Κωνσταντίνος Δ. Τζαμιώτης: «Η πόλη και η σιωπή»
Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο τι θα αποκαλύψει ο κριτικός λόγος σε σχέση με το μυθιστόρημα Η πόλη και η σιωπή του Τζαμιώτη και τούτο γιατί, αν λεχθούν πράγματα καθοριστικά που το συνθέτουν, ίσως χάσει το πραγματικό του ενδιαφέρον, αυτό που κουβαλάει και αυτό που οι αναγνώστες θα διακρίνουν. Λέμε, λοιπόν, με πολύ φειδωλή διάθεση, πως ο ήρωας είναι κάποιος –έντιμος άνθρωπος– ο οποίος λόγω της κρίσης έχασε τη βιοτεχνία του, το σπίτι του, την περιουσία του, χρεώθηκε σε τοκογλύφους και αναγκάστηκε να δουλέψει ως ταξιτζής. Ένα βράδυ, εντελώς τυχαία, ανακαλύπτει κάτω από το κάθισμα του συνοδηγού ένα τσαντάκι, το οποίο περιέχει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό, γύρω στις τριακόσιες πενήντα χιλιάδες ευρώ. Ύστερα από ένα εικοσιτετράωρο όπου αμφιταλαντεύεται για το τι θα πράξει, αποφασίζει να πάει στην αστυνομία –όπως και κάνει– και το παραδίδει. Από κει και πέρα αρχίζουν να εμφανίζονται ένα σωρό προβλήματα, που δεν έχουν τέλος.
Είναι γεγονός ότι το τελευταίο μυθιστόρημα του έμπειρου πια Κωνσταντίνου Τζαμιώτη είναι και το καλύτερο. Όχι μόνο γιατί το κατακτημένο αφηγηματικό όργανο κινείται σε ρυθμούς τρελής κούρσας· όχι μόνο γιατί διασχίζει κοινωνιολογικά το σώμα της σύγχρονης Αθήνας· όχι μόνο γιατί παρουσιάζει ένα πλήθος εικόνων, που λόγω της κρίσης διογκώνονται έτσι περαιτέρω· όχι μόνο γιατί εμφανίζεται ως καλός γνώστης των μοντέρνων ανθρώπινων σχέσεων· όχι μόνο γιατί καταγράφει μια εποχή απ' την οποία όσοι δραπετεύσουν θα θυμούνται για πάντα· όχι μόνο γιατί συμπεριφέρεται ως «πανεπόπτης», όπως δηλαδή πρέπει να λειτουργεί ένας συγγραφέας, έστω και αν τώρα με το διαδίκτυο τα πράγματα είναι ευκολότερα, αλλά γιατί, επιπλέον, φτάνει το έργο και κατά συνέπεια τον ήρωα μέχρι τα όριά του, για να μην πω πως τα έχει ξεπεράσει κιόλας. Έχουμε, δηλαδή, ένα τεράστιο σε έκταση δραματούργημα, που άνετα θα μπορούσε να είναι διπλάσιο, αν απλώς ο συγγραφέας διέβλεπε πως κάπου δεν έχει καλυφθεί. Με δύο λόγια, σφίγγει τόσο πολύ τις αλλεπάλληλες περιγραφές, που αποτελούν τα επιμέρους κεφάλαια, έτσι ώστε να μην υπάρχει τίποτα παραπανίσιο, τίποτα για πέταμα.
Θα αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά στιγμιότυπα που μου έκαναν εντύπωση χωρίς πάλι να χαλάσω το σασπένς της αφήγησης, αφού πρώτα πω –για να μην το ξεχάσω– πως σ' ολόκληρο το βιβλίο δεν υπάρχει ούτε μια ερωτική σκηνή, πλην ίσως της βραδιάς που βγαίνουν ο Αργύρης και ο πρόεδρος του συνδικάτου και καταλήγουν μεθυσμένοι σε κάποιο δρόμο κοντά στην Ομόνοια, όπου κάνουν πιάτσα νεαρές μαύρες. Ο πρόεδρος ανταποκρίνεται ενώ ο Αργύρης αποφεύγει ακόμα και αυτό, παρότι έχει να κάνει έρωτα πολλούς μήνες. Είναι το δεύτερο έργο τελευταία, μετά το Αλλάζει πουκάμισο το φίδι του Κώστα Ακρίβου, όπου δεν συναντάμε ερωτική σκηνή. Λέει αυτό κάτι; Θέλουν οι συγκεκριμένοι πεζογράφοι κάτι να δηλώσουν; Απίθανο, λοιπόν, είναι το πηγαδάκι που στήνουν κάποιοι ταξιτζήδες στην Πλατεία Κυψέλης, οι οποίοι αναλύουν ποιοι από τους μετανάστες είναι πιο επιρρεπείς στο έγκλημα. Συγκλονιστική είναι η στιγμή που ο ταξιτζής ανακαλύπτει τα χρήματα. Επίσης, όταν τα παραδίδει στην αστυνομία, στον αντικαθιστώντα τον διοικητή νεότερο αξιωματικό. Η έντονη διαμάχη και τελικά ο χωρισμός με τη γυναίκα του και η ανταπόκριση των παιδιών του. Η προσπάθεια ενός κοντοπίθαρου μετανάστη να μεταφέρει ένα δίφυλλο ψυγείο, που είναι αφημένο στα σκουπίδια, με απίστευτη κατάληξη. Πολλές διαφωνίες που λαμβάνουν χώρα μέσα στο ταξί, μεταξύ του ίδιου και περίεργων επιβατών. Οι επαφές με τους τοκογλύφους και η πίεση που του ασκούν προκειμένου να πάρουν τα χρήματα που τους οφείλει. Η θρησκευτική του εκτόνωση και ο –μετά τον ξυλοδαρμό του και την καταστροφή του ταξί του– θρησκευτικός του θυμός. Τέλος, το γραφείο ευρέσεως εργασίας και ο γκροτέσκο ιδιοκτήτης του, που στέλνει, με τα πολλά, τον ήρωα να πουλάει σουβλάκια στις συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων και ό,τι συμβαίνει όταν αρχίζουν τα έκτροπα, ιδίως με τον τραυματισμένο σκύλο, τον οποίο και σώζει, με κίνδυνο ακόμη και της ίδιας του της ζωής.
Θέλω να πω πως το βιβλίο του Τζαμιώτη μού προκάλεσε ιδιαίτερη έκπληξη. Γιατί πετυχαίνει μια εκπληκτική, ρεαλιστική, αφηγηματική απλότητα· γιατί μιλά για ταξί, άρα έχουμε ένα ανοιχτό πανεπιστήμιο· γιατί λείπουν φιλοσοφικά σχήματα ή χάσματα που θα έκαναν το βιβλίο ανιαρό· γιατί όταν χρειάζεται εμπλουτίζεται με εικονοπλασία έντονων χρωματισμών· γιατί, τέλος, ο συγγραφέας επιζητά όσο τίποτα να μοιραστεί την έμπνευση με επαρκείς δέκτες· έτσι έχουμε ένα αποτέλεσμα στιβαρό, με γλώσσα ως το επόμενο δρομολόγιο, με ύφος ανάλογο του πελάτη, με ατμόσφαιρα διανθισμένη με συναισθήματα και με λογοτεχνική απόδοση υψηλών στιγμών της νεότερης ελληνικής πεζογραφίας. Η αποδοχή του, λοιπόν, ίσως και να βρίσκεται στα καλά λόγια που θα εκφέρει κανείς μετά την απόλαυση, την παρέα και τη συντροφιά, που προσφέρει, σε όσους επιχείρησαν τη μελέτη του.
Η πόλη και η σιωπή
Κωνσταντίνος Δ. Τζαμιώτης
Καστανιώτης
494 σελ.
Τιμή € 17,04
