Κώστας Κατσουλάρης: «Νυχτερινό ρεύμα»
Ο πεζογράφος Κώστας Κατσουλάρης δεν είναι πολύ εθισμένος στο διήγημα –θυμίζω πως έχει στο ενεργητικό του ακόμη μία συλλογή–, παρ' όλα αυτά, γράφοντας ουσιαστικά τέσσερα μεγάλης έκτασης κομμάτια, αποδεικνύει πως μπορεί το ίδιο καλά και στη συγκεκριμένη μορφή και δομή, και στη συγκεκριμένη αφαιρετική έως ελλειπτική δημιουργία. Πράγματι, χρωματίζοντας τέσσερις θεματικές, σύγχρονες και καθημερινές, που παρότι αφορούν χρόνια τωρινά, περιόδους οικείες, εποχές κρίσης, σε τίποτα δεν κάνουν εμφανείς μύθους, που άλλοι συγγραφείς διαχειρίζονται –φτώχεια, άστεγοι, μετανάστες, αυτοκτονίες, απώλειες και λοιπά– αλλά νέες όπως: ο μυστικός αστυνομικός, ο οποίος εισέρχεται στα Εξάρχεια προκειμένου να διαβρώσει από μέσα την περιοχή και να εξιχνιάσει τρομοκρατικά τυχόν χτυπήματα. Ένα ερωτικό τρίγωνο, που γίνεται τετράγωνο, με αφορμή ένα παιδί, όπως μας το διηγείται μια εκκολαπτόμενη συγγραφέας, από ένα μπαρ στη Σόλωνος, στο οποίο ανακρίνει τον βασικό πρωταγωνιστή. Ένα σκυλί που νεκρανασταίνεται, μια αναχώρηση (σύμφωνα με μια ανάγνωση) που δεν πραγματοποιείται, ένας φιλοσοφικός διάλογος μεταξύ δύο φίλων που δεν ωριμάζει υπαρξιακά. Και, τέλος, μια ηλικιωμένη γυναίκα που χάνει τον άντρα της και στηρίζεται πια μόνο στον γιο της (όλοι όσοι έχουν ηλικιωμένες μανάδες μπορούν να αντιληφθούν το μέγεθος της υποταγής προκειμένου να συνυπάρξουν). Τέσσερα λογοτεχνικά κείμενα, λοιπόν, εκτενή και αναφορικά, μακριά απ' τα δεινά της κρίσης, που τείνει να γίνει το αγαπημένο μότο των ημερών που διάγουμε.
Όταν το ύφος ενός διηγήματος της πόλης παίρνει χαρακτήρα που κυμαίνεται ανάμεσα σε σάτιρα και δράμα, και όταν η ατμόσφαιρα του ιδίου έχει τέτοια θεατρικότητα, που αναπαριστά δρώμενα οικεία, και επιπλέον όταν ο μύθος εξελίσσεται ομαλά και ανεμπόδιστα, τότε σίγουρα παράγεται αισθητική υψηλών επιδόσεων, τότε σίγουρα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα αληθινό έργο τέχνης.
Ο δοκιμασμένος πλέον συγγραφέας Κώστας Κατσουλάρης δεν ξεχωρίζει μόνον για τον εκκωφαντικό του γλωσσικό προσανατολισμό, ούτε για τα θέματα που διαλέγει, ούτε ακόμη για την ισορροπία της έκφρασης (διαστάσεις οριακά συντριπτικές), όσο για τη σωστή χρήση των σημειολογικών στοιχείων στο σώμα το λογοτεχνικό. Τι θέλω να πω: πως τα αφηγήματα έχουν αρχή, μέση και τέλος. Πως έχουν γραμμική επιτήδευση. Πως έχουν χρονική και ρεαλιστική χροιά. Πως δεν παρατηρούνται πισωγυρίσματα, φλας μπακ, ανούσιες συνιστώσες στην προσποίηση του μυθικού αποτελέσματος, μπερδέματα αφηγηματικά, τέλος πως δεν παρασύρονται από άσκοπη και ίσως φλύαρη μη επεξεργασία, η οποία και θα μπορούσε να βγάλει εκτός τροχιάς ολόκληρο το τρένο της παράθεσης. Ο Κατσουλάρης βολεύεται ως συγγραφέας στην απλή πεζογραφική και αναλυτική τεχνική εκφοράς, βολεύεται στην αφομοίωση του υλικού του, ώστε να μη βάζει δύσκολες παραμέτρους στην ανάγνωση, βολεύεται με την πραγματικότητα απ' την οποία και δανείζεται αλήθειες και κατασκευασμένες ιστορίες, βολεύεται, εν κατακλείδι, με την προσωπική του ματιά διαχείρισης, την οποία και παρουσιάζει απαλλαγμένη από μαξιμαλισμούς, βερμπαλισμούς και ρομαντισμούς ή άλλους -ισμούς, ακραία θεωρητικούς.
Και τα τέσσερα διηγήματα του τόμου Νυχτερινό ρεύμα μού άρεσαν ιδιαίτερα. Είναι τέτοια η αίσθηση που τυλίγεται γύρω μας, από τη θαμπή αλλά καθόλου ομιχλώδη ατμόσφαιρα που δημιουργείται, απ' την οποία κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει αλώβητος. Το ομώνυμο δε αφήγημα μας καλεί να διαβάσουμε ό,τι ζούμε, μας καλεί να δούμε σε τυπωμένες σελίδες ολόκληρο το δράμα που υφίστανται όλοι όσοι έχουν να περιποιούνται υπερήλικη χήρα μάνα. Η εισβολή στα Εξάρχεια δείχνει επιπλέον ότι ο δημιουργός γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα και δεν στηρίζεται στα άνοστα τηλεοπτικά ρεπορτάζ, ενώ η συγγραφέας που μας αποκαλύπτει την ιστορία του ερωτικού φάσματος εστιάζει κυρίως, ως γυναίκα, στη χιλιοειπωμένη γυναικεία χειραφέτηση. Τέλος, το μεγαλύτερο σε έκταση μέρος του βιβλίου, «Νεκρός σκύλος τα μεσάνυχτα», το πλέον θεωρητικό, το πλέον φιλοσοφικό, μεταφέρει τα οικολογικά πιστεύω, την αγάπη για τη φύση, τα δέντρα, τα ζώα, τα πουλιά που τόσο άδικα χάθηκαν στις φωτιές στην Πάρνηθα, στον συγκεκριμένο τόπο, προκειμένου και ο αφηγητής αλλά και ο φίλος του να λύσουν γόρδιους δεσμούς σε παράλληλες έννοιες όπως φιλία, αυτοχειρία, οικογένεια, οικολογία αλλά και τέχνη, κριτική, άποψη, δημιουργία, σαφήνεια.
Όταν το ύφος ενός διηγήματος της πόλης παίρνει χαρακτήρα που κυμαίνεται ανάμεσα σε σάτιρα και δράμα, και όταν η ατμόσφαιρα του ιδίου έχει τέτοια θεατρικότητα, που αναπαριστά δρώμενα οικεία, και επιπλέον όταν ο μύθος εξελίσσεται ομαλά και ανεμπόδιστα, τότε σίγουρα παράγεται αισθητική υψηλών επιδόσεων, τότε σίγουρα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα αληθινό έργο τέχνης. Η συγκεκριμένη αναφορά αφορά και τα τέσσερα διηγήματα της συλλογής Νυχτερινό ρεύμα. Έτσι που μια τόσο παλιά αφηγηματική εκδοχή να παίρνει στις μέρες μας όψη κοινού φαινομένου, προσωπικής οπτικής και μαζικής ανακύκλωσης ψυχολογικών ή άλλων εννοιών.
Νυχτερινό ρεύμα
Κώστας Κατσουλάρης
Πόλις
160 σελ.
Τιμή € 11,00