας που βοήθησε πολύ τον Βασιλικό να ξεπεράσει τα λογοτεχνικά του διλήμματα και να δώσει την τελική μορφή στο βιβλίο του. Σε αντίθεση με τον Καπότε που έκανε επιτόπια έρευνα και πήρε συνεντεύξεις από τους ήρωές του (είχαν διαπράξει εν ψυχρώ ένα άγριο έγκλημα), ο Βασιλικός χρησιμοποίησε μόνο το δημοσιογραφικό και το προανακριτικό υλικό που είχε στα χέρια του. Ακόμα, ενώ ο Καπότε χρησιμοποίησε τα πραγματικά ονόματα των δραστών, ο Βασιλικός επέλεξε να τους δώσει ψευδώνυμα, προφανώς για να μην μπλέξει με την ελληνική δικαιοσύνη.

Σύμφωνα με τη Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη, ο Βασιλικός βασίζει την παρουσίασή του στην αντίθεση των καλών ηρώων (Λαμπράκης, βουλευτής της ΕΔΑ Τσαρουχάς, Ανακριτής), και των κακών (δολοφόνοι, αστυνομικοί, παρακρατικοί), κάνοντας τους καλούς να μοιάζουν με τους πρώτους χριστιανούς τον καιρό των διωγμών. Επίσης, η ίδια υπογραμμίζει πως ένας από τους ήρωες του βιβλίου, ο δημοσιογράφος Αντωνίου, αντιστοιχεί στον Γιώργο Μπέρτσο και ενίοτε στον Βασίλη Βασιλικό.

Τελικά, με βάση τα πραγματικά γεγονότα της δολοφονίας του Λαμπράκη και τα επινοημένα στοιχεία του συγγραφέα (π.χ., στο τέλος του βιβλίου, βάζει τον δημοσιογράφο Αντωνίου και τη γυναίκα του βουλευτή να μιλούν απευθυνόμενοι στον νεκρό), το μυθιστόρημα ολοκληρώθηκε. Θα μπορούσε όμως να είναι διαφορετικό, σύμφωνα με τον συγγραφέα του. Πράγματι, στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα (Λιβάνης), ο Βασίλης Βασιλικός γράφει πως είχε σκεφτεί να γίνει η δολοφονία από το παράθυρο ενός ξενοδοχείου – υπήρχε στο ανακριτικό υλικό σχετική επώνυμη κατάθεση. Αν το έκανε, η σκηνή θα θύμιζε τη δολοφονία του προέδρου Κένεντι και τον Όσβαλντ. Προτίμησε το τρίκυκλο. Έτσι κι αλλιώς, το βιβλίο πήρε τον δρόμο του και έγινε κλασικό. Ύστερα από τη μεταφορά του στον κινηματογράφο, χάρισε στον συγγραφέα του παγκόσμια φήμη και σήμερα διαβάζεται και συζητείται, αναλύεται και εμπνέει σκηνοθέτες του θεάτρου και του κινηματογράφου.

Ζ – Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος
Βασίλης Βασιλικός
Gutenberg
576 σελ.
ISBN 978-960-01-1812-4
Τιμή: €20,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ελένη Καραγιάννη: «Το κόκκινο τάπερ»

Όταν έφτασε στα χέρια μου αυτή η πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραγιάννη ήμουν βέβαιη, διαβάζοντας τον τίτλο, ότι θα ήταν γεμάτη αγάπη όπως ένα μαμαδίστικο «κόκκινο τάπερ» και δεν γελάστηκα....

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Γιώργος Αγγελίδης: «Σκοτεινή κληρονομιά»

Η Σκοτεινή κληρονομιά του Γιώργου Αγγελίδη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση, που συνδυάζει με δεξιοτεχνία τη φαντασία και το κοινωνικό δράμα. Ο συγγραφέας, μετά την «Τριλογία του φεγγαριού», αποφασίζει να...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»

Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.