Δημήτρης Μίγγας: «Έρως ανίατος»
Στο τελευταίο του μυθιστόρημα, ο πολύ καλός συγγραφέας Δημήτρης Μίγγας κινείται πάνω σε δύο άξονες, οι οποίοι και συνομολογούν σε μια προσπάθεια συγγραφής άκρως και καταρχήν επιδοκιμαστικής: η πρώτη παράμετρος αφορά την άνοδο –η οποία ως δεδομένη μάς δίνεται πριν από την έναρξη της ιστορίας– ενός ηθοποιού πρόζας και η δεύτερη αφορά την ερωτική σχέση δύο ανθρώπων, ουσιαστικά και συμβολικά νοσούντων. Ο ήρωας σιγά αλλά σταθερά οδηγείται στην πτώση και την κατάρρευση, αναγκάζεται να δεχθεί ρόλους ταπεινωτικούς και εξευτελιστικούς για την αξία του, δέχεται προσβολές και υποτιμήσεις χωρίς να μπορεί να αντισταθεί και να αντιδράσει, και πληρώνει το βάρος αυτής του της μοναδικής επιλογής με την ίδια του τη ζωή. Η ερωτική σχέση, και αυτή προβληματική, καθώς η γυναίκα είναι φορέας ενώ ο άντρας πέφτει, θα εξελιχθεί σε μια τραγική περίπτωση επαφής δύο ατόμων, οι οποίοι και θα ήθελαν να βρεθούν σε άλλες εποχές, με διαφορετικές συνθήκες και με δρομολογημένη τη χαμένη ψυχή τους. Και το ερωτικό στοιχείο, όπως και όλα τα υπόλοιπα –η σύνδεση, δηλαδή, συγγραφέα και πρωταγωνιστών, που παραπέμπει στη γραφή και τη φιλοσοφία του Μπόρχες–, δίνεται με όλους τους γνωστούς τρόπους συγγραφής, δηλαδή με θεατρικότητα, παρατηρητικότητα, εικονοπλασία, σενάριο, ρεαλισμό, εν κατακλείδι με προγραμματισμένη υπόθεση, που ο στόχος της αποσκοπεί στην ψυχολογική αλλά και σωματική αντεργκράουντ συνταγή.
Ο Μίγγας έχει ως πεζογράφος όλα τα εφόδια να μην αφήσει την ιστορία του να γίνει ερωτικό μελό, να μη μείνει από το βιβλίο του μόνο αυτό το σημάδι, μόνο αυτή η σφραγίδα. Παρότι χρησιμοποιεί όλα τα κλισέ, όλους τους τρόπους –από το πώς δύο άνθρωποι κάνουν έρωτα μέχρι το πώς βρίσκονται, χωρίζουν ή ξαναβρίσκονται– που η ροζ λογοτεχνία κατά κόρον έχει παρουσιάσει, ο συγγραφέας συγκρατεί τη γραφή του, την αξιοποιεί, τη δαμάζει, την αφουγκράζεται, έτσι ώστε η μοναξιά να θεωρείται δεδομένη, ενώ η σχέση να εξελίσσεται με τραγικότητα και γκροτέσκα παραμυθία. Ο Μίγγας γράφει εντελώς απλά, χωρίς λογοτεχνικούς πειραματισμούς, χωρίς ανατροπές πλην του φινάλε, χωρίς βαριά αλλά πάντως τραυματική εκφορά, χωρίς πεζογραφικά βαρίδια και σκελετωμένες προοπτικές, χωρίς –τέλος– εμπεριστατωμένες αναλύσεις, πάρα μόνο επιφανειακές ή εικονοπλαστικές, καταφέρνει να μας κερδίσει, να μας κάνει να δούμε μέσα από απεριόριστες προσαρμογές μια αξιόλογη και ενδιαφέρουσα περίπτωση ανισορροπίας, να μας πει πως δύο όντα έλκονται και απωθούνται συνάμα, να μας πει πως οι μεγάλοι έρωτες κρύβουν πόνο, απελπισία, θυμό, απογοήτευση, θρήνο. Ο Μίγγας, κατά πολύ δραματικός δημιουργός, αποφασίζει να μπει βαθιά στην προσωπικότητα κάποιων ηρώων, να τους μιλήσει, να τους επιβεβαιώσει στο όνομα της διαφορετικότητας, να τους συμβουλέψει, τέλος να τους κλέψει τη λάμψη, κρατώντας για τον εαυτό του τον ύστατο λόγο, την τελική φιλοδοξία.
Και το ερωτικό στοιχείο, όπως και όλα τα υπόλοιπα –η σύνδεση, δηλαδή, συγγραφέα και πρωταγωνιστών, που παραπέμπει στη γραφή και τη φιλοσοφία του Μπόρχες–, δίνεται με όλους τους γνωστούς τρόπους συγγραφής, δηλαδή με θεατρικότητα, παρατηρητικότητα, εικονοπλασία, σενάριο, ρεαλισμό, εν κατακλείδι με προγραμματισμένη υπόθεση, που ο στόχος της αποσκοπεί στην ψυχολογική αλλά και σωματική αντεργκράουντ συνταγή.
Ο Δημήτρης Μίγγας έχει επιπλέον και το εξής όμορφο χαρακτηριστικό: από βιβλίο σε βιβλίο πετάγεται από το ένα θέμα στο άλλο, πρωταγωνιστεί δηλαδή σε δαιδαλώδεις θεματικές συνιστώσες, τις οποίες φέρνει εις πέρας ύστερα από ενδελεχή έρευνα, που ξεκινά όπως εδώ, απ’ τη χαρτογράφηση μιας πόλης, και φτάνει μέχρι τα όρια εισόδου στο υποσυνείδητο ενός αποτυχημένου ηθοποιού και μιας γυναίκας, που είναι φορέας και οροθετική, προσπαθώντας να βρει τον εαυτό της μέσα στον κόσμο. Παλιότερα ο συγγραφέας ασχολήθηκε –και το λέμε έχοντας παρακολουθήσει ολόκληρο το έργο του– με άλλες εξίσου ενδιαφέρουσες πλοκές, ενώ σε όλες κατάφερε να οριοθετήσει την όποια τους επιμονή στην αισθητική αλλά και συνετή διάρθρωση, έτσι ώστε να χαρακτηρίζεται ως κοινωνικός λογοτέχνης, έχοντας το προνόμιο, πάνω απ’ όλα, και την όποια εμμονή, να καλύπτει έπειτα από εμπεριστατωμένη προοπτική την ποιότητα, η οποία μεταφράζεται σε ανάλυση, επικοινωνία, εμπλοκή, μοναδικότητα, δεξιοτεχνία.
Δεν έχω να πω πολλά περισσότερα για το μυθιστόρημα Έρως ανίατος, πλην του ότι οι καλύτερες εικόνες του βιβλίου –η είσοδος των κλεφτών στο διαμέρισμα, που ως απόρροια έχει το καρδιακό επεισόδιο του ήρωα και την απώλεια της ζωής του– είναι σαφέστατα απ’ τις πιο ώριμες σελίδες στη σύγχρονη πεζογραφία. Απόλαυσα τις συγκεκριμένες στιγμές, που εμπεριέχονται σ’ ένα σημείο του έργου άκρως εκτυφλωτικού, τόσο ώστε επέστρεψα στην ανάγνωση και δεύτερη φορά, αφήνοντας κατά μέρος τη συνέχεια. Και φυσικά δεν με άφησε αδιάφορο η τέχνη, με την οποία ο δημιουργός παράγει στο έργο του ζωές και συμπεριφορές μπορχικών προδιαγραφών, που ακόμη και χωρίς ατόφια πειστικότητα, είναι δυνατές, ευφυείς, έξυπνες και αποτελεσματικές.
Έρως ανίατος
Δημήτρης Μίγγας
Μεταίχμιο
328 σελ.
Τιμή € 15,50
