fbpx
Μιχαήλ Άνθης: «Διαμάντια στον υπόνομο»

Μιχαήλ Άνθης: «Διαμάντια στον υπόνομο»

Η ιδέα του Μιχαήλ Άνθη, επάνω στην οποία στήριξε την ιστορία του πρώτου βιβλίου του, Διαμάντια στον υπόνομο, είναι αρκετά πρωτότυπη. Και μόνο η σύλληψή της ήταν αρκετή για να τον κατευθύνει όχι τόσο στην εξέλιξη μιας «παράτυπης» υπόθεσης, όσο στο να συμπεριλάβει σε αυτή μια βαθιά, εμπεριστατωμένη κριτική της σημερινής νεοελληνικής πραγματικότητας.

Αυτό που εισπράττουμε ως στάση δική του απέναντι στη διαπλοκή, τη διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις, αλλά πολύ περισσότερο ως ατομοκεντρισμό, εγωπάθεια και υπερκαταναλωτισμό, δεν είναι μια επινόηση αλλά το επιστέγασμα των αντιλήψεών του, του τρόπου με τον οποίο βιώνει το σήμερα της ελληνικής κοινωνίας: «Οι άνθρωποι δεν αγαπούν τον τρόπο των σοφών, αποζητούν τον τρόπο των αγίων. Να τους συγχωρούν όταν αμαρτάνουν, να τους έχουν σε προσφορά και χαμηλότοκες δόσεις το ρούχο της εξιλέωσης».

Η καταγραφή του κόσμου του ήρωά του, που θυμίζει τους παράλογους κόσμους του Τζορτζ Όργουελ ή του Ισμαήλ Κανταρέ, δεν γίνεται κραυγαλέα ούτε μέσω ενός έξυπνου (που έτσι κι αλλιώς είναι) παιχνιδιού με τις λέξεις. Γίνεται μέσω της εξέλιξης της ιστορίας και μέσω της επινόησης χαρακτήρων, που αποτελούν αληθινές καρικατούρες του θεάτρου σκιών, των οποίων και μόνο η ονοματολογία παραπέμπει στο περιεχόμενό τους ή στην εποχή που τα παρατσούκλια αποτελούσαν ένα ιδιότυπο και χαριτωμένο δεδομένο.

Ο γαστρεντερολόγος, πολύπειρος Ανδρέας και η βοηθός του ζουμερή Βέτα, ο διακεκριμένος, χωρίς διακρίσεις, καθηγητής γαστρεντερολόγος Τραϊανός Μπιλίτσας, ο πολιτικός εκπάγλου μετριότητος Αναστάσιος, ο ευγενικός Τίμος, ο δημοσιογράφος γλίτσας Αγάθωνας, ο φυσιολογικός Κωστάκης, ο εξωνημένος Σάββας, η ποντικομαμή Σουλτάνα, ο συνημμένος Γεράσιμος κ.λπ., αποτελούν πρόσωπα-κλειδιά που δεν αναπτύσσονται, αλλά συμπαρασύρουν σε ένα χαοτικό «κατασκεύασμα».

Ο Μιχαήλ Άνθης παίζει όμως και με τη δομή της ιστορίας του –ένα κεφάλαιο αποχωρεί για να το συναντήσουμε πιο κάτω–, εμπλέκεται ο ίδιος ως συγγραφέας στην υπόθεση, παρεμβαίνει, ανατρέπει την εξέλιξη.

Τα μέσα που σε φέρνουν στην αλήθεια δεν απεργούν ποτέ...

Οι πολίτες μιας πόλης μαθαίνουν πως στο έντερο του ευγενικού Τίμου λειτουργεί εργοστάσιο παραγωγής διαμαντιών και σπεύδουν να χτίσουν σπίτι δίπλα στο δικό του και να συνδεθούν με το αποχετευτικό του σύστημα. Μέσα σε λίγους μήνες ένα αστικό σύμπαν δημιουργείται, με την καθωσπρέπει ζωή της άνω πόλης να αντανακλάται σε μια δεύτερη, υπόγεια, κάτω πόλη, στην οποία η απληστία, ο φθόνος, η ματαιοδοξία και οι ακαθαρσίες ανταγωνίζονται μεταξύ τους για το ποιος θα απολαύσει το αντικείμενο του πόθου...

«Τι καλά να μην υπήρχε μεταφορικό μέσον για την επιστροφή στην πραγματικότητα. Δυστυχώς, όμως, τα μέσα που σε φέρνουν πίσω στην αλήθεια δεν απεργούν ποτέ». Και η επαναφορά για όλους τους ήρωες αποτελεί μια αληθινά δυσάρεστη έκπληξη για όλους...

Ανελέητη σάτιρα και υπέροχο δείγμα γραφής

Ο Μιχαήλ Άνθης αναλαμβάνει να καταγράψει την ιστορία του με μια γλώσσα επεξεργασμένη, όσο κι αν, μερικές στιγμές, μοιάζει ατημέλητη ή γίνεται λαϊκή, αλλά πάντα βαθυστόχαστη, σε βαθμό να είναι απαραίτητη και μια δεύτερη ανάγνωση. Δεν είναι η δυσκολία να κατανοήσεις την πλοκή ή τις σκέψεις του συγγραφέα, όσο το να καταλάβεις και κάποια άλλα νοήματα που υπάρχουν αλλά κρύβονται καλά πίσω από τις λέξεις. Υπάρχουν λέξεις που κρύβουν γνώση –πολύ πιθανόν ο πολυβραβευμένος θεατρικός συγγραφέας και ηθοποιός να μελέτησε και να άντλησε στοιχεία από τις πηγές του– και πολλαπλασιάζουν τα νοήματα. Υπάρχουν λέξεις που κινούνται σαν γροθιές κατά των ηρώων του ή που αποκαλύπτουν, με μια σαρκαστική διάθεση, την ανυπαρξία ποιότητας και παιδείας των ανθρώπων μιας ολόκληρης πολιτείας, που κτίζεται σε σαθρά θεμέλια.

Μπορεί, γράφοντας το πρώτο του βιβλίο, ο Μιχαήλ Άνθης να αισθάνθηκε, ελάχιστες έστω στιγμές, την παντοδυναμία του δημιουργού και να θέλησε να ακροβατήσει σε λέξεις σύνθετες, δύσκολες, δύσχρηστες ή ελάχιστα χρησιμοποιημένες. Η τάση του να αποδείξει ή να καταγράψει πως δεν έκανε ένα βιβλίο απλώς για να το κάνει, αλλά για να καταθέσει μια πρόταση που είναι και γλωσσική, τον οδηγεί, ιδιαίτερα στις πρώτες σελίδες, σε κάτι σαν επίδειξη ικανοτήτων και αυτή είναι η μόνη αδυναμία του.

Βέβαια, όσο εξελίσσεται η ιστορία και ζεσταίνεται το χέρι του, γίνεται πιο ακριβής, λιγότερο δύσκολος και περισσότερο αποτελεσματικός: υπάρχουν παράγραφοι που θα μπορούσε να τις ζηλέψει κι ένας έμπειρος, καταξιωμένος συγγραφέας.

«...[ο πολύπειρος Ανδρέας και η ζουμερή Βέτα] αντάλλαξαν ένα βλέμμα που το επιβεβαίωνε: αν η εύρεση του πρώτου διαμαντιού μπορούσε να ονομαστεί "μοναδική", η εύρεση του δεύτερου άνοιγε μια ιστορικής σημασίας ευκαιρία για τους γλωσσολόγους να εφεύρουν μια άλλη λέξη.

»Όπως τη λέξη καινούργια, ανεπανάληπτη, εύπτερη. Να εφεύρουν μια λέξη που να είναι ευπρόσιτη. Εύποτη. Εδώ χρειάζεται μια λέξη, κάτι σαν έμπουσα –σκοτεινής ετυμολογίας– που παραπέμπει σε φάντασμα ή στοιχειό ικανό να παίρνει ποικίλες μορφές και να μη δίνει λόγο. Γιατί, δυστυχώς, οι άνθρωποι προτιμούν τις λέξεις απολογητικές, να αιτιολογούν το σημαινόμενο χωρίς να το διευρύνουν, πράγματα που θα παρέπεμπαν σε σημαίνον και θα χρειαζόμασταν νεοκαινούργια λέξη να εκφράσει αυτό που δεν μπορεί να εκφράσει η νεοπαλιά».

Ή κάπου αλλού γράφει: «Ο απόλυτος Φάνης τέλειωσε με απόλυτο άριστα το δημοτικό και δεν συνέχισε στο λύκειο, γιατί μια απόλυτα πετυχημένη καριέρα σ' έναν άλλο τομέα θα του στερούσε κάθε πιθανότητα να τελειώσει και το λύκειο με απόλυτο άριστα. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το δημοτικό στο οποίο φοιτούσε, ανήκε στον πατέρα του, ο οποίος δεν διέθετε δικό του λύκειο κι ούτε ήθελε, χωρίς να είναι απόλυτος ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί στο μέλλον».

Με λίγα λόγια, το βιβλίο Διαμάντια στον υπόνομο αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον δείγμα γραφής, πλάθει λέξεις, προϊδεάζει για μια άλλη γλώσσα. Οι αναφορές του συγγραφέα όμως δεν είναι μόνο φιλολογικές. Η πένα του διεισδύει στους κόσμους της ιατρικής και της ανηθικότητας – η αναφορά στον όρκο του Ιπποκράτη αποτελεί απλώς μια υπενθύμιση πως οι γιατροί θα μπορούσαν και θα έπρεπε να αποτελούν εξαίρεση σε μια βυθισμένη στην ανυποληψία κοινωνία. Αλλά και στον κόσμο της πολιτικής.

«Η ζοφερή πιθανότητα της πολιτικοποίησης των ζωτικών οργάνων του ευγενικού Τίμου έκανε τους κοπροσυλλέκτες-επενδυτές να σκέφτονται την ιδανική περίπτωση της μεταφοράς του εσωτερικού "εργοστασίου" του άνδρα σε γειτονική χώρα, όπου τα εργατικά χέρια είναι τόσο φτηνά ώστε μόλις και μετά βίας συντηρούν τον εαυτό τους. [...]

»Οι οικονομίες της μεσαίας τάξης ισούνται με τις οικονομίες της ανώτερης τάξης, αφού αφαιρεθούν οι οικονομίες της κατώτερης τάξης και διαιρεθούν με τις οικονομίες της φοροδιαφεύγουσας τάξης, δηλαδή όλων. [...]

»Ο Εκπάγλου είχε βέβαια τις πολιτικές του απόψεις, με τις οποίες όμως δεν συμφωνούσε και πάντα. Τις υποστήριζε πάντως με τέτοιο σθένος, ώστε, όταν τις άλλαζε, να μη φανεί ότι άλλαξε απόψεις, αλλά ότι άλλαξε το σθένος. Γνώριζε πως αν οι πολιτικοί αλλάζουν κατά τακτά ή άτακτα διαστήματα τρόπο να υποστηρίζουν τις θέσεις τους, κάλλιστα θα μπορούσαν να αλλάζουν και θέσεις χωρίς να εκτίθενται και, κυρίως, χωρίς να φανούν ότι άλλαξαν. Εξάλλου, ο άνθρωπος ο οποίος ουδέποτε εκτίθεται στη συνείδησή του, δεν υπάρχει περίπτωση να εκτεθεί ποτέ και σε κανέναν».

Η πρώτη συγγραφική δουλειά του Μιχαήλ Άνθη αποτελεί μια πολύ μεγάλη έκπληξη, αφού δείχνει μια απρόσμενη ωριμότητα και πιθανώς ανοίγει νέους ορίζοντες στη σάτιρα, κι ας επιμένει να τη χαρακτηρίζει αντι-μυθιστόρημα ο ίδιος.

Διαμάντια στον υπόνομο
Αντι-μυθιστόρημα
Μιχαήλ Άνθης
NovelBooks
448 σελ.
Τιμή € 15,98
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Ελένη Καραγιάννη: «Το κόκκινο τάπερ»

Όταν έφτασε στα χέρια μου αυτή η πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Καραγιάννη ήμουν βέβαιη, διαβάζοντας τον τίτλο, ότι θα ήταν γεμάτη αγάπη όπως ένα μαμαδίστικο «κόκκινο τάπερ» και δεν γελάστηκα....

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Γιώργος Αγγελίδης: «Σκοτεινή κληρονομιά»

Η Σκοτεινή κληρονομιά του Γιώργου Αγγελίδη αποτελεί μια ενδιαφέρουσα αφήγηση, που συνδυάζει με δεξιοτεχνία τη φαντασία και το κοινωνικό δράμα. Ο συγγραφέας, μετά την «Τριλογία του φεγγαριού», αποφασίζει να...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»

Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.